Την εξαιρετικά επιτυχημένη συνεργασία τους συνεχίζουν η θεατρική ομάδα Μικρός Νότος με το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης παρουσιάζοντας την παράσταση εκπαιδευτικού δράματος για εφήβους 12-17 ετών «Το Τέρας», βασισμένο στη νουβέλα της Mary Shelley Φρανκενστάιν. Από το Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2019 και κάθε Σάββατο στις 5.30 μ.μ για 5 μόνο δράσεις, η ομάδα παρουσιάζει στον Ειδικά Διαμορφωμένο Υπόγειο Χώρο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης το πρόγραμμα του συγγραφέα-σκηνοθέτη Chris Cooper, σε μετάφραση και διδασκαλία της Φλώρας Σπύρου, σκηνοθεσία και πρωτότυπη μουσική του Γιώργου Τζαβάρα και καλλιτεχνική επιμέλεια της Χρύσας Διαμαντοπούλου. To Taλκ μίλησε με τους συντελεστές της παράστασης, που είχαν να μας πουν πολλά και ενδιαφέροντα.
- Καλησπέρα και στους τρεις. Μέχρι σήμερα ο Μικρός Νότος μάς είχε συνηθίσει σε παραστάσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα για μικρά παιδιά. Τώρα κάνετε άνοιγμα και στους εφήβους. Πώς πήρατε την απόφαση αυτή;
Χρύσα Διαμαντοπούλου: Η απάντηση και σε αυτή την ερώτηση είναι η κόρη μου. Δημιούργησα τον Μικρό Νότο όταν η Μελίνα ήταν 5 χρόνων. Πριν από τη Μελίνα δεν είχα σχέσεις με παιδιά. Δεν είχε τύχει. Με την Μελίνα ανακάλυψα έναν κόσμο πολύτιμο, έναν κόσμο καινούργιο. Έναν κόσμο που είχα ξεχάσει. Γεμάτο χρώματα, γέλια, αθωότητα, γενναιοδωρία αλλά και γεμάτο ανάγκες. Ανάγκη για αληθινή επικοινωνία, για σεβασμό, για δικαιοσύνη, για αλήθεια. Όλες αυτές τις υψηλές αξίες που έγιναν τόσο σαφείς με την γέννηση και το μεγάλωμα της κόρης μου, ήθελα κάπως να τις αποτυπώσω και να τις μεταδώσω. Ο μόνος τρόπος που είχα στα χέρια μου ήταν το θέατρο. Έτσι δημιουργήθηκε ο Μικρός Νότος. Τώρα η Μελίνα είναι 12 ετών. Την ακολουθώ. Μου δείχνει τις ανάγκες, που είναι στην πραγματικότητα οι ίδιες αλλά πια η ιστορία μπορεί να αφηγηθεί με άλλον τρόπο και να αφορά σε πλάσματα που αν δεν αγαπηθούν γίνονται πολλές φορές τέρατα.
- Πώς ακριβώς είναι δομημένο το πρόγραμμα; Είναι θέατρο; Είναι συζήτηση; Είναι συνδυασμός αυτών ή/και κάτι άλλο; Με άλλα λόγια, τι είναι το εκπαιδευτικό δράμα και τι ακριβώς θα κάνει ένας έφηβος που θα έρθει στο Τέρας;
Χρύσα Διαμαντοπούλου: «Το Τέρας» είναι μία παράσταση για εφήβους. Τι διαφοροποιεί αυτή την παράσταση από άλλες εφηβικές παραστάσεις και την εντάσσει στα πλαίσια του εκπαιδευτικού δράματος; Το ίδιο το κείμενο που είναι γραμμένο για εφήβους από τον συγγραφέα-σκηνοθέτη-παιδαγωγό Chris Cooper που δουλεύει αποκλειστικά με παιδιά και εφήβους περισσότερο από 30 χρόνια, το πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται αυτό το κείμενο προς διερεύνηση από την ομάδα των εφήβων που κάθε φορά βιώνει την εμπειρία και ο καίριος σχεδιασμός του συγκεκριμένου πλαισίου διερεύνησης που έχει σχεδιάσει και υλοποιεί η Φλώρα Σπύρου, παιδαγωγός και πολύτιμη συνεργάτιδα του Μικρού Νότου. Ένας ηθοποιός-εμψυχωτής σε ρόλο, εμπλέκει τους θεατές να επεξεργαστούν έννοιες και ιδέες που βιώνουν κατά τη διάρκεια της παράστασης
Όπως λέει ο Chris Cooper, κατά τη διάρκεια μιας παράστασης εκπαιδευτικού θεάτρου δεν είμαστε απλά παθητικοί θεατές αλλά αντίθετα ενεργοί συμμέτοχοι, η διαδικασία που εξελίσσεται μας συμπεριλαμβάνει, και μας δίνεται έτσι η δυνατότητα να διαχειριστούμε τον χρόνο και το χώρο με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκτήσει νόημα. Στο Εκπαιδευτικό Θέατρο το φανταστικό πλαίσιο, η ιστορία μάς παρέχει έναν ασφαλή τρόπο να προσεγγίσουμε την πραγματικότητα ώστε να κατανοήσουμε τον εαυτό μας αλλά και τον κόσμο που μας περιβάλλει.
