Λίγο μετά την έναρξη της σχολικής χρονιάς και με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του «Τόνοι, τόνοι και Τόνι» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, το Τaλκ είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον συγγραφέα και διευθυντή του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού κ. Πάνο Χριστοδούλου.
- Καλησπέρα, κ. Χριστοδούλου! Πριν μιλήσουμε για τόνους, ιχθυολογία και γραμματική, ας μιλήσουμε λίγο για εσάς! Πείτε μας, λοιπόν, με λίγα λόγια ποιος είναι ο Πάνος Χριστοδούλου.
Ο Πάνος Χριστοδούλου είναι ένας 45άρης πατέρας δύο κοριτσιών (8 και 3 χρονών), που έχει σπουδάσει νομικά και ανθρώπινα δικαιώματα, έχει ζήσει στην Αθήνα και το Λονδίνο, έχει δουλέψει ως δημοσιογράφος, δικηγόρος και υπερασπιστής των δικαιωμάτων ευάλωτων ομάδων όπως είναι τα παιδιά, οι πρόσφυγες, οι μετανάστες και τα θύματα trafficking. Επιπλέον έχει γράψει ως τώρα δέκα παιδικά βιβλία (ελπίζει και σε άλλα πολλά). Τα δύο από τα βιβλία που έχει γράψει έχουν βραβευτεί («Η μπάλα της ζωής τους», εκδόσεις Κέδρος, 2012 και «Πώς έμπλεξα με τη Δικαιοσύνη και άλλες άγνωστες λέξεις», εκδόσεις Παιδική Νομική Βιβλιοθήκη, 2015).
- Το παραμύθι σας απευθύνεται σε μικρά παιδιά, που ακόμη δεν έχουν καταλάβει τη σημασία των τόνων. Τι σας ενέπνευσε να το γράψετε; Πότε και πού πρωτοσυναντήσατε τον μικρό Τόνι, στου οποίου τη γραφή δεν έχουν θέση οι τόνοι, ακόμα και μετά το τελός (ουπς, το τέλος) της μίνι περιπέτειάς του;
Τον «Τόνι» τον συνάντησα πρόπερσι στο Λονδίνο. Ήταν τότε 7 χρονών και παρακολουθούσε το εργαστήρι δημιουργικής γραφής που υλοποιούσα στο Εληνικό Σχολείο. Το παιδί αυτό, όπως ίσως φαντάζεστε, δεν έβαζε τόνους στις σύντομες ιστορίες που φτιάχναμε. Όταν του μίλησα για την αξία των τόνων, χωρίς να προσέχει το «κήρυγμά» μου, μου είπε: «Κύριε, πλάκα δεν θα είχε οι λέξεις αντί για τόνους γραμματικής να είχαν τόνους ψάρια;». «Φανταστική ιδέα!» του είπα. «Έλα να γράψουμε μια τέτοια ιστορία». «Μπααα. Εγώ θα γράψω μια ιστορία για τον Μπάτμαν» ήταν η απάντησή του.
- Ο στόχος της ιστορίας σας είναι καταρχάς διδακτικός, να μάθουν τα παιδιά να βάζουν τόνους, ή θέλετε πάνω απ’ όλα να διασκεδάσετε τους αναγνώστες σας;
Ο πρωταρχικός μου στόχος είναι να περάσουν καλά και να γελάσουν όσοι διαβάσουν την ιστορία του Τόνι και των τόνων. Πιστεύω όμως πολύ ότι όταν περνάς καλά είσαι πιο δεκτικός τόσο στη γνώση όσο και γενικότερα στο να λάβεις κάποια μηνύματα. Σε όλα μου τα βιβλία, τα οποία μάλιστα στην πλειονότητά τους ασχολούνται με κοινωνικά θέματα, προσπαθώ να βάζω πολλά χιουμοριστικά στοιχεία γιατί είμαι πεπεισμένος ότι το χιούμορ διευκολύνει. Τα μηνύματα περνούν πιο εύκολα στον αναγνώστη κατ’ αυτόν τον τρόπο.
