Οι συγγενείς διαμαρτίες του ουροποιητικού συστήματος σε νεογνά, βρέφη και παιδιά διαγιγνώσκονται συχνά κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο ΝΟΚ (νεφρών- ουρητήρων- κύστεως). Το υπερηχογράφημα νεφρών- ουρητήρων- κύστεως αποτελεί μία ακίνδυνη για το παιδί μέθοδο καθώς δεν το επιβαρύνει με ακτινοβολία, ενώ παράλληλα ο γιατρός μπορεί να πάρει πολύτιμες πληροφορίες αναφορικά με το μέγεθος, τη μορφολογία και τη θέση των νεφρών, καθώς και να εκτιμήσει την αποχετευτική μοίρα τους (νεφρική πύελος, νεφρικοί κάλυκες, ουρητήρες).
Οι δύο νεφροί συνήθως βρίσκονται στις οσφυϊκές χώρες, στο επίπεδο μεταξύ του πρώτου και τρίτου οσφυϊκού σπονδύλου. Κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο ΝΟΚ σε βρέφη και παιδιά, εξετάζεται αρχικά η θέση των νεφρών. Εάν ένας νεφρός δεν παρατηρείται στην αναμενόμενη οσφυϊκή θέση του, τότε ο ειδικευμένος ακτινοδιαγνωστής τον αναζητά σε άλλη (έκτοπη) θέση. Εάν δεν υπάρχει και σε έκτοπη θέση, τότε διερευνάται το ενδεχόμενο αγενεσίας του νεφρού. Ενδέχεται, στην αντίθετη περίπτωση, να έχουν απεικονισθεί υπερηχογραφικά και οι δύο νεφροί στη θέση τους και να διαπιστωθεί η παρουσία και έτερου, υπεράριθμου νεφρού (σπάνια). Στο υπερηχογράφημα νεφρών- ουρητήρων- κύστεως εκτιμάται εάν υπάρχει αξιόλογη στροφή του νεφρού, είτε στον επιμήκη είτε στον εγκάρσιο άξονά του. Εάν διαπιστωθεί στροφή του νεφρού, τότε η πιθανότητα κυστεο-ουρητηρικής παλινδρόμησης και πυελο-ουρητηρικής στένωσης είναι αυξημένη. Άλλες συχνές παρατηρούμενες συγγενείς διαμαρτίες του ουροποιητικού είναι η διασταυρωμένη εκτοπία, με ή χωρίς συνένωση των νεφρών, όπου ο νεφρός δε βρίσκεται στην αναμενόμενη θέση του, αλλά στην αντίθετη πλευρά. Μια άλλη χαρακτηριστική εκτοπία της θέσης των νεφρών είναι ο πεταλλοειδής νεφρός, όπου οι δύο νεφροί συγκλίνουν κατά το κάτω τμήμα τους προς τη μέση γραμμή και ενώνονται, έχοντας μια χαρακτηριστική μορφολογία που προσομοιάζει με “πέταλο” αλόγου.
Το υπερηχογράφημα νεφρών- ουρητήρων- κύστεως δίνει τη δυνατότητα εκτίμησης της αποχετευτικής μοίρας του ουροποιητικού, δηλαδή του πυελοκαλυκικού συστήματος (νεφρικοί κάλυκες και νεφρική πύελος), των ουρητήρων και της ουροδόχου κύστεως. Ορισμένες διαμαρτίες της αποχετευτικής μοίρας των νεφρών σε βρέφη και παιδιά μπορεί να αποτελούν προδιαθεσικό παράγοντα για λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος. Έτσι λ.χ. μπορεί στο υπέρηχο ΝΟΚ ενός μωρού με ουρολοίμωξη, να διαπιστωθεί διπλή νεφρική πύελος ή διπλός ουρητήρας (αντί για έναν υπάρχουν δύο ουρητήρες). Σε αυτή την περίπτωση ελέγχεται εάν παρατηρείται έκτοπη εκβολή του ουρητήρα με παρουσία ουρητηροκήλης, δηλαδή διάτασης στο τελικό τμήμα του ουρητήρα καθώς διέρχεται υπό τον βλεννογόνο της ουροδόχου κύστεως. Επιπλέον, σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να υπάρξει υποψία οπισθοφλεβικής πορείας του ουρητήρα, με πιθανά αποφρακτικά φαινόμενα συστοίχως. Εάν διαπιστωθεί σημαντικού βαθμού διάταση του ουρητήρα, είτε καθ’ όλο το μήκος του είτε σε τμήμα του, τότε έχουμε ευρήματα συμβατά με πιθανό μεγαουρητήρα.