Στο ΤΕΡΑΣ, όπως λέει και στην εισαγωγή της παράστασής μας η Φλώρα Σπύρου, μοιραζόμαστε μία ιστορία που κάποιοι μπορεί να έχουμε δει, μπορεί να έχουμε ακούσει ή ακόμα και να έχουμε διαβάσει. Και κάποιοι μπορεί να μην την ξέρουμε καθόλου. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι αν την γνωρίζουμε ή όχι, μιας και κάθε φορά που ακούμε ή βλέπουμε μια ιστορία ανακαλύπτουμε καινούρια πράγματα. Ανακαλύπτουμε σκέψεις και ιδέες που μας έρχονται στο μυαλό και που έχουν να κάνουν όχι μόνο με την ιστορία αλλά και με το γεγονός ότι τη μοιραζόμαστε μεταξύ μας σήμερα εδώ.
Φλώρα Σπύρου: Το Εκπαιδευτικό Δράμα (Drama in Education DIE) είναι μια μορφή θεατρικής τέχνης με παιδαγωγικό χαρακτήρα. Εμπλέκει άμεσα το θεατή και του παρέχει τη δυνατότητα μέσα από τη θεατρική δράση και τη διάδραση να επεξεργαστεί αλλά και να επικοινωνήσει νοήματα και σκέψεις που αφορούν στην παράσταση «παρέα» με τους ηθοποιούς στο «εδώ και στο τώρα της παράστασης». Δημιουργεί έναν «κοινό χώρο» όπου τα παιδιά μαζί δημιουργούν, βιώνουν, διερευνούν και έτσι αναπτύσσουν την αίσθηση του «ανήκειν» καθώς το Δράμα έχει πρωτίστως κοινωνικό χαρακτήρα. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα εξελίσσεται μέσα από τη δραματοποίηση επιλεγμένων στιγμών της ιστορίας από τους παιδαγωγούς-ηθοποιούς αλλά κυρίως μέσα από τις δράσεις που παρεμβάλλονται και εμπλέκουν τους συμμετέχοντες ώστε να διερευνήσουν τα ερωτήματα που τίθενται κάθε φορά με διαφορετικούς βιωματικούς τρόπους (παιχνίδια ρόλων, τεχνική ανίχνευσης σκέψεων, δημιουργία παγωμένων εικόνων κ.ά) και από διαφορετικές οπτικές γωνίες.
- Μιλήστε μας λίγο περισσότερο για “Το Τέρας”. Πώς και γιατί επιλέξατε το κείμενο αυτό;
Χρύσα Διαμαντοπούλου: Ο Chris Cooper είναι συγγραφέας, σκηνοθέτης, ηθοποιός, και ένας μοναδικός δάσκαλος και παιδαγωγός. Τον συνάντησα το 2012 στο Εργαστήρι του Θεάτρου Πόρτα όπου έκανα την διετή εκπαίδευσή μου στο Δράμα στην Εκπαίδευση και 7 χρόνια τώρα, κάθε χρόνο, παρακολουθώ ανελλιπώς τα σεμινάριά του. Ο Chris Cooper και το Εκπαιδευτικό Δράμα μού άλλαξαν την ζωή και τον τρόπο που βλέπω τα πράγματα. Είναι ένας σπάνιος άνθρωπος, με βαθιά πολιτική σκέψη και αγάπη για τον Άνθρωπο. Με την Φλώρα Σπύρου, παιδαγωγό, συνεργάτιδα του Chris Cooper και δασκάλα μου στο Εργαστήρι, και την Ειρήνη Χέλιου, ηθοποιό-παιδαγωγό, ονειρευτήκαμε αυτό το Πρόγραμμα να έρχεται στην Ελλάδα. Έτσι όταν το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού τον Απρίλιο του 2019 έκανε κάλεσμα για εκπαιδευτικά προγράμματα, ήμασταν απόλυτα έτοιμοι να αδράξουμε την ευκαιρία.