- Πώς λειτούργησε η εικονογράφηση στο βιβλίο σας; Πόσο σημαντική είναι η πλαισίωση του κειμένου από τις εικόνες για το τελικό αποτέλεσμα σε μια εικονογραφημένη ιστορία;
Η Σοφία Παπαδοπούλου έλαβε το κείμενο ολοκληρωμένο και στη συνέχεια ετοίμασε αυτή τη φανταστική εικονογράφηση. Ειδικά το συγκεκριμένο κείμενο δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει καθόλου χωρίς μια τολμηρή εικονογράφηση. Όταν έγραφα, πριν ξεκινήσει η εικονογράφηση, «έβλεπα» με το μυαλό μου τις εικόνες του κειμένου, αλλά είχα αμφιβολίες για το αν θα μπορούσε και ο/η εικονογράφος να τις «δει» με παρόμοιο τρόπο. Αν θα μπορούσα να μεταδώσω τις εικόνες που έφτιαχνε το μυαλό μου. Είμαι ευτυχής που ανέλαβε το βιβλίο μου η Σοφία. Αν και δεν γνωριζόμασταν, αν και δεν είπαμε πολλά, οι εικόνες που δημιούργησε ήταν ό,τι χρειαζόταν η ιστορία μου και ήταν σχεδόν αυτό που είχα κι εγώ στο μυαλό μου όταν έγραφα το κείμενο. Λέω «σχεδόν» γιατί οι εικόνες της Σοφίας είναι ακόμα καλύτερες από της φαντασίας μου.
- Η λύση στην παρεξήγηση που δημιουργήθηκε ήρθε από τη μουσική. Γιατί κάνατε αυτή την επιλογή; Τη θεωρείτε πανάκεια;
Η μουσική είναι παντού, δεν ξέρω αν θεραπεύει τα πάντα, σίγουρα πάντως τα ομορφαίνει. Όμως, για να είμαι ειλικρινής, το πρώτο σχέδιο του κειμένου δεν περιελάμβανε τη λύση με τη μουσική. Ήταν πιο σύντομο και ο ψαράς ήταν ένας απλός ψαράς, που θα αναλάμβανε να ξαναοδηγήσει τους τόνους στη θάλασσα. Από τις εκδόσεις Μεταίχμιο όμως μου πρότειναν να δώσω μεγαλύτερη έκταση στο κείμενο και κάπως έτσι σκέφτηκα να δώσω στον ψαρά και την ιδιότητα του τραγουδοποιού και να τον βάλω να μας πει και ένα τραγούδι παίζοντας μια όχι και τόσο συνηθισμένη κιθάρα.
- Γιατί, άραγε, τα μικρά παιδιά δυσκολεύονται τόσο να βάζουν τόνους; Γενικότερα, γιατί η εκμάθηση της ορθογραφίας στο σχολείο είναι τόσο δύσκολη υπόθεση; Φταίνε, ίσως, οι δάσκαλοι; Το σύστημα;
Δεν είμαι σίγουρος τι φταίει. Συχνά ακούω ανθρώπους της ηλικίας μου αλλά και μεγαλύτερους να κατηγορούν και τους δασκαλους και το σύστημα, χρησιμοποιώντας την παρακάτω αφοριστική φράση: «Έχουν ισοπεδωθεί τα πάντα σήμερα, εμείς στην εποχή μας μαθαίναμε ορθογραφία, όχι όπως τώρα…». Αυτή η φράση, που με διάφορες παραλλαγές μπορεί να κολλήσει και σε άλλα θέματα, δεν με βρίσκει καθόλου σύμφωνο. Γενικά δεν συμφωνώ με τους αφορισμούς. Επιπλέον θυμάμαι καλά ότι, τουλάχιστον «εγώ στην εποχή μου», δυσκολευόμουν πολύ με την ορθογραφία. Δεν ξέρω αν σημαίνει κάτι αυτό, αλλά κατά τη γνώμη μου η ορθογραφία είναι γενικά μια δύσκολη υπόθεση με αρκετά δυσνόητους κανόνες. Ίσως αυτό που έχει αλλάξει στη σημερινή εποχή είναι ότι πολλοί δεν νιώθουν την ανάγκη να γράφουν σωστά, θεωρούν ότι δεν τους χρειάζεται σε κάτι. Τα όποια γραπτά τους συνήθως γράφονται σε υπολογιστή και οι ίδιοι επαναπαύονται στο γεγονός ότι ο υπολογιστής, με τον αυτόματο ορθογράφο του, θα διορθώσει τα πιθανά λάθη.
