Με αφορμή την πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση του Οιδίποδα Τυράννου, από παιδιά για παιδιά, που θα ανέβει την Παρασκευή 29 Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Μπενάκη, το Τaλκ μίλησε με την σκηνοθέτη της παράστασης Αλίκη Δανέζη-Knutsen για το πώς μπορεί μια ομάδα από πιτσιρίκια να προσεγγίσει και να παρουσιάσει σε συνομήλικό της κοινό ένα κείμενο αρχαίου δράματος.
- Καλησπέρα Αλίκη. Πώς αποφάσισες να προχωρήσεις σε αυτό το project, που πρωτοποριακό για τα ελληνικά, τουλάχιστον, δεδομένα;
Πριν από δύο χρόνια, ανέβασα τον «Οιδίποδα» με παιδιά λυκείου στο πλαίσιο ενός προγράμματος του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Τα παιδιά ήταν 16-17 χρονών και ήταν για όλους μας μια εξαιρετική εμπειρία. Η επτάχρονη κόρη μου ήταν μαζί μου σε ένα μεγάλο μέρος των προβών και στην παράσταση, και τελειώνοντας, μου ζήτησε να σκηνοθετήσω αυτήν και τους φίλους της σε μια παρόμοια εκδοχή του έργου! Αγκάλιασα αμέσως την ιδέα μια και το είδα σαν μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόκληση – με ποιο τρόπο, παιδιά 7 ετών, θα μπορέσουν να εμπλακούν με την ιστορία του Οιδίποδα και να την ερμηνεύσουν!
- Έτσι, λοιπόν φτιάχτηκε η ομάδα Εμεις, Εμεις; Πώς δουλεύεις μαζί τους;
Η ομάδα Εμείς Εμείς, λοιπόν, είναι, όπως σας ανέφερα πιο πάνω, η κόρη μου η Φοίβη, και οι φίλοι της (συμμαθητές και μη) – ο Γιάννος, η Πολυδώρα, ο Απόλλωνας, η Ιωάννα, ο Φράνκλιν και ο Αλέξανδρος. Α, ναι, και ο τρίχρονος γιος μου, ο Φίλιππος, που κάνει πού και πού εμφάνιση… Από την στιγμή που ξεκινήσαμε πρόβες, πριν από ενάμιση χρόνο, η αντιμετώπιση μου ήταν η ίδια που θα ήταν σε οποιαδήποτε άλλη δουλειά στο θέατρο, λαμβάνοντες φυσικά πάντα υπόψη τις ιδιαιτερότητες και ευαισθησίες των ηθοποιών και συντελεστών. Με στόχο να παρουσιάσουμε το έργο ένα χρόνο αργότερα, κάναμε πρόβες κάθε βδομάδα.
- Ήταν εύκολο για την ομάδα των παιδιών να προσεγγίσουν τον Οιδίποδα και τα υπαρξιακά ζητήματα που θίγει; Πώς αντιμετώπισες εσύ, ως καθοδηγήτριά τους, τις όποιες δυσκολίες τους;
Πρώτα απ’ όλα ο Οιδίποδας στα μάτια ενός παιδιού είναι ένα αίνιγμα, μια σπαζοκεφαλιά που το ιντριγκάρει να την καταλάβει. Πώς γίνεται να σκότωσε τον πατέρα του χωρίς να ξέρει ότι είναι αυτός; Και πως γίνεται να παντρεύτηκε την μητέρα του χωρίς να ξέρει ότι είναι μητέρα του; Παράλληλα ο Οιδίποδας, πρότυπο δραματουργίας και αφήγησης, έχει μια πολύ δεμένη πλοκή, είναι ένα πολύ καλοφτιαγμένο σκοτεινό παραμύθι θα έλεγε κανείς. Είναι μια ιστορία με περιπέτεια, αγωνία, μυστήριο, και ανατροπές, στοιχεία που κρατούν το ενδιαφέρον των παιδιών.
- Ο Οιδίπους Τύραννος επεξεργάζεται μεταξύ άλλων την πατροκτονία και την αιμομιξία. Πώς παρουσιάζεις τα δυο αυτά θέματα σε παιδιά δημοτικού;
Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με την έννοια του «Φόνου» δυστυχώς πολύ νωρίτερα και από το δημοτικό. Είναι αρκετό να δει κανείς οποιοδήποτε βιντεάκι με υπερήρωες, ένα από αυτά τα όποια τα παιδιά μας βλέπουν καθημερινά στο ίντερνετ, και θα καταλάβει. Είναι ευτύχημα που υπάρχουν τέτοια έργα όπως ο Οιδίποδας μέσα από τα οποία μπορούμε να παρουσιάσουμε μια τέτοια έννοια στα παιδιά με ένα πιο ουσιαστικό τρόπο και όχι μόνο βλέποντας τον Hulk να σκοτώνει. Τα παιδιά καταλαβαίνουν από την πρώτη στιγμή ότι ο Οιδίποδας έχει κάνει κάποιο μεγάλο λάθος, σκότωσε τον πατέρα του χωρίς να ξέρει ότι είναι αυτός, και για αυτό αυτοτιμωρείται στο τέλος. Το ίδιο ισχύει και για το θέμα της αιμομιξίας. Τα παιδιά είναι απόλυτα ικανά να καταλάβουν ότι, όταν ο Οιδίποδας έγινε βασιλιάς της Θήβας λύνοντας το αίνιγμα της Σφίγγας, παντρεύτηκε την βασίλισσα Ιοκάστη. Δεν ήξερε ότι είναι η μητέρα του. Με αυτή έκανε τέσσερα παιδιά και στη συνέχεια, όταν το μυστικό αποκαλύπτεται, ο Οιδίποδας θα αυτοτιμωρηθεί, κάτι που κάνει κατανοητό στα παιδιά ότι πρόκειται για κάτι που δεν είναι σωστό. Με τον ίδιο τρόπο τιμωρεί και η Ιοκάστη τον εαυτό της για το δικό της λάθος. Άπειρες οι ιστορίες με βασιλιάδες και βασίλισσες που τα παιδιά μας έρχονται σε επαφή καθημερινά, και αυτή μια ιστορία για ένα μεγάλο λάθος. Κι όμως ο Οιδίποδας παραμένει ένας αγαπητός βασιλιάς, γιατί δεν φταίει ο ίδιος, δεν είναι κακός. Όλα αυτά γίνονται εν αγνοία του. Ήταν πραγματικά ενδιαφέρον να μιλήσουμε μέσα από αυτό το πρίσμα για έννοιες όπως τη μοίρα, το τυχαίο, τη θεία δίκη και την ελεύθερη βούληση!
