«Πηγαίνοντας προς τον θάνατο, η μητέρα μου με πέταξε πίσω στη ζωή»

Η 27η Ιανουαρίου έχει ανακηρυχθεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως Διεθνής Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος από το ναζιστικό καθεστώς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.  Η συγκεκριμένη ημερομηνία επιλέχθηκε επειδή στις 27.1.1945 τα προελαύνοντα σοβιετικά στρατεύματα απελευθέρωσαν το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς- Μπίρκεναου στην Πολωνία. Το σχέδιο της απόφασης αυτής, που υποβλήθηκε από το Ισραήλ και υποστηρίχθηκε από 89 χώρες, «καλεί τα κράτη -μέλη να επεξεργαστούν προγράμματα εκπαίδευσης που θα μεταδώσουν στις μελλοντικές γενεές τα διδάγματα του Ολοκαυτώματος και να βοηθήσουν να προλαμβάνονται πράξεις γενοκτονίας».

Είναι αλήθεια ότι η τραγωδία του Ολοκαυτώματος δεν μπορεί να  ξεγραφτεί. Πρέπει να τη θυμόμαστε  με  ντροπή  και  φρίκη όσο υπάρχει ανθρώπινη μνήμη. Μόνο κρατώντας τη μνήμη μας  ζωντανή θα μπορέσουμε να αποτίσουμε τον δέοντα φόρο τιμής στα θύματα του. Εκατομμύρια αθώοι Εβραίοι, αλλά  και μέλη  άλλων μειονοτήτων σφαγιάστηκαν με τον πιο βάρβαρο τρόπο. Δεν πρέπει ποτέ να λησμονήσουμε εκείνους τους  άνδρες, τις γυναίκες και τα παιδιά και το μαρτύριό τους. Διατηρώντας τη μνήμη ζωντανή, αποδοκιμάζουμε  εκείνους που ισχυρίζονται ότι  το Ολοκαύτωμα δεν συνέβη ποτέ ή  ότι έχει μεγαλοποιηθεί. Η διατήρηση της μνήμης  αποτελεί  επίσης ασπίδα προστασίας για το μέλλον. Η άβυσσος των ναζιστικών στρατοπέδων  θανάτου ξεκίνησε  με το μίσος, την προκατάληψη και τον αντισημιτισμό, γεγονός που μας υπενθυμίζει ότι πρέπει να είμαστε πάντα σε επαγρύπνηση για νέα προειδοποιητικά σημάδια. Καθώς το Ολοκαύτωμα απομακρύνεται στο χρόνο και ο αριθμός των επιζώντων λιγοστεύει, επαφίεται  σε εμάς, που ανήκουμε, βέβαια σε επόμενες γενιές, να  κρατήσουμε τη δάδα της μνήμης αναμμένη, να κρατήσουμε  ψηλά τον αγώνα  για ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Πώς, όμως, μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά μας για όσα συνέβησαν 75 χρόνια πριν; Πώς θα τους εξηγήσουμε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα, που σίγουρα θα τα στενοχωρήσει και θα τα μπερδέψει. Οι Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο μάς προτείνουν την“Έρικα”, ένα βιβλίο-μαρτυρία για το Ολοκαύτωμα, που απευθύνεται σε παιδιά από 8 ετών και άνω και που θα μας βοηθήσει να προσεγγίσουμε παιδαγωγικά το ιδιαίτερο αυτό θέμα.

Οι συντελεστές του βιβλίου –η συγγραφέας Ruth Vander Zee, ο εικονογράφος Roberto Innocenti και η μεταφράστρια Μαρίζα Ντεκάστρο- το καθιστούν ένα σπάνιο δείγμα παιδικής λογοτεχνίας, όπου η δύναμη του κειμένου συναντά την ευαισθησία της εικονογράφησης.

«Γεννήθηκα κάποια στιγμή το 1944. Δεν ξέρω πότε είναι τα γενέθλιά μου. Δεν ξέρω τι όνομα μου έδωσαν. Δεν ξέρω σε ποια πόλη γεννήθηκα ούτε σε ποια χώρα. Δεν ξέρω αν είχα αδέλφια. Το μόνο που ξέρω είναι πώς ήμουν μωρό, λίγων μηνών, όταν σώθηκα από το Ολοκαύτωμα».

Η Έρικα ήταν ένα τυχερό παιδί… Η Ruth Vander Zee έγραψε βασιζόμενη σε μια αληθινή ιστορία, αυτή μιας γυναίκας που γνώρισε τυχαία στη Γερμανία, πενήντα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η μικρή κατάφερε να αποδράσει από το θάνατο, χάρη στο θάρρος της μητέρας της, που την τύλιξε σφιχτά μέσα στη κουβερτούλα της και την πέταξε έξω από το τρένο που οδηγούσε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Το μωρό την τύχη να βρεθεί σε μια οικογένεια που την αγάπησε, έγινε η Έρικα, μεγάλωσε και έζησε μια κανονική ζωή.

Η ελληνική έκδοση περιέχει δύο επιπλέον κείμενα, ένα προς τους μικρούς αναγνώστες και ένα προς τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, που αναδεικνύουν την ελληνική όψη του ζητήματος. Ειδικά στις μέρες μας, διαφαίνεται επιτακτική η ανάγκη να δημιουργήσουμε ουσιαστικές αφορμές για συζήτηση με τα παιδιά μας για θέματα αποδοχής του άλλου, αλλά και για την αξία που έχει η αρμονική συνύπαρξη πολλών διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων σε μια δημοκρατική κοινωνία. Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση.

Το βιβλίο είναι πολλαπλών αναγνώσεων κι ενώ, λόγω της φόρμας του, της έκτασης του κειμένου και της εικονογράφησης, απευθύνεται σε μικρά παιδιά, μπορεί να διαβαστεί μέχρι και στο γυμνάσιο. Σύμφωνα με το Yad Vashem- Διεθνές Κέντρο Μελέτης και Εκπαίδευσης για το Ολοκαύτωμα στην Ιερουσαλήμ- η εκπαίδευση για το Ολοκαύτωμα πρέπει να αρχίζει σε μικρές ηλικίες. Στην Ελλάδα η «Διδασκαλία του Ολοκαυτώματος» υπάρχει ως μάθημα στο ΑΠΘ, ενώ διοργανώνονται σχετικές ημερίδες στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και στα Γιάννενα. Το βιβλίο θα πλαισιωθεί από εκπαιδευτικό υλικό με στόχο να μάθουν οι αναγνώστες ότι και στη χώρα μας δεκάδες χιλιάδες Εβραίοι, Έλληνες πολίτες, χάθηκαν στα στρατόπεδα εξόντωσης και ότι αυτά τα γεγονότα δεν αφορούσαν μόνο άλλους ευρωπαϊκούς λαούς.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και η Μαρίζα Ντεκάστρο, παιδαγωγός, κριτικός λογοτεχνίας για παιδιά και μεταφράστρια του βιβλίου, η Έρικα φωτίζει πλευρές της Ιστορίας που διδάσκεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και είναι ένα βιβλίο εξαιρετικά επίκαιρο λόγω της αναβίωσης φαινομένων ρατσισμού και αντισημιτισμού. Έχει σημασία να συζητήσουμε με τα παιδιά και να συνδέσουμε αυτά τα φαινόμενα με τα τραυματικά γεγονότα του Β ’Παγκοσμίου πολέμου.