Από ποια ηλικία μπορεί να έρθει το παιδί σε επαφή με τη μουσική και με ποιον τρόπο; Σύμφωνα με τους παιδοψυχολόγους, η ενασχόλησή μας με τη μουσική πρέπει να ξεκινά όσο το δυνατόν νωρίτερα στον κύκλο της ζωής μας.

Όλες οι πρόσφατες επιστημονικές έρευνες διαπιστώνουν ότι οι ικανότητές μας  να γνωρίσουμε τον κόσμο γύρω μας έχουν τις ρίζες τους στη βρεφική ηλικία. Τα μωρά διαθέτουν, ακόμα και από τη γέννησή τους, ιδιαίτερα ανεπτυγμένους μηχανισμούς εκμάθησης. Ένα περίπλοκο “λογισμικό” καθιστά τον εγκέφαλό τους ικανό να αναπτύσσεται με κάθε άγγιγμα, μυρωδιά, άκουσμα, εικόνα, γεύση. Τα βρέφη μαθαίνουν με τη μίμηση. Μεταξύ του 6ου και 12ου μήνα της ζωής τους προσπαθούν να επικοινωνήσουν με τη δική τους γλώσσα και το επόμενο στάδιο είναι ο σχηματισμός των λέξεων. Ακόμα και τα μωρά ηλικίας έξι μηνών μπορούν να μιμηθούν συγκεκριμένους τόνους με μικρή απόκλιση. Τα μωρά φυσικά δεν μπορούν να τραγουδήσουν, αλλά δεν είναι ανάγκη να μπορούν ούτε καν να μιλήσουν προκειμένου να αναπτυχθεί μέσα τους η αίσθηση της μελωδίας και του ρυθμού.

Το άκουσμα των μουσικών φράσεων και η μίμησή τους κατά το χρονικό αυτό διάστημα ενεργοποιεί τα κύτταρα του εγκεφάλου και η μουσική γίνεται “δεύτερη γλώσσα” τους.

Η επαφή με τη μουσική πρέπει να καλλιεργηθεί από όσο το δυνατόν μικρότερη ηλικία, όταν η ανταπόκριση του βρέφους στους ήχους είναι έμφυτη και αντανακλαστική. Η αντίδραση του βρέφους στη μουσική από ακούσια μετατρέπεται σε εκούσια μόνο όταν το βρέφος πάρει τα κατάλληλα ερεθίσματα.

Στη συνέχεια, η ακοή σημειώνει θεαματική ανάπτυξη στην ηλικία των 3 ως 5 ετών, ενώ η κινητική ικανότητα (δάχτυλα) αναπτύσσεται ραγδαία μεταξύ 6 και 8 ετών.

Με το σκεπτικό αυτό δημιουργήθηκαν από τη ΥΑΜΑΗΑ τα απολύτως εξειδικευμένα προγράμματα για βρέφη και νήπια, τα οποία εφαρμόζονται με τεράστια επιτυχία, τόσο στην Ακαδημία της Yamaha στη Γερμανία, όσο και στην Ελλάδα, στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας. Πρόκειται για προγράμματα που είναι κομμένα και ραμμένα στα μέτρα των βρεφών ηλικίας 10 έως 22 μηνών (πρόγραμμα Robbie), 22 μηνών έως 4 ετών (πρόγραμμα Teddy) και 4 έως 6 ετών (πρόγραμμα Junior Music Course). Εστιάζουν στη χαρά της μουσικής, χαίρουν ευρείας αποδοχής και σκοπό έχουν να σεβαστούν απολύτως τις ιδιαιτερότητες της κάθε ηλικίας και όχι να απαιτήσουν από τα παιδιά να αναπτύξουν τις τεχνικές δεξιότητες των μεγάλων.

