Οι έφηβοι αποτελούν μια ξεχωριστή ομάδα του πληθυσμού, όχι μόνο ηλικιακά αλλά και κυρίως ψυχοκοινωνικά. Βιώνουν μια περίοδο δύσκολων και απαιτητικών μεταβάσεων σε όλα τα επίπεδα. Τους τελευταίους μήνες συνέβη μια δομική αλλαγή στη ζωή τους με τα νέα μέτρα προστασίας για τον περιορισμό της Covid-19 να φέρνουν μια διάχυτη αίσθηση ανησυχίας, φόβου και άγχους. Για πολλές οικογένειες με εφήβους, η περίοδος του κατ’ οίκον περιορισμού έφερε και αρκετές συγκρούσεις, ένταση και θυμό. Πολλοί επιστήμονες μιλούν για μια επιδημία μέσα στην πανδημία, μια επιδημία άγχους.
Αυτή η επιδημία άγχους – ιδιαίτερα στους εφήβους – φαίνεται πως μεταδίδεται με δύο βασικούς τρόπους: Είτε παραπλεύρως, δηλαδή με έναν τρόπο που δεν τους αφορά ευθέως, αλλά πλήττει τους φροντιστές τους, το ευρύτερο περιβάλλον τους, είτε καθώς διασταυρώνεται με τα βιώματα όλων αυτών των δύσκολων συναισθημάτων που έφεραν οι αλλαγές στην καθημερινότητα, δημιουργώντας μια συνθήκη έντονου άγχους.
Οι τρόποι που εκδηλώνεται η επιδημία άγχους μπορεί να είναι ποικίλοι, με κυριότερη μια διάχυτη αίσθηση ανησυχίας και έντασης χωρίς ο έφηβος να μπορεί να ανακουφιστεί και να αυτορρυθμιστεί ψυχικά, όπως θα συνέβαινε υπό κανονικές συνθήκες. Όπως και στους ενήλικους, έτσι και στους εφήβους, το να μπορέσουμε να πλοηγηθούμε και να αντέξουμε σε αυτές τις νέες δύσκολες συνθήκες εξαρτάται από τα διαθέσιμα εργαλεία ψυχικής ανθεκτικότητας που υπάρχουν ήδη εντός μας.
Ένας έφηβος όμως βρίσκεται αναπτυξιακά ήδη σε μια διαρκή ψυχική και κοινωνική διαπραγμάτευση αυτών των εργαλείων που προσπαθεί να τα κατακτήσει κι έτσι η επιδημία άγχους μπορεί να διαταράξει τη φυσιολογική αναπτυξιακά φάση καθώς αλλάζει την αίσθηση σωματικής και ψυχικής ασφάλειας -σε μια περίοδο μάλιστα που τη χρειάζεται περισσότερο.
Λόγω της πολύπλοκης και άγνωστης ως προς τη λήξη της φύση της πανδημίας, οι έφηβοι βρίσκονται μπροστά σε ένα περίπλοκο νέο φόβο. Για αυτό είναι απαραίτητο να τους παρέχουμε την αίσθηση ηρεμίας, ασφάλειας και προστασίας δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου θα μπορούν να επεξεργαστούν αυτές τις ραγδαίες αλλαγές στη ζωή τους.
Πρέπει να έχουμε στον νου μας πως οι έφηβοι μπορεί να μη λεκτικοποιήσουν όσα νιώθουν και να τα εκδραματίσουν, εκδηλώνοντας έντονη ενόχληση, επιθετικότητα, διαταραχές στον ύπνο και σωματοποιήσεις, συμπτώματα που αφορούν τη βίωση έντονου άγχους. Σε αυτήν την περίπτωση χρειάζεται να βοηθήσουμε τα παιδιά μας, προτείνοντας μέσα από τις συζητήσεις μας την ενσυναίσθηση, τη συμπόνια και την ελπίδα απέναντι στους φόβους τους.
Από την άλλη μεριά, σε πολλά παιδιά σε αυτήν την ηλικία οι ψυχικές επιπτώσεις μπορεί να μην είναι καθόλου εμφανείς ή να απουσιάζουν εντελώς, αυτά είναι τα λεγόμενα «συμπτώματα σε ύπνο». Πέρυσι την Άνοιξη, ακόμα και μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων, παρατηρήθηκαν αυξημένα ποσοστά κοινωνικής φοβίας και γενικευμένης αγχώδους διαταραχής στους εφήβους και άγχους αποχωρισμού. Επομένως, χρειάζεται να παρατηρούμε τις δυσκολίες των παιδιών μας, σε όλο αυτό το χρονικό εύρος, ακόμα και εν τη απουσία τους.
Τέλος, οι έφηβοι εκ φύσεως δυσκολεύονται πολύ με την κοινωνική απόσταση από τους φίλους. Αυτήν την περίοδο θα πρέπει να τους ενθαρρύνουμε να διατηρήσουν τους κοινωνικούς και διαπροσωπικούς τους δεσμούς με τα αγαπημένα τους πρόσωπα, προσέχοντας ιδιαίτερα τον χρόνο που περνούν στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς ελοχεύει ο κίνδυνος εθισμού και κοινωνικής απόσυρσης. Βοηθάμε τα εφηβάκια μας να διατηρήσουν τους δεσμούς τους, καθώς η κοινωνική απόσταση δεν πρέπει να συνεπάγεται απαραίτητα με την αίσθηση της μοναξιάς.
H Καλλιόπη Κρεμαστιώτη είναι Ψυχολόγος(Bsc)-Ψυχοθεραπεύτρια(PgD) στα Εκπαιδευτήρια Καίσαρη.
