Με τον Ιωάννη, ένα από τα περίσσια παιδιά, στο Ορφανοτροφείο της Τέσφα, Αντις Αμπέμπα, 2016

Η ιστορία του Περίσσιου Παιδιού ξεκινάει για μένα από τα ταξίδια μου στην Αφρική − ταξίδεψα στην Αφρική αρκετές φορές το 2016 και το 2017 στο πλαίσιο της διαδικασίας της διακρατικής υιοθεσίας: μαζί με την γυναίκα μου υιοθετήσαμε την κόρη μας, την Αργκάνε, ένα κορίτσι από τα εγκαταλελειμμένα παιδιά της Αιθιοπίας. Έτσι βρεθήκαμε στην καρδιά ενός άλλου κόσμου αφάνταστης φτώχειας και εξαθλίωσης: στην Αιθιοπία οι άνθρωποι έχουν κατά κεφαλήν εισόδημα ένα δολάριο την ημέρα (400 δολάρια τον χρόνο – το αντίστοιχο της Ελλάδας είναι 20.000), τα εγκαταλελειμμένα παιδιά ξεπερνούν τα 6.000.000, το AIDS ενδέχεται να φτάνει το 40% του ενεργού σεξουαλικά πληθυσμού. Ωστόσο η κύρια αιτία θανάτου στην Αντίς Αμπέμπα (και σε όλη την Υποσαχάρια Αφρική) είναι η δυσεντερία, καθώς δεν υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης σε τρεχούμενο νερό. Και όλα αυτά σε μια πανέμορφη, ιστορική χώρα που δυστυχώς μαστίζεται από τον υπερπληθυσμό: Τα 10 εκατομμύρια του πληθυσμού της το 1973 σήμερα έχουν γίνει 108 εκατομμύρια – και το 2050 όλα δείχνουν πως θα έχουν ξεπεράσει τα 220 εκατομμύρια. Αυτή η στατιστική καμπύλη, συνδυασμένη με την ακραία φτώχεια και ανέχεια, είναι από μόνη της ένας αδιανόητος πόλεμος. 

Σκέφτηκα πολλές φορές αν έχω το δικαίωμα να μεταφέρω τις εικόνες που είδαμε – καθώς τις έζησα εκ του ασφαλούς, υπό το καθεστώς της απόλυτης προστασίας του λευκού δυτικού ταξιδιώτη. Εντέλει κατέληξα πως ήταν θεμιτό να το κάνω, όπως ήταν θεμιτό και να δημοσιοποιήσω την ιστορία της Αργκάνε, προκειμένου να ευαισθητοποιηθεί κάπως η ελληνική κοινή γνώμη στο θέμα των διακρατικών υιοθεσιών από την Υποσαχάρια Αφρική  (γιατί ό, τι ισχύει στην Αιθιοπία ισχύει εν πολλοίς για όλη την Υποσαχάρια Αφρική). Έχω επιλέξει λοιπόν, να μεταφέρω μονάχα τρεις εικόνες – αν πω περισσότερες ενδέχεται να τις συνηθίσετε, άρα να αυτοακυρωθούν.

Η πρώτη εικόνα

Στην Αντίς Αμπέμπα υπήρξαν αρκετές φορές που η ρόδα του αυτοκινήτου μας πέρασε ξυστά από παιδιά (από κεφάλια παιδιών, από σώματα παιδιών, από χέρια και από πόδια παιδιών) που κείτονταν στον δρόμο. Περνούσαμε και, κυριολεκτικά κοκαλωμένος στην θέση του συνοδηγού, περίμενα να ακούσω πίσω μου ουρλιαχτά.

Η δεύτερη εικόνα

Μιαν ημέρα είδα με τα μάτια μου έναν χώρο (θα ήθελα να τον πω «αίθουσα» – αλλά δεν είμαι σίγουρος αν θα το περιέγραφα σωστά) όπου δεκάδες νεογέννητα βρέφη βρίσκονταν μέσα σε άδεια κουτιά από παπούτσια. Προσπαθήστε να το καταλάβετε: μιλάμε για κουτιά από παπούτσια. Και το ακόμη πιο εξωφρενικό για την δική μας λογική: εκείνα τα μωρά ήταν πολύ τυχερά που βρισκόντουσαν μέσα στα κουτιά των παπουτσιών, διότι έτσι ήταν από τα πολύ λίγα που είχαν πιθανότητες να υιοθετηθούν.