Πώς μπορεί κάποιος γονιός να διαπιστώσει αν το παιδί του έχει κλίση στη μουσική ή σε κάποιο συγκεκριμένο όργανο;

Όλα τα παιδιά έχουν μουσικότητα. Μεταδίδοντας στα παιδιά τις βασικές αρχές της μουσικής – την αίσθηση του ρυθμού, της μελωδίας και της αρμονίας – με φυσικό τρόπο, μέσα από το παιχνίδι, με μια μέθοδο που όχι μόνο λαμβάνει υπ’ όψη το στάδιο ανάπτυξης των παιδιών, αλλά και τα γεμίζει ευχαρίστηση και χαρά, δεν δημιουργούμε μικρούς Μότσαρτ, αλλά παιδιά χαρούμενα, που προσεγγίζουν τη μάθηση -σε οποιοδήποτε τομέα- με μεγαλύτερη ευχαρίστηση από τα παιδιά που δεν έχουν καμία επαφή με τη μουσική.

H μικρή Ιωάννα, ηλικίας μόλις δύο χρονών, παρακολούθησε το πρόγραμμα Robbie στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας και αποτελεί πολύ καλό παράδειγμα γι’ αυτό που μπορεί να προσφέρει η μουσική σε τόσο μικρές ηλικίες. “Συμμετέχει με το ολόκληρο σώμα της έως ότου βρει το ρυθμό, κουνιέται  πέρα δώθε και απολαμβάνει κάθε στιγμή, ειδικά όταν ακούει κιθάρα. Όπως μπορείτε να δείτε, ο ρυθμός είναι στο αίμα της”, μας λέει η μητέρα της.

Η αίσθηση του ρυθμού, λοιπόν, είναι μια ένδειξη ότι το παιδί έχει κλίση στη μουσική. Αυτό γίνεται εμφανές, ακόμα και στα βρέφη (πρόγραμμα Robbie). Αργότερα στο τέλος του προγράμματος Teddy, όταν το παιδί αρχίζει και τραγουδά μικρές μουσικές φράσεις, έχουμε μια δεύτερη ένδειξη για το αν έχει καλό αυτί. Στη συνέχεια, στο πρόγραμμα Junior Music Course, καθώς το εκπαιδευτικό εργαλείο είναι πια το αρμόνιο, οι ενδείξεις για τη μουσική κλίση των παιδιών είναι περισσότερες, χωρίς όμως να μπορούμε με απόλυτη ακρίβεια να μιλήσουμε για “ταλέντο”. Αυτό θα φανεί στα παιδιά του Δημοτικού, που θα έχουν πια επιλέξει το μουσικό όργανο που θα σπουδάσουν. Συνήθως η αγάπη που θα εκφράσουν τα ίδια τα παιδιά για ένα συγκεκριμένο όργανο (έγχορδο, πνευστό, πληκτροφόρο), εφόσον δεν έχουν επηρεαστεί από εξωτερικούς παράγοντες (π.χ. να θέλουν οπωσδήποτε να μάθουν πιάνο, γιατί το αδερφάκι τους ή ο φίλος τους παίζει πιάνο), είναι ο αλάνθαστος κριτής για την πραγματική τους κλίση.

Τι προσφέρει στα παιδιά, ανάλογα με την ηλικία τους, η ενασχόληση με τη μουσική;

Το 1994 στο Λος Άντζελες διεξήχθη έρευνα παιδιά επτά και οκτώ ετών (2^η τάξη δημοτικού). Μία ομάδα, πέρα από το κανονικό πρόγραμμα των μαθημάτων, έκανε ομαδικό μάθημα σε ηλεκτρικό πιάνο μια φορά την εβδομάδα, ενώ μια δεύτερη ομάδα δεν έκανε καθόλου μάθημα μουσικής. Αποτέλεσμα: Τα παιδιά της ομάδας του ηλεκτρικού πιάνου κατόρθωσαν να λύνουν ασκήσεις με κλάσματα, που κανονικά διδάσκονται σε 12χρονους μαθητές. Η απόδοση στα μαθηματικά της ομάδας του ηλεκτρικού πιάνου ήταν κατά 25% καλύτερη.

