Η σταδιακή επαναφορά μας στην καθημερινότητα έχει πολλές δυσκολίες. Ίσως να είχαμε συνηθίσει κάπως την καραντίνα και να είχαμε βρει μια ρουτίνα μέσα σε αυτήν. Ίσως να νιώθαμε προστατευμένοι. Σίγουρα δεν είχαμε να αντιμετωπίσουμε πολλά διλήμματα εφόσον υπήρχαν απαγορεύσεις από το κράτος και όποιος δεν ακολουθούσε τις οδηγίες είχε κυρώσεις. Οι περισσότεροι με βαριά καρδιά μείναμε μέσα.
Τώρα σιγά-σιγά βγαίνουμε ξανά στη ζωή. Περιμένουμε ή ήδη ζούμε την επόμενη οικονομική κρίση τη στιγμή που καταφέραμε με κόπο να σταθούμε ξανά. Προκύπτουν συνεχώς εκκρεμότητες και υποχρεώσεις. Διαρκώς πρέπει να ζυγίζουμε τις αποφάσεις μας, να διαπραγματευόμαστε με τον εαυτό μας τις επιθυμίες μας, να αναρωτιόμαστε τι είναι πιο σωστό και πιο ασφαλές να κάνουμε. Για τους γονείς ίσως να είναι πιο δύσκολο. Έχουν να συνυπολογίσουν πέρα από τη δική τους ασφάλεια και την υγεία των παιδιών τους αλλά και των ηλικιωμένων γονιών τους. Και όταν μιλάω για υγεία, δεν εννοώ μόνο τη σωματική αλλά και την ψυχική υγεία.
Για πόσο μπορεί να μείνει μέσα στο σπίτι ένα παιδί; Πόσες ώρες θα περνά μπροστά στις οθόνες; Πώς θα επηρεαστεί από την στέρηση του παιχνιδιού με άλλα παιδιά ή από την έλλειψη επαφής με τους παππούδες του; Αν δεν πάμε πουθενά, μήπως το στρες τελικά μας κάνει να αρρωστήσουμε; Οι υπερβολικές προφυλάξεις και τα τελετουργικά απολύμανσης θα μας οδηγήσουν σε μόνιμους ιδεοψυχαναγκασμούς; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που με βασανίζουν και ξέρω πως δεν υπάρχει μία απάντηση. Ο καθένας βιώνει αυτήν την κρίση διαφορετικά, οι άνθρωποι σήμερα για την ίδια κατάσταση κινούνται σε ένα φάσμα από τον απόλυτο τρόμο ως την απόλυτη άρνηση. Θέλω μόνο να ελπίζω πως σαν σύνολο θα τη βιώσουμε με μέτρο, με λογική και αλληλεγγύη.
Σήμερα βγήκα μια βόλτα με τον γιο μου και όλες αυτές οι συγκρούσεις, όλες αυτές οι σκέψεις ήταν μέσα μου. Συναντήσαμε τυχαία κάποιους γνωστούς στον δρόμο, μιλήσαμε για όλα αυτά, αναρωτήθηκα αν αυτές οι συζητήσεις τον αναστατώνουν. Τα παιδιά ρουφούν την ενέργειά μας και οφείλουμε να μην τα τρομοκρατούμε και να είμαστε ψύχραιμοι, όμως κι εμείς είμαστε άνθρωποι και βρισκόμαστε εν μέσω μιας φοβερής αποσταθεροποίησης σε όλα τα επίπεδα. Είναι φυσικό να νιώθουμε θυμό, λύπη, φόβο.
Είχε ζέστη, φαίνεται πως το καλοκαίρι βιάζεται να μας χαιρετίσει αυτές τις μέρες. Πήγαμε στον φούρνο της γειτονιάς και συναντήσαμε μία από τις νηπιαγωγούς που δουλεύουν στο νηπιαγωγείο όπου φοιτά ο γιος μου. Φορούσε λευκή μάσκα αλλά μπορούσα να νιώσω τη θετική της ενέργεια.
«Μη φοβάσαι, η κυρία Σοφία είμαι!» του είπε και γέλασε. Σουρεαλιστικό σκηνικό, σκέφτηκα.
Ο γιος μου ζήτησε ένα μικρό παγωτό. Υπό άλλες συνθήκες μπορεί να ήμουν αυστηρή, όμως θεώρησα πως του άξιζε μια μικρή ευχαρίστηση, οπότε ενέδωσα. Άρχισε να χοροπηδάει από χαρά, την οποία έπρεπε να διακόψω για να βάλω αντισηπτικό στα χέρια του και στα δικά μου. Σταθήκαμε για λίγο σε μια σκιά για να απολαύσει το παγωτό του.
«Ξέρεις γιατί σου πήρα το παγωτό;» τον ρώτησα. «Για να έχεις μια μικρή χαρά. Χρειάζεται να έχουμε μικρές χαρές, ειδικά αυτόν τον καιρό.»
«Μεγάλη χαρά, μαμά! Πολύ μεγάλη χαρά!», μου φώναξε και χαμογέλασε με ένα ροζ, λερωμένο στόμα γεμάτος ικανοποίηση. Ήταν σαν τίποτα από αυτά που σκίαζαν τις δικές μου σκέψεις να μην μπορούσαν να τον ενοχλήσουν εκείνη τη στιγμή. Μετά τον άφησα στο σπίτι, φόρεσα μάσκα και γάντια και πήγα στο σούπερ μάρκετ. Όμως τώρα σκέφτομαι ξανά και ξανά τα λόγια του. «Μεγάλη χαρά, μαμά!»
Δεν πρέπει να ξεχάσουμε μέσα σε όλη αυτή τη σκοτεινιά πως τα παιδιά έχουν το ταλέντο να βρίσκουν τη χαρά στα πιο παράξενα μέρη. Πως η χαρά τους είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με αυτήν των ενηλίκων. Πως το δικό μας ασήμαντο, αυτονόητο για εκείνα, μπορεί να είναι κάτι που θα θυμούνται για όλη τους τη ζωή. Κυρίως τώρα χρειαζόμαστε αυτή τη χαρά και πρέπει να της δώσουμε χώρο. Όχι μόνο για το καλό των παιδιών μας αλλά και για εμάς τους ίδιους. Πάντα πίστευα πως η μεγαλύτερη δύναμη του καθένα είναι στο παιδί που υπήρξε ο ίδιος κάποτε.
Ίσως ο μόνος τρόπος να επιβιώσουμε ψυχικά τώρα είναι να θυμηθούμε πώς είναι να ζεις στο παρόν, να αφήνεσαι, να χαζεύεις, να ονειρεύεσαι, να ξεχνιέσαι, να γελάς, να αγαπάς χωρίς όρους, να θαυμάζεις, να αυτοσχεδιάζεις, να προσαρμόζεσαι τελικά σε όσα έχεις αυτήν την στιγμή στα χέρια σου και κάτι νέο να δημιουργείς, κάτι νέο να χτίζεις. Μέσα στα παιδιά που ήμασταν κάποτε πρέπει να βρούμε τη δύναμή μας τώρα που τίποτα δεν είναι πια δεδομένο. Γιατί ο κόσμος ίσως να μην είναι ξανά ίδιος μετά από αυτήν την πανδημία και τον νέο κόσμο που θα έρθει θα πρέπει να τον χτίσουμε εμείς με όσα, λίγα ή πολλά, θα έχουμε στα χέρια μας.