Με αφορμή τη νουβέλα της Mary Shelley “Φρανκενστάιν” ο Chris Cooper έχει συγγράψει ένα δυνατό και βαθιά ανθρώπινο θεατρικό έργο. «Το Τέρας» επιχειρεί να διερευνήσει με βιωματικό τρόπο την έννοια της διαφορετικότητας. Με κεντρικό άξονα την ερώτηση «Τι μας κάνει να είμαστε άνθρωποι;» και με κεντρικό ήρωα αυτό το διαφορετικό πλάσμα, οι έφηβοι καλούνται να διερευνήσουν, βιωματικά, ερωτήματα όπως: Σε τι συνίσταται το διαφορετικό; Πώς είναι να είσαι διαφορετικός; Πώς καταλήγει κανείς ως μονάδα ή ως μέλος μιας κοινότητας να εστιάζει σε ό,τι τον διαφοροποιεί απ’ τον συνάνθρωπο (π.χ. χρώμα δέρματος, κουλτούρα, φύλο, καταγωγή, θρήσκευμα κ.ά) και όχι σ’ αυτό που τον ενώνει, δηλαδή στην ανθρώπινη φύση του;
200 χρόνια μετά τη συγγραφή του «Φρανκενστάιν», το κείμενο μας φέρνει αντιμέτωπους με διαχρονικά και πάντα επίκαιρα ερωτήματα. “Ποιο είναι το Τέρας, πού μπορεί να το εντοπίσει κανείς; Σε ιδέες, σε στάσεις, σε ανθρώπους, σε πράξεις; Ποιοι είναι οι εκείνοι οι παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία του Τέρατος; Ποιος είναι ο ρόλος της κοινωνίας στη διαμόρφωση Τεράτων;”
Chris Cooper: Το 2011 έγιναν κάποιες εξεγέρσεις στο Λονδίνο και σε άλλες μεγάλες πόλεις της Μεγάλης Βρετανίας. Ζω στο Μπέρμιγχαμ που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Μεγάλης Βρετανίας. Οι εξεγέρσεις αυτές ήταν αποτέλεσμα μίας κοινωνικής αγανάκτησης που πήγαζε από την στέρηση βασικών αναγκών των ανθρώπων και της ανισότητας που επικρατεί στη σύγχρονη κοινωνία. Είχαμε ήδη βιώσει την οικονομική κατάρρευση του 2008, όπου οι πολύ ισχυρές τράπεζες και άλλα μεγάλα οικονομικά κέντρα βρέθηκαν στο επίκεντρο σκανδάλων διαφθοράς και οικονομικών καταχρήσεων. Και όπως γίνεται συνήθως κανείς δεν διώχθηκε γι’ αυτά τα τεράστια οικονομικά εγκλήματα. Από την άλλη, οι εξεγερμένοι, στην πλειοψηφία τους νέοι, γνώρισαν το πιο σκληρό πρόσωπο του νόμου πληρώνοντας ακριβά για τα μικρά εγκλήματά τους. Θυμάμαι ένα περιστατικό εκείνη την περίοδο, όπου μία έφηβη καταδικάστηκε σε 12 μήνες φυλάκιση επειδή έκλεψε από κατάστημα αθλητικών ένα ζευγάρι παπούτσια! Σύσσωμος ο συντηρητικός Τύπος της χώρας καταδίκασε το νεαρό κορίτσι αλλά και τη νεολαία εν γένει, με τίτλους και άρθρα σε μεγάλες φυλλάδες που δαιμονοποιούσαν ένα 17χρονο κορίτσι (και ολόκληρη τη νεολαία) με λιβέλους και δημοσιεύματα μίσους. Εβδομάδες επί εβδομάδων διέσυραν ένα κορίτσι. Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από τον δημοσιογράφο Max Hastings στην Daily Mail:
“Είναι επί της ουσίας άγρια ζώα. Χρησιμοποιώ αυτή τη φράση συνειδητά, καθώς φαίνεται απόλυτα ταιριαστή για εκείνους τους νέους που πράττουν χωρίς πειθαρχία, αρετή που τους καθιστά χρήσιμους στην κοινωνία. Μιας αρετής που τελικά βοηθά στη διάκριση μεταξύ σωστού και λάθους. Αυτοί οι νέοι διαθέτουν μόνο ενστικτώδεις παρορμήσεις – μπορούν μόνο να τρώνε και να πίνουν, να κάνουν σεξ, και να καρπώνονται ή να καταστρέφουν περιουσίες άλλων.”
Κι έτσι κάπως έγινε ξαφνικά κοινός τόπος μίας κυβερνώσας ελίτ, που καταρράκωσαν τα όνειρα μιας ολόκληρης γενιάς σε κάθε τομέα, που διαχειρίστηκαν με πλήρη ανικανότητα και παντελή άγνοια ζητήματα οικονομικά και κοινωνικά, να μιλούν για τους νέους σαν να είναι τέρατα. Και φυσικά αυτή η ελίτ δεν ανέλαβε καμία ευθύνη για την παταγώδη αποτυχία της να διαχειριστεί όλα αυτά τα ζητήματα.