Παρόμοια αποτελέσματα είχαν οι μελέτες σε εξάχρονα παιδάκια στο Τορόντο, τα οποία χωρίστηκαν σε τέσσερις ομάδες, από τις οποίες επί ένα χρόνο η μία παρακολουθούσε μαθήματα πιάνου, η άλλη τραγουδιού, η τρίτη θεατρικού παιχνιδιού και η τέταρτη τίποτα απολύτως. Στις δυο πρώτες τα παιδάκια είχαν πραγματική βελτίωση στα τεστ νοημοσύνης. Αντίστοιχα αποτελέσματα έχουν παρατηρηθεί και σε έρευνες σε κολέγια,  με τους σπουδαστές που έχουν διδαχτεί μουσική από μικροί να έχουν υψηλότερες επιδόσεις στα μαθήματα τόσο της θεωρητικής και της πρακτικής κατεύθυνσης.

Η μουσική καταπολεμά την έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης.

Η επιστράτευση της φαντασίας και της προσπάθειας μέσα στο πλαίσιο της ομάδας, οδηγεί τους λιλιπούτειους σπουδαστές σε ασφαλείς δρόμους υπευθυνότητας και αυτοσυγκέντρωσης, που θα αποδειχθούν απόλυτα χρήσιμοι στη σχολική ζωή του παιδιού και στην επαγγελματική ζωή του ενήλικα.

Η μουσική βοηθά στην ανάπτυξη της νοημοσύνης.

Μακροχρόνιες έρευνες σε σχολεία έδειξαν πολύ μεγαλύτερες ικανότητες στη λογική-μαθηματική σκέψη των παιδιών όταν αυτά μαθαίνουν μουσική. Η γνωστική απόδοση των παιδιών αυτών είναι σαφώς υψηλότερη από αυτή των υπόλοιπων παιδιών. Η επεξεργασία της μελωδίας πραγματοποιείται στο δεξί μέρος του εγκεφάλου και του ρυθμού στο αριστερό μέρος του εγκεφάλου. Η συνεπής συμμετοχή στη μουσική λοιπόν για μεγάλο χρονικό διάστημα ενεργοποιεί ισόρροπα και τα δύο μέρη του εγκεφάλου.

Η μουσική βοηθά στην ανάπτυξη της κοινωνικότητας.

Παιδιά και έφηβοι που παίζουν μουσική παρουσιάζουν αρμονικότερη κοινωνική συμπεριφορά από εκείνους που δεν έχουν ασχοληθεί με τη μουσική. Αποδεδειγμένα η κλασική μουσική μειώνει την επιθετικότητα.

Υπάρχουν παιδιά στα οποία η μουσική έχει ιδιαίτερα ευεργετική επίδραση;

Ιδιαίτερα θετικά είναι τα αποτελέσματα του μαθήματος μουσικής στη συμπεριφορά των υπερκινητικών παιδιών και των παιδιών που πάσχουν από τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, αφού μέσω του μαθήματος μουσικής κινείται το ενδιαφέρον και η φαντασία τους.

Τα παιδιά που αναρρώνουν από κάποιο ατύχημα ή οι έφηβοι που παρουσιάζουν παραβατική συμπεριφορά, μέσω της μουσικής και ιδιαίτερα μέσω των ομαδικών μαθημάτων, βρίσκουν διέξοδο, ανακτούν την αυτοπεποίθησή τους και νιώθουν χρήσιμα μέλη στην “ομάδα” της μουσικής, με τρόπο ώστε τελικά να εντάσσονται ξανά στην κοινωνία αρμονικότερα και ευκολότερα. Θυμίζουμε τη ρήση του Χανς Βέρνερ Χέντσε, ενός από τους σημαντικότερους Γερμανούς συνθέτες μετά τον πόλεμο: «Όποιος παίζει μουσική δεν πιάνει όπλο στο χέρι».