Η τρίτη εικόνα

Αυτή αφορά την Αργκάνε: το κορίτσι αυτό πλύθηκε για πρώτη φορά στην ζωή του 10 μηνών, όταν ολοκληρώθηκε το τρίτο και οριστικό δικαστήριο και την πήραμε, ως κόρη μας πλέον, μαζί μας στο ξενοδοχείο. Τα συγκάματα της στην περιοχή των γεννητικών οργάνων της έφταναν μέχρι τα γόνατα – χρειάστηκαν δύο μήνες με αντιβιοτική αλοιφή για να θεραπευτούν. Και αυτό συμβαίνει διότι τα ορφανοτροφεία της Αντίς Αμπέμπα δεν μπορούν να υποστηρίξουν το πλύσιμο των παιδιών.

Τα περίσσια παιδιά

Τώρα, με τις εικόνες αυτές στο μυαλό σας, σκεφτείτε πως τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια έχουν υιοθετηθεί, σε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου 50.000 παιδιά από την Αιθιοπία. Προσπαθήστε, λοιπόν, να φανταστείτε την μοίρα των πολλών εκατομμυρίων εγκαταλελειμμένων παιδιών που δεν υιοθετήθηκαν και δεν θα υιοθετηθούν ποτέ.

Αναρωτήθηκα πολλές φορές αν μπορούν αυτές οι εικόνες και αυτά τα δεδομένα που προφανώς μας ξεπερνάνε όλους να γίνουν θεατρικά έργα; Στην κυριολεξία τους δεν μπορούν – τουλάχιστον δεν μπορώ να τα κάνω εγώ… Μπορούν όμως να κινητοποιήσουν μια διαδρομή από την απόγνωση προς κάτι άλλο που δεν είμαι σε θέση να ορίσω. Θα σας εξηγήσω τι εννοώ:  Σε εκείνα τα ταξίδια στην Αιθιοπία τα βράδια στο προστατευμένο ξενοδοχείο μας πάσχιζα να σκεφτώ μια διανοητική διαδρομή που άφηνε εμένα (ή και εμάς) έξω από την ευθύνη για τον όλεθρο της εξαθλίωσης που αντίκριζα. Τη διαδρομή αυτή δεν την βρήκα. Με παίρνανε στο τηλέφωνο από την Ελλάδα, διάφορες ομάδες μού ζητούσαν να παίξουν έργα μου, φίλοι και συνεργάτες μου έλεγαν νέα για παραστάσεις μου, ή για βιβλία μου και μου φαινόταν όλα τόσο μα τόσο ασήμαντα, αδειανά και ανόητα (αυτή είναι η σωστή λέξη: ανόητα, δηλαδή δίχως νόημα). Βρισκόμουν σε μια κατάσταση πνευματικής κατάρρευσης. Έτσι άρχισα να γράφω ταυτόχρονα τα τρία ομόκεντρα κείμενα –το LEOPOLD, το FOOTBALL και το HIV– χρησιμοποιώντας τα ως δεκανίκια για να μπορέσω να ξανασταθώ πνευματικά.  Τα έργα αυτής της Τριλογίας κουβαλάνε μια απερίγραπτη βία που ήθελα να στρέφεται ευθέως και αντιθεατρικά εναντίων των θεατών. Τότε, ως αντιστάθμισμα ένιωσα την ανάγκη να γράψω μια παραβολή, ένα παραμύθι: ήταν Το Περίσσιο Παιδί.

Οι άνθρωποι στην Υποσαχάρια Αφρική

Θα πρότεινα στους αναγνώστες να ψάξουν στο Διαδίκτυο την 2015 Revision of World Population Prospects και την PovcalNet 2015. Τι θα δουν εκεί; Πως στην Υποσαχάρια Αφρική σήμερα ζούνε ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι – το 1950 το αντίστοιχο νούμερο ήταν 180 εκατομμύρια. Το 2050 ο πληθυσμός αυτός θα ξεπερνάει τα 2,1 δισεκατομμύρια. Από το σημερινό ένα δισεκατομμύριο, τα 600 εκατομμύρια ζουν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Οι δυο μεγαλύτερες χώρες της περιοχής αυτής, η Αιθιοπία (100 εκατ. κάτοικοι) και η Νιγηρία (180 εκατ. κάτοικοι) έχουν ημερήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα λιγότερο από 1 ευρώ την ημέρα. Από το 1,1 δισεκατομμύριο των παιδιών της Υποσαχάριας Αφρικής που θα γεννηθούν και θα επιβιώσουν μέχρι το 2050 (διότι περισσότερα από 300 εκατομμύρια δεν θα επιβιώσουν με κύρια αιτία του θανάτου τους την δυσεντερία) πρόσβαση στο νερό θα έχουν λιγότεροι από το 1/5. Αυτό σημαίνει πως περισσότεροι από 800 εκατομμύρια άνθρωποι δεν θα πλυθούν ούτε μία φορά με τρεχούμενο νερό μέχρι να συμπληρώσουν τα οχτώ τους χρόνια. Για να προσεγγίσει κανείς τα αντίστοιχα νούμερα της Νοτιανατολικής Ασίας πρέπει πολλαπλασιάσει τα προηγούμενα νούμερα επί τρία. Με άλλα λόγια, οι πεινασμένοι της γης αυξάνονται γεωμετρικά: σήμερα είναι περίπου ο μισός πληθυσμός της γης – το 2050 θα είναι έξι δισεκατομμύρια. Ο πληθυσμός των χορτάτων της Δύσης θα είναι περίπου 1,5 εκατομμύριο. Τι θα γίνει τότε;