Η δαιμονοποίηση του άλλου μου θύμισε πολύ τη νουβέλα της Mary Shelley «Φρανκενστάιν», η οποία είναι μια από τις πιο διαχρονικές ιστορίες της αγγλικής λογοτεχνίας. Τα τέρατα κατασκευάζονται και διακόσια χρόνια μετά το τέρας της Mary Shelley είναι ακόμα εκεί έξω, καθώς έχει εγγραφεί στη λαϊκή φαντασία. Το «τέρας» αυτού του γοτθικού αριστουργήματος μάς ρωτά τι είναι πραγματικά ένα τέρας, πώς γίνεται κάποιος τέρας και αν μπορεί εν τέλει να ξε-γίνει; Άραγε οι τερατώδεις πράξεις συνιστούν τερατώδη ανθρώπινα όντα; Και, όπως όλα τα μεγάλα έργα τέχνης, μας φέρνει αντιμέτωπους με αυτό που μας κάνει τελικά να είμαστε άνθρωποι. Με αυτή την έννοια ο Φρανκενστάιν είναι μια ιστορία διαχρονική και πιστεύω ότι το μυθιστόρημα έχει πολλά να πει για τη ζωή μας και τον κόσμο στον οποίο ζούμε, γι ‘αυτό και είναι τόσο επίκαιρο και αφορά σε κάθε επόμενη γενιά.
Την περίοδο που έγραφα αυτό το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα, λοιπόν, οι εξεγέρσεις στην Αγγλία κατέκλυζαν όλα τα μέσα, αλλά με κάποιο τρόπο η «κλοπή» δεν ήταν παρά το λογικό αποτέλεσμα μιας τόσο εμμονικά καταναλωτικής κοινωνίας, αντικατοπτρίζοντας απλά τις επικρατούσες λίγο πολύ αξίες που υπάρχουν σήμερα. Πράγματι τέρατα και δαίμονες απεικονίζονται παντού.
- Πιστεύετε ότι υπάρχει ανάγκη για ένα Πρόγραμμα Θεάτρου στην Εκπαίδευση σήμερα; Γιατί η Ελλάδα πάσχει… Η θεατρική αγωγή διδάσκεται, όπως διδάσκεται, μόνο μέχρι την τετάρτη δημοτικού.
Chris Cooper: Δεν είμαι σίγουρος πώς να απαντήσω σε μία τέτοια ερώτηση, για εμένα είναι σαν να με ρωτούν εάν υπάρχει ανάγκη για οξυγόνο. Όλοι χρειάζονται χώρο για να αναπνεύσουν, για να ωριμάσουν και να εκπληρώσουν τις δυνατότητές τους. Αλλά η ζωή είναι αμείλικτη και πολύ συχνά δεν μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο των πραγμάτων. Στο Εκπαιδευτικό Δράμα συμβαίνει το αντίθετο. Δεν είμαστε απλά παθητικοί θεατές αλλά ενεργοί συμμέτοχοι, είμαστε μέσα σε αυτό που συμβαίνει, και μπορούμε να σταματήσουμε, να επιβραδύνουμε και γενικά να διαχειριστούμε τον χρόνο και τον τόπο προκειμένου να κατανοήσουμε. Μπορούμε να φανταστούμε το πραγματικό μέσω της ασφάλειας του φανταστικού ώστε να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και την πραγματικότητα του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε.
Ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος γνωρίζει τον εαυτό του συναισθηματικά και πνευματικά. Ως άτομο αλλά και ως μέλος μιας κοινωνίας μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι. Το Θέατρο στην Εκπαίδευση προσφέρει χώρο στα παιδιά και στους εφήβους για να συμβεί αυτό. Αυτό ο χώρος τους επιτρέπει να ανακαλύπτουν τη δημιουργικότητά τους, να δοκιμάζουν τις αξίες τους και να εξερευνούν τι πραγματικά σημαίνει να είσαι Άνθρωπος.
Χρησιμοποιούμε το Δράμα στην Εκπαίδευση για να διευκολύνουμε τη διαδικασία κατά την οποία παιδιά και έφηβοι θα μπορέσουν να δομήσουν τον εαυτό τους, να ανακαλύψουν ποιοι θέλουν να είναι και σε τι είδους κοινωνία θέλουν τελικά να ζήσουν. Με αυτό τον τρόπο γίνονται ανεξάρτητοι στοχαστές με κριτική σκέψη και μπορούν να αντιλαμβάνονται τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες.
