Είναι αλήθεια ότι από όλη τη σχολική ζωή ενός ανθρώπου η πρώτη δημοτικού χαράσσεται με ξεχωριστό τρόπο στη μνήμη όλων. Από τη μία ενθουσιασμός, προετοιμασίες με αγορές και υλικά και από την άλλη η αγωνία για το νέο και «άγνωστο» και αν πιάσουμε και λίγες από τις σκέψεις των γονιών, αγωνία για αν και πόσα ξέρει, έμαθε στο νηπιαγωγείο ή θα έπρεπε να ξέρει. Και εκεί ακριβώς αρχίζουν και μικροανταγωνισμοί του τύπου «εμένα ξέρει να λέει όλη την αλφάβητο» ή «γράφει τόσες λέξεις» ή «ξέρει να διαβάζει αλλά μπροστά μας ντρέπεται» και πολλά πολλά ακόμα… Για να δούμε, όμως, τι από όλα αυτά πρέπει να γνωρίζει το μελλοντικό πρωτάκι πριν ξεκινήσει το δημοτικό; Και πόσο πρέπει να αγχωνόμαστε για αυτά που ξέρει ή δεν ξέρει ακόμα;

Ας το πάρουμε ανάποδα και ας δούμε κάποια δεδομένα.

Στην Α’ δημοτικού, τα παιδιά διδάσκονται όλα τα γράμματα. Η διδασκαλία των γραμμάτων (μαζί με τα δίψηφα και τους συνδυασμούς, δηλαδή ει, αι, μπ, γκ, ευ κ.τ.λ.) ολοκληρώνεται μετά τα Χριστούγεννα. Επομένως, ένα πρωτάκι έχει όλο τον χρόνο μπροστά του για να τα μάθει.

Όπως έχουμε πει ξανά, κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό και χρειάζεται τον δικό του χρόνο για το καθετί (στην πραγματικότητα και με τους ενήλικες το ίδιο ισχύει). Χοντρικά, τα παιδιά μέχρι τα Χριστούγεννα αποκτούν ικανότητα της ανάγνωσης. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι η ανάγνωση γίνεται με ευχέρεια! Αυτό που συμβαίνει είναι ότι μέχρι τα Χριστούγεννα θα μπορούν να αναγνωρίζουν τα γράμματα και με αργό ρυθμό να διαβάζουν λέξεις και προτάσεις που ανταποκρίνονται στο λεξιλόγιό τους.

Το «έμαθα να διαβάζω» δε σημαίνει επ’ ουδενί λόγω ότι η ανάγνωση έχει ροή ή ότι μπορεί να διαβάζει δύσκολα κείμενα με πολυσύλλαβες ή άγνωστες λέξεις ή με λέξεις με δύσκολους συνδυασμούς γραμμάτων ή ότι δε θα κάνει λάθη ή δε θα μπερδεύει κάποια γράμματα μεταξύ τους. Ναι, στόχος είναι στο πέρασμα του χρόνου η ανάγνωση να γίνεται όλο και πιο απρόσκοπτα. Όμως η απόσταση που υπάρχει από το «έχει μάθει και αναγνωρίζει όλα τα γράμματα» μέχρι το «διαβάζει με ροή και κατανόηση» είναι τεράστια!

Το πιο σημαντικό εδώ είναι κάθε πρωτάκι να νιώθει τη χρηστικότητα του γραπτού λόγου. Να καταλάβει ότι τα γράμματα, οι λέξεις, τα κείμενα κάτι μας επικοινωνούν! Να νιώσει την ανάγκη να διαβάσει γιατί θα μάθει πώς να φτιάχνει κάτι, θα μάθει πού μένει ο φίλος του και πότε είναι το πάρτι του, θα γελάσει με μια ιστορία… Είναι αυτό που λέω πάντα, δε μαθαίνουμε ανάγνωση για να είμαστε καλοί σε αυτό. Κάτι άλλο εξυπηρετεί!

Στην πραγματικότητα αυτή ακριβώς είναι και η δουλειά – αυτό που γίνεται στο νηπιαγωγείο: μαθαίνουν ότι ο γραπτός κώδικας μεταφέρει μηνύματα που πρέπει να μάθουμε να αποκρυπτογραφούμε! Τι πιο ωραίο κίνητρο για μάθηση! Τόσο ωραίο και μεγάλο που συχνά κινητοποιεί τα παιδιά και μαθαίνουν πολύ γρήγορα! Και αυτό είναι το μαγικό με το νηπιαγωγείο. Τα παιδιά δεν διδάσκονται τα γράμματα (τουλάχιστον έτσι πρέπει να γίνεται και έτσι υποδεικνύει και το υπουργείο), απλά εκτίθενται σε αυτά και εκπαιδεύονται στο άκουσμά τους. Να ακούν και να ξεχωρίζουν τους ήχους. Τα παιδιά είναι ικανά να μάθουν τα γράμματα μόνο και μόνο ξεχωρίζοντας τους ήχους και τα γράμματα των ονομάτων τους, χωρίς να τα διδαχθούν.

Οι ήχοι, εδώ που τα λέμε, και το πώς τους ξεχωρίζουμε είναι η πιο βασική δουλειά. Εκεί πατάει κάθε δάσκαλος για να διδάξει τα γράμματα! Θυμάμαι μια χρονιά που είχα Α’ δημοτικού που ψάχναμε ήχους στις λέξεις και μου ανακοίνωσε μια μαθητριούλα ότι το πεπόνι έχει τρία «α» και επέμενε σε αυτό! Πώς θα μάθει να διαβάζει και να γράφει αν δεν ξεχωρίζει πρώτα τι ακούει;

Τελικά, και αυτή η μικρούλα μου αλλά και όλα τα παιδιά μαθαίνουν! Και δεν υπάρχει κανένα παιδάκι που να μην μπορεί ή να μην τα έχει καταφέρει. Είναι μαγική η διαδρομή των παιδιών στην κατάκτηση αυτή! Εφευρίσκουν απίστευτους τρόπους να αντιμετωπίσουν αυτή τη νέα πραγματικότητα και πρόκληση και εύχομαι σε όλους όσους έχουν παιδί που ετοιμάζεται να περάσει το κατώφλι του δημοτικού να απολαύσουν με τα παιδιά τους τη διαδρομή που έχουν μπροστά τους!

Η Μαριάννα Κουμαριανού είναι παιδαγωγός και συγγραφέας.