Άλλη συχνή διαταραχή στη μορφολογία της αποχετευτικής μοίρας του ουροποιητικού αποτελεί η κυστεο-ουρητηρική παλινδρόμηση (ΚΟΠ), όπου ταξινομείται η βαρύτητά της ανάλογα με το βαθμό διάτασης της νεφρικής πυέλου και του ουρητήρα, καθώς και τη μορφολογία των καλύκων. Η πρώιμη διάγνωση της ΚΟΠ σε βρέφη και παιδιά είναι σημαντική προκειμένου να τεθεί υπό παρακολούθηση ή/και θεραπεία, ώστε να εξασφαλίζεται η φυσιολογική ανάπτυξη των νεφρών του παιδιού.
Η στένωση της πυελο-ουρητηρικής συμβολής αφορά μία άλλη διαταραχή της αποχετευτικής μοίρας του ουροποιητικού, όπου στο σημείο που μεταπίπτει η νεφρική πύελος στον ουρητήρα, υπάρχει στένωση του ουρητήρα με αποτέλεσμα τη διάταση της πυέλου και των καλύκων. Ανάλογα με το βαθμό της στένωσης και της διάτασης της πυέλου και των καλύκων (ΠΚΣ), ενδέχεται σε σοβαρές περιπτώσεις να χρειαστεί χειρουργική αποκατάσταση του σημείου της “στένωσης”, προκειμένου να υπάρξει φυσιολογική ανάπτυξη του νεφρού.
Κατά το υπερηχογράφημα νεφρών- ουρητήρων- κύστεως σε βρέφη και παιδιά γίνεται έλεγχος για την παρουσία κύστεων στους νεφρούς. Στην πολυκυστική νόσος των νεφρών βρεφικού τύπου, παρατηρούνται στους νεφρούς πολλαπλές, κυρίως μικρές κύστεις, ενώ προοδευτικά οι νεφροί διογκώνονται και υπολειτουργούν. Στην πολυκυστική νόσο των νεφρών (τύπου ενηλίκων) που παρατηρείται πιο συχνά, διαπιστώνεται η παρουσία κύστεων, που με την πρόοδο του χρόνου αυξάνεται το μέγεθος και ο αριθμός τους, ενώ υπάρχει και οικογενειακό ιστορικό. Τέλος, στην περίπτωση πολυκυστικού δυσπλαστικού νεφρού, κατάσταση που οφείλεται σε ατρησία του αποχετευτικού συστήματος, η υπερηχογραφική διάγνωση επιβεβαιώνεται με συμπληρωματικό σπινθηρογραφικό έλεγχο όπου διαπιστώνεται η απουσία νεφρικής λειτουργίας.
Κύστεις στους νεφρούς μπορεί να παρατηρηθούν με υπέρηχο ΝΟΚ παίδων και σε άλλες περιπτώσεις, όπως: απλές κύστεις στο νεφρικό φλοιό, εκκολπώματα καλύκων, στο πλαίσιο γενετικών συνδρόμων που σχετίζονται με κύστεις στους νεφρούς (π.χ. Οζώδης σκλήρυνση, von Hippel- Lindau κτλ).
Το υπερηχογράφημα είναι μία ανώδυνη μέθοδος ελέγχου των νεφρών, των ουρητήρων και της ουροδόχου κύστεως σε νεογνά, βρέφη και παιδιά, που προσέρχονται για έλεγχο, είτε προληπτικά, είτε π.χ. στο πλαίσιο διερεύνησης ουρολοίμωξης, αιματουρίας κ.α., που δίνει σημαντικές πληροφορίες στον/στην θεράποντα/-ουσα παιδίατρο.
Ο Θέμης Σπυριδόπουλος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, διατηρεί στο κέντρο της Αθήνας (Σπύρου Μερκούρη 56, Παγκράτι) το εξειδικευμένο Ιατρείο Υπερήχων Παίδων και Ενηλίκων EchoHealth, με στόχο την εξατομικευμένη παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους υπερήχους σε νεογνά, βρέφη και παιδιά, επισκεφθείτε τον ιστότοπο www.echohealth.gr ή τη σελίδα https://www.facebook.com/Echohealth-Θέμης-Σπυριδόπουλος-Υπέρηχοι-σε-νεογνά-βρέφη-παιδιά-ενήλικες-1533967026911089