Στο Εκπαιδευτικό Δράμα τα παιδιά και οι έφηβοι μαθαίνουν να είναι υπεύθυνα-αν δεν είμαστε υπεύθυνοι για εμάς, τότε σίγουρα δεν μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη κανενός. Αν δεν έχουμε κριτική σκέψη, τότε δεν μπορούμε πραγματικά να είμαστε ενεργά και ανεξάρτητα όντα.
Ζούμε σε μία εποχή κρίσης-κοινωνικοοικονομική, πολιτική και οικολογική. Θα μπορέσουμε να αντεπεξέλθουμε σε αυτές τις προκλήσεις μόνο αν οραματιστούμε νέες δυνατότητες και προοπτικές για το μέλλον. Αναρωτιέμαι λοιπόν, αν δεν υπάρχει σήμερα ανάγκη για το Θέατρο στην Εκπαίδευση πότε υπάρχει;
- Στο επίκεντρο του προγράμματος βρίσκεται η διαφορετικότητα. Τρομάζω καθημερινά βλέποντας πόσο πολύ τρομάζει αυτή τους ενήλικες και κατ’ επέκταση τα παιδιά; Πώς βλέπετε τα πράγματα εσείς;
Φλώρα Σπύρου: Κάποια στιγμή στο έργο το Πλάσμα λέει: «Η προκατάληψη θολώνει το βλέμμα». Ο τρόπος που βλέπουμε τους άλλους έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες. Η οικογένεια, το σχολικό περιβάλλον, το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο καθορίζουν τη ματιά μας και διαμορφώνουν τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας αλλά και τον κόσμο που μας περιβάλλει. Δεν με τρομάζει τόσο αυτό «το βλέμμα» μια και ευτυχώς έχω συχνά την ευκαιρία μέσα από τις συναντήσεις μου με νεαρά άτομα να εντοπίζω τη δυνατότητα και την προοπτική μιας αλλαγής. Περισσότερο με τρομάζει η αδιαφορία και η έλλειψη μιας οργανωμένης και συστηματικής διαπαιδαγώγησης στον τρόπο που μαθαίνουμε να καθρεφτίζουμε τον εαυτό μας μέσα στην κοινωνία.
- Υποθέτω ότι ένας έφηβος που θα έρθει στο πρόγραμμα προέρχεται από ένα σπίτι ανεκτικό, “ψαγμένο” ας μου επιτρέπετε την έκφραση, και κατά πάσα πιθανότητα θα είναι ανεκτικός σε κάθε τι διαφορετικό. Με τα παιδιά των οποίων οι γονείς μισούν το διαφορετικό και το αντιλαμβάνονται σαν τέρας, τι γίνεται;
Φλώρα Σπύρου: Σε αντίθεση με τους ενήλικες που σίγουρα τα περιθώρια αλλαγής στη στάση και τη συμπεριφορά μας είναι περιορισμένα, τα παιδιά έχουν μεγαλύτερη ευελιξία μιας και οι δικές τους στάσεις και συμπεριφορές δεν είναι παγιωμένες αλλά βρίσκονται υπό διαμόρφωση. Υπό την έννοια αυτή, πάντα υπάρχει δυνατότητα για να δημιουργηθούν ρωγμές σ΄ ένα παιδί που έχει συνηθίσει να βλέπει το διαφορετικό με έναν συγκεκριμένο τρόπο.
- Ο κεντρικός άξονας του Εκπαιδευτικού Προγράμματος ΤΟ ΤΕΡΑΣ είναι «τι μας κάνει ανθρώπους». Είναι πράγματι μία πολύ κρίσιμη ερώτηση βλέποντας τι συμβαίνει γύρω μας στον κόσμο. Πώς βλέπετε τους εφήβους αλλά και τους ενήλικες να ανταποκρίνονται;
Chris Cooper: Εδώ και 32 χρόνια δουλεύω με νεαρά άτομα – τα οποία προέρχονται είτε από υποβαθμισμένες ή περιθωριοποιημένες περιοχές – από διάφορα μέρη του κόσμου, και η αλήθεια είναι ότι αυτά τα παιδιά αναρωτιούνται και εμπλέκονται με τέτοια ειλικρίνεια για το τι είναι αυτό μας κάνει ανθρώπους σε σχέση με άλλα παιδιά που θεωρούνται «προνομιούχα» και πιο «ώριμα». Και αυτό γιατί τα παιδιά είναι από τη φύση τους φιλόσοφοι που διαρκώς θέτουν τα εξής ερωτήματα: «Γιατί;», «Ποιος είμαι;», «Από πού προέρχομαι;». Υπό αυτήν την έννοια, οι αρχικές αναζητήσεις των παιδιών αφορούν σε οντολογικά θέματα : πχ. για τη φύση των πραγμάτων, για τη δικαιοσύνη και τη νομιμότητα και όχι σε υπαρξιακά ζητήματα. Οι ενήλικες είμαστε αυτοί που ανησυχούμε για το πώς θα πληρωθούν τα δάνεια και σταματάμε να ρωτάμε γιατί. Βέβαια, οποιοδήποτε φιλοσοφικό ή ηθικό ερώτημα δεν μπορεί να διερευνηθεί αφαιρετικά, εκτός πλαισίου. Η πλοκή του θεατρικού κειμένου, η ιστορία δηλαδή, παρέχει ακριβώς αυτό το πλαίσιο για το κοινό και κυρίως ο τρόπος που το έργο αφηγείται την ιστορία. Προκειμένου να αποκτήσει νόημα ένα έργο πρέπει να συνδέεται/ να αντηχεί με τις ζωές και τις εμπειρίες τους κοινού.