- Ας μη μείνουμε στα παιδιά. Ας πάμε και στους ενήλικες. Η ορθογραφία, αλλά και η γραμματική και το συντακτικό «βιάζονται» καθημερινά τόσο στα ΜΜΕ, ιδιαίτερα στο διαδίκτυο, όσο και στα social media. Προσωπικά, απογοητεύομαι, τόσο γιατί βλέπω ημιμαθείς επαγγελματίες, όσο και γιατί, λόγω της ευρείας διάδοσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το φαινόμενο τού «γράφω ό,τι να ‘ναι, όπως να’ ναι» γίνεται όλο και πιο έντονο. Και το μάτι μικρών και μεγάλων συνηθίζει να αποδέχεται το λάθος. Ποια είναι η δική σας γνώμη;
Όπως προανάφερα, πολλοί πια δεν νιώθουν την ανάγκη να γράψουν ορθά. Επιπλέον, ζώντας στην εποχή της εικόνας και των μηνυμάτων (καθώς και των περιορισμών που συχνά υπάρχουν στον αριθμό λέξεων που αποστέλλονται μέσω μηνυμάτων στα κοινωνικά δίκτυα), μεγαλύτερη βαρύτητα έχει το να πεις (γράψεις) κάτι σύντομο, έξυπνο και στα γρήγορα. Άρα χρησιμοποιείς λιγότερες λέξεις, οι οποίες μάλιστα συχνά πλέον αντικαθίστανται και από σύμβολα, όπως τα emoji και emoticon. Ίσως τελικά το πρόβλημα δεν είναι τόσο η ορθογραφία όσο το λεξιλόγιο που γίνεται πιο φτωχό (και) λόγω αχρησίας.
- Κλείνοντας, ας περάσουμε σε κάτι ακόμα πιο ουσιαστικό από τη γλώσσα. Είστε διευθυντής του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Θέλετε να μας πείτε με τι έρχεστε καθημερινά αντιμέτωποι, τι είναι αυτό που σας προβληματίζει περισσότερο και τι μπορούμε να κάνουμε όλοι εμείς ως πολίτες, για να βοηθήσουμε όπως μπορούμε τα παιδιά που στηρίζετε;
Στο Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού ερχόμαστε αντιμέτωποι με καθημερινές μικρές ή μεγάλες καταπατήσεις της Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Παιδιού. Μας προβληματίζει που το κράτος δεν μεριμνά όσο θα όφειλε για την προάσπιση των δικαιωμάτων όλων των παιδιών. Μας προβληματίζει που συχνά οι ίδιοι οι γονείς αγνοούν ή δεν σέβονται τα δικαιώματα των παιδιών τους και ότι πολλές παραβιάσεις λαμβάνουν χώρα εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος. Μας προβληματίζει ότι δεν έχουν όλα τα παιδιά ίσες ευκαιρίες. Μας προβληματίζει ότι πολλά παιδιά δεν αντιμετωπίζονται σαν παιδιά.
Το Δίκτυο, με βάση αυτούς τους προβληματισμούς, προσπαθεί να ενημερώσει, να ευαισθητοποιήσει αλλά και να παρέμβει καλύπτοντας κενά που δεν θα έπρεπε να υπάρχουν. Με δράσεις ψυχοκοινωνικής και νομικής υποστήριξης και επιπλέον με δημιουργικές, παιδαγωγικές και πολιτισμικές δραστηριότητες, καλύπτει ποικίλες και βασικές ανάγκες των παιδιών και τους δίνει χώρο να ψυχαγωγηθούν, να αθληθούν, να παίξουν, να εκπαιδευτούν, να αναπτύξουν δεξιότητες, να εκφραστούν ελεύθερα και γενικά να νιώσουν αυτό που είναι: παιδιά.
Το Δίκτυο έχει ανάγκη από βοήθεια για να ανταποκριθεί στις παραπάνω ανάγκες των παιδιών. Είναι πολύ σημαντική κάθε οικονομική βοήθεια αλλά και κάθε εθελοντική προσφορά στο έργο μας. Όποιος/α ενδιαφέρεται μπορεί να επισκεφτεί τον ιστότοπό μας www.ddp.gr ή τη σελίδα www.facebook.com/ddp.gr/ ή μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μας να συναντηθούμε από κοντά και να του/της εξηγήσουμε με λεπτομέρεια τη δράση μας και το πώς μπορεί να μας βοηθήσει.