Ένας νέος πόλεμος

Τα γεγονότα δεν είναι αισιόδοξα: εφόσον οι πολίτες της Δύσης αρνηθήκαμε να μοιράσουμε την χόρτασή μας (την πρόσβαση σε μη μολυσμένο νερό, σε ρεύμα κ.ο.κ.) με την πείνα των επερχόμενων απελπισμένων, ουσιαστικά ζητήσαμε τον πόλεμο. Οι πεινασμένοι θα γυρέψουν να χορτάσουν με κάθε τρόπο – πάντοτε στην Ιστορία έτσι γινότανε. Νομίζω πως ο 21ος αιώνας, κάπου στις μεσιανές του δεκαετίες, θα δει αυτόν τον υπερ-πόλεμο (αλλιώς: τον μετα-πόλεμο) ανάμεσα στους πεινασμένους και στους χορτάτους (και το ξαναλέω: οι χορτάτοι είμαστε οι πολίτες της Δύσης). Μέχρι τώρα, στην ιστορία, όλους τους πολέμους μετακινήσεων τους κέρδισαν οι πεινασμένοι. Ωστόσο δεν είμαι βέβαιος για το πού θα γείρει ο εφιάλτης αυτής της φοράς: η Δύση θα χρησιμοποιήσει νεωτερικά όπλα απίστευτης εμβέλειας (και βιολογικής δομής) και τα νούμερα των νεκρών θα κάνουν τα δεκάδες εκατομμύρια των θυμάτων των δύο παγκοσμίων πολέμων του 20ου αιώνα να μοιάζουν παιδικό ανάγνωσμα.

Κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί: αυτό το Ολοκαύτωμα θα το επιτρέψουν αδιαμαρτύρητα οι πολίτες της Δύσης; Δεν θα το επιτρέψουν απλώς – θα το διεκδικήσουν. Ο πολίτης της Δύσης ήδη συμμετέχει πρόθυμα στην προπαρασκευή και την υλοποίηση  ετούτης της εκατόμβης με την απόλυτη βεβαιότητα πως αυτός πολεμάει στο πλευρό της λογικής και του δικαίου της κατάστασης άμυνας. Στην πραγματικότητα ωστόσο κάνει έναν πόλεμο για τα «κεκτημένα» (που είναι ένας παλιότερος γραμματικός τύπος του «κατακτημένα» – κατακτημένα από ποιον και σε βάρος ποιανού;)

Ο πολίτης της Δύσης θεωρεί πως το πόλεμο τον ζητάνε οι άλλοι (οι «παρανοϊκοί», ή έστω «πλανημένοι», άλλοι) και πως αυτός επιθυμεί την «ειρήνη»: ωστόσο στο μυαλό του ειρήνη είναι ο ίδιος και τα παιδιά του να κάνουν μπάνιο δυο φορές τη μέρα ή μια φορά κάθε μέρα ή κάθε δύο μέρες ή κάθε τρεις μέρες (ο αναγνώστης ας σκεφτεί το δικό του νούμερο, δεν μπόρεσα να βρω αξιόπιστα αντίστοιχα στατιστικά), να ποτίζει κάθε μέρα τον κήπο του, να πλένει κάθε εβδομάδα το αυτοκίνητό του, να βράζει έξι φορές τη μέρα στον βραστήρα το μπιμπερό των μωρών του.

Το Περίσσιο Παιδί για μένα είναι ένα απονενοημένο νεύμα για τα παιδιά που αφήσαμε -που αφήνουμε- εκεί κάτω, τα περίσσια παιδιά.

Το βιβλίο του Θανάση Τριαρίδη «Το Περίσσιο Παιδί» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.