Ο 19ος αιώνας με τον μοντερνισμό, το διαφωτισμό και το ρομαντισμό μοιάζει πολύ μακριά από τη ζωή ενός Αθηναίου εφήβου σήμερα εν έτη 2019. Αυτός είναι ο λόγος που έγραψα τη σκηνή στον κήπο με το Βίκτορ και την Ελίζαμπεθ σε παιδική ηλικία (μια σκηνή που δεν υπάρχει στο βιβλίο) κατά τη διάρκεια της οποίας ο Βίκτορ παγιδεύει ένα έντομο και το ακρωτηριάζει προκειμένου να μάθει πώς λειτουργεί.
Έτσι, ενώ για ένα παιδί σήμερα η πραγματικότητα του Βίκτορ στο εργαστήριό του μπορεί να φαντάζει απόμακρη, η εικόνα του Βίκτορ με το έντομο στον κήπο είναι απτή για όλα τα παιδιά: είτε γιατί και τα ίδια έχουν επιχειρήσει κάτι τέτοιο είτε γιατί έχουν δει άλλους να το κάνουν.
Πολλές από τις στιγμές του θεατρικού έργου όπως: ο θάνατος της Μητέρας, η καταιγίδα, ο Βίκτορ μόνος στο δωμάτιό του με τα γράμματα τα οποία πια δεν μπορεί να διαβάσει ή να στείλει, η δολοφονία του Γουίλιαμ στο βιβλίο περιγράφονται στο βιβλίο ως τετελεσμένα γεγονότα.
Ο λόγος που επέλεξα να φωτίσω αυτές τις στιγμές επί σκηνής είναι γιατί πιστεύω ότι οι εικόνες που η Σέλεϊ δημιουργεί μέσα από την αφήγηση της έχουν καθολικό χαρακτήρα μιας και αναπαριστούν στιγμές ανθρώπινης εμπειρίας που σχετίζονται είτε με την περιθωριοποίηση είτε με τη δαιμονοποίηση. Με αυτές τις εικόνες είναι που συνδέεται κυρίως το νεαρό κοινό και όχι τόσο με τη γλώσσα του κειμένου. Αυτές οι εικόνες σε συνδυασμό με τη δράση είναι που επιτρέπουν στους θεατές να διερευνήσουν το κέντρο της ιστορίας.
- “Το Τέρας” απευθύνεται σε εφήβους 12-17 ετών; Πώς καθορίζεται αυτό το ηλικιακό πλαίσιο;
Φλώρα Σπύρου: Οι ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και οι δυνατότητες της κάθε ηλικιακής ομάδας καθορίζουν και το ηλικιακό πλαίσιο απεύθυνσης. Η διαδικασία ένταξης στην κοινωνία, η αίσθηση του «ανήκειν», η ανάγκη για αποδοχή, η απόρριψη, ο τρόπος που οι άλλοι μας βλέπουν και ο τρόπος που εμείς βλέπουμε τον εαυτό μας είναι ζητήματα που αναδύονται μέσα από το έργο και ταυτόχρονα αφορούν ένα άτομο που βρίσκεται στην εφηβεία.