- Γιατί θα πρότεινες σε έναν γονιό να έρθει να δει με τον παιδί του την παράσταση. Τι θα του έλεγες αν είχε τις αμφιβολίες του…
Ίσως υπάρχει μια διαφορετική διάθεση στο να παρακολουθήσει ένα παιδί να ερμηνεύονται αυτοί οι ρόλοι και αυτή η ιστορία από παιδιά της ηλικίας τους. Ίσως μια οικειότητα που φέρνει την ιστορία και τους χαρακτήρες πιο κοντά και την κάνει πολύ πιο κατανοητή. Πιστεύω ότι είναι μοναδικός ο τρόπος (κι εγώ η ίδια έμεινα έκπληκτη) για τον τρόπο με τον οποίο αγκαλιάζουν και ερμηνεύουν την αρχαία αυτή τραγωδία.
- Ποιες ήταν οι αντιδράσεις μικρών και μεγάλων θεατών που έχουν δει την παράσταση;
Νομίζω ότι όσοι είδαν την παράσταση εξεπλάγησαν με αυτό που είδαν. Τους εκπλήσσει η ικανότητα των παιδιών να αποδώσουν το τόσο δύσκολο και μεγάλο αυτό κείμενο σχεδόν σαν επαγγελματίες. Το σημαντικότερο, όμως, πιστεύω είναι ότι παρακολούθησαν οι ίδιοι σαν θεατές μια ολοκληρωμένη παράσταση και μία δεμένη αφήγηση, και ότι συγκινήθηκαν ακούγοντας τα λόγια του Σοφοκλή – για την ανθρώπινη μας υπόσταση, την μοίρα και τον τρόπο με τον οποίο «η γη γυρίζει» – μέσα από παιδικά στόματα, από τα στόματα του μέλλοντος!
- Έχεις σκοπό, μελλοντικά, να προχωρήσεις και σε άλλα τέτοια project; Να δοκιμάσεις, δηλαδή, να διασκευάσεις και άλλες τραγωδίες ή άλλα έργα ρεπερτορίου ενηλίκων για παιδιά;
Βλέποντας τις απεριόριστες δυνατότητες που έχει η συγκεκριμένη ομάδα αλλά και τα παιδιά γενικά, παραμένει μια πρόκληση το τι θα μπορούσαμε να κάνουμε μετά το τέλος της παράστασης. Άρα φαντάζομαι ότι δεν θα σταματήσουμε εδώ.
- Παρακολουθείς θέατρο για παιδιά κι αν ναι ποια είναι η γνώμη σου για αυτό;
Θα ήθελα να παρακολουθώ περισσότερο, όμως δεν μου το επιτρέπει ο χρόνος μου. Γενικά οι παραστάσεις που με συγκινούν είναι εκείνες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά ως θεατές με ευφυΐα, θεατές με ένα πολυδιάστατο και πλούσιο συναισθηματικό κόσμο, θεατές οι οποίοι είναι ικανοί να αντιλαμβάνονται τα πάντα!
ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑNΝΟΣ
Αρχαίο δράμα από παιδιά…για παιδιά!
Αίθριο Μουσείου Μπενάκη
Πότε: 29 Σεπτεμβρίου στις 20.30
Είσοδος Ελεύθερη
Μετάφραση: Μίνως Βολανάκης
Σκηνοθεσία: Aλίκη Δανέζη Knutsen
Κοστούμια: Μαρία Σιαφάτα
Βοηθός Σκηνοθέτη: Τζωάννα Κόρτσα
Φωτογραφίες: Μάκης Ποράβας
Οιδίπους: Γιάννος
Ιοκάστη: Πολυδώρα/Φοίβη
Τειρεσίας-Βοσκός: Απόλλων
Κρέων-Θεράπων: Φράνκλιν
Χορός: Ιωάννα
Συμμετέχει ο Φίλιππος
Μουσείο Μπενάκη
Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου
Τηλ 210 345 3111