- Κλείνοντας, πώς θα πείθατε έναν σκεπτικιστή γονιό να φέρει το παιδί του στο πρόγραμμα, πώς θα πείθατε έναν διστακτικό εκπαιδευτικό να φέρει τους μαθητές του στο πρόγραμμα και πώς θα πείθατε έναν βαριεστημένο έφηβο να έρθει στο πρόγραμμα;
Chris Cooper: Δύσκολη ερώτηση. Μεγαλώνοντας κι εγώ τρία παιδιά ξέρω πόσο δύσκολο είναι να πείσεις έναν έφηβο να πάει στο θέατρο. Αλλά είναι πολύ σημαντικό να δίνουμε στα παιδιά μας καινούργιες και προκλητικές εμπειρίες και να τα ενθαρρύνουμε να δοκιμάζουν κάτι διαφορετικό και ασυνήθιστο. Αν δεν τα καταφέρεις, τελικά δωροδόκησέ τα! (γελάει)
Σοβαρά τώρα, θα έλεγα σε κάθε γονιό ότι αν και δεν μπορείς να εξαναγκάσεις έναν έφηβο να κάνει κάτι που δεν θέλει, είναι επιτακτική ανάγκη να προσπαθήσεις να τους δώσεις την ευκαιρία να βιώσουν ένα Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Θεάτρου στην Εκπαίδευση (Theatre In Education) γιατί στην κυριολεξία μπορεί να αλλάξει τη ζωή τους. Το λέω γιατί ακριβώς αυτό συνέβη σε εμένα όταν με πήγαν οι γονείς μου στο θέατρο. Συνειδητοποίησα πως ό,τι έβλεπα αφορούσε εμένα και τη ζωή μου και μου άλλαξε τον τρόπο που βλέπω και σκέφτομαι.
Στο Εκπαιδευτικό Δράμα το παιδί εμπλέκεται σωματικά αλλά και πνευματικά. Η εμπειρία αυτή ανοίγει δρόμους που, αν και μπορεί να μην είναι για πάντα, εκείνη τη στιγμή μπορεί να σε μετασχηματίσει απόλυτα. Το να ζήσεις μία τέτοια εμπειρία με το παιδί σου είναι ένα προνόμιο που κάθε γονέας θα έπρεπε να επιδιώκει. Στον έφηβο θα έλεγα: «θέλεις να ακουστείς και να σε πάρουν στα σοβαρά; Να σε σεβαστούν γι’ αυτό που είσαι και να σεβαστείς κι εσύ τον εαυτό σου και τους άλλους; Να είσαι κάπου που δεν θα σου πουν τι να σκεφτείς αλλά να σκεφτείς εσύ για τον εαυτό σου; Αν ναι, τότε έλα στο Τέρας.»
CHRIS COOPER
Ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας, εκπαιδευτικός θεάτρου
Ζει στο Μπέρμινχαμ. Συνεργάζεται με διάφορους εκπαιδευτικούς οργανισμούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Η ενασχόλησή του με το Εκπαιδευτικό Δράμα και το Εκπαιδευτικό Θέατρο ξεκίνησε το 1988. Από το 1999 μέχρι το 2015 υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής της Big Brum (www.bigbrum.org.uk) για την οποία σκηνοθέτησε και επιμελήθηκε θεατρικές παραστάσεις και παραστάσεις εκπαιδευτικού θεάτρου που απευθύνονταν σε παιδιά και εφήβους. Είναι στενός συνεργάτης του θεατρικού συγγραφέα και φιλοσόφου Edward Bond έργα του οποίου έχει σκηνοθετήσει τόσο για την Βig Brum όσο και στο πλαίσιο του Bond@50 Festival, ενός project που διήρκεσε ένα χρόνο με εκδηλώσεις αφιερωμένες στη ζωή και το έργο του Εdward Bond. Το 2008 δημιούργησε μαζί με την Ceri Townsend την καλλιτεχνική ομάδα Accident Time Productions η οποία δραστηριοποιείται κυρίως στην Ευρώπη σε χώρες όπως: Μάλτα, Σλοβενία, Ουγγαρία, Αθήνα, Βελιγράδι σκηνοθετώντας παραστάσεις εκπαιδευτικού θεάτρου, διδάσκοντας σε σεμινάρια εκπαιδευτικών, ηθοποιών, φοιτητών αλλά και σε εργαστήρια παιδιών και εφήβων. Πιο συγκεκριμένα στην Αθήνα συνεργάζεται με το Εργαστήρι Θεάτρου Ξένια Καλογεροπούλου στο οποίο από το 2008 πραγματοποιεί σεμινάρια (master classes) για εκπαιδευτικούς και ηθοποιούς αλλά και διδασκαλίες στα τμήματα παιδιών, εφήβων και ενηλίκων. Επίσης στο πλαίσιο της συνεργασίας του με το Εργαστήρι Θεάτρου Ξένια Καλογεροπούλου διασκεύασε σε θεατρικό κείμενο το παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν «Τα καινούρια ρούχα του Αυτοκράτορα», το οποίο εν συνεχεία σκηνοθέτησε το Νοέμβριο του 2011. Η παράσταση πρόγραμμα εκπαιδευτικού θεάτρου «Τα καινούρια ρούχα του Αυτοκράτορα» για παιδιά 10-12 ετών παρουσιάστηκε σε δημοτικά σχολεία της Αττικής αλλά και της επαρχίας. Από το 2009 είναι καλλιτεχνικός διευθυντής και υπεύθυνος σύμβουλος εκπαίδευσης του προγράμματος Culture of Change του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Drama Rainbow στο Πεκίνο. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας σκηνοθετεί παραστάσεις εκπαιδευτικού θεάτρου που απευθύνονται σε παιδιά προσχολικής, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Επίσης πραγματοποιεί σεμινάρια εκπαίδευσης για ηθοποιούς και εκπαιδευτικούς σε διάφορες επαρχίες της Κίνας. Είναι ιδρυτικό μέλος του οργανισμού Jian Xue (See & Learn), ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που ασχολείται με την ανάπτυξη και την εξέλιξη του Εκπαιδευτικού θεάτρου στην Κίνα. Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο τόσο σε βιβλία όσο και σε άρθρα που αφορούν σε ζητήματα θεωρίας και πρακτικής εφαρμογής του Εκπαιδευτικού Θεάτρου και Δράματος. Εργάζεται ως ακαδημαϊκός σύμβουλος στο Bergen University College της Νορβηγίας από το 2005 και το Trinity University στο Δουβλίνο από το 2008. Μέχρι σήμερα έχει γράψει 40 θεατρικά έργα.
ΦΛΩΡΑ ΣΠΥΡΟΥ
Φιλόλογος, εκπαιδευτικός – ειδικευμένη στο Θέατρο στην Εκπαίδευση
Γεννήθηκε στη Λευκωσία. Το 2004 αποφοίτησε από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φιλολογία–Κατεύθυνση Γλωσσολογίας. Το 2006-2007 παρακολούθησε μαθήματα στο I.NA.L.C.O (Institut National des langues et Civilisations Orientales), Παρίσι – Επιπεδο Master και το 2010 ολοκλήρωσε το διετές σεμινάριο Εκπαιδευτικού Δράματος του Εργαστηρίου του Θεάτρου Πόρτα – Ξένια Καλογεροπούλου. Από το 2017 είναι μόνιμη συνεργάτιδα στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Ιδρύματος της Βουλής, ενώ τα τελευταία 8 χρόνια διδάσκει στα οκτάμηνα εργαστήρια παιδιών, εφήβων και ενηλίκων στο Εργαστήρι του Θεάτρου Πόρτα – Ξένια Καλογεροπούλου. Εργάζεται επίσης ως υπεύθυνη θεατρικών εργαστηρίων σε πολλά δημοτικά, νηπιαγωγεία και παιδικούς σταθμούς της Αττικής, κάνοντας θεατρικό παιχνίδι. Ενώ έχει υπάρξει συνεργάτιδα στο σχεδιασμό παιδικών εκπαιδευτικών & καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Μόνιμη συνεργάτιδα στο σχεδιασμό, οργάνωση και διδασκαλία των διαδραστικών παιχνιδιών στις θεατρικές ομάδες Μικρός Νότος και Μικρός Βορράς.
Χρύσα Διαμαντοπούλου
Ηθοποιός-Καλλιτεχνική διευθύντρια της θεατρικής ομάδας Μικρός Νότος
Πτυχιούχος στην Ψυχολογία (Πανεπιστήμιο Αθηνών), αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή Αθηνών κι έκανε το μεταπτυχιακό της στο Λονδίνο στη RADA (2001-2002), στη σκηνοθεσία θεάτρου. Το 2014 ολοκλήρωσε το διετές σεμινάριο στο Εργαστήρι Πόρτα της Ξένιας Καλογεροπούλου, για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, ενώ τώρα είναι φοιτήτρια στη Νομική. Δούλεψε στο θέατρο ως ηθοποιός και ως βοηθός σκηνοθέτις με τους Γιώργο Μιχαηλίδη, Τάσο Μπαντή, Βίκο Ναχμία, Κώστα Καζάκο κ.ά, με ΔΗΠΕΘΕ, με το ΚΘΒΕ και στο ελεύθερο θέατρο. Το 2012 ίδρυσε τη θεατρική ομάδα Μικρός Νότος, που υλοποιεί δράσεις για παιδιά και εφήβους. Η ομάδα Μικρός Νότος έχει στο ενεργητικό της 6 παραστάσεις για παιδιά: την Μυλωνού, το Αισώπου Κόμιξ!, τον Κουκουμπλή, το Γύρω Γύρω μήνες, το Αισώπου …φίλοι, Ο Ραφτάκος των Λέξεων, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Το πιο γλυκό ψωμί και ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για εφήβους «Το Τέρας». Περισσότερες πληροφορίες στο www.mikrosnotos.gr
