Η σειρά βιβλίων της Νορβηγίδας ψυχολόγου Hedvig Montgomery «Μεγαλώνοντας παιδιά βήμα βήμα» έχει χαρακτηριστεί ως σύγχρονη «βίβλος» για τους γονείς του 21ου αιώνα, καθώς τους παίρνει από το χέρι και τους συνοδεύει στην ανατροφή του παιδιού τους από τις πρώτες ανάσες του μέχρι την εφηβεία. Τα τέσσερα πρώτα βιβλία της σειράς Η μαγεία να είσαι γονιός, Η εποχή των θαυμάτων, Η εποχή της εξερεύνησης και Συγκροτώντας ταυτότητα, με έχουν βοηθήσει και κυρίως ηρεμήσει αφάνταστα ως μητέρα (ακόμα και το βρεφικό και το «μέχρι 6 ετών», παρόλο που τα παιδιά μου ήταν ήδη μεγαλύτερα όταν εκδόθηκαν, είχαν δεκάδες αναφορές που ενέταξα στην καθημερινότητά μας). Δεν φαντάζεστε πόσο περίμενα τον 5ο και τελευταίο τόμο, με τίτλο Εφηβεία. Η πορεία προς την ανεξαρτησία, για γονείς με παιδιά 13-19 ετών. Διότι η εφηβεία, συνδυασμένη με τα λοκντάουν και την πανδημία και τα κλειστά σχολεία και τον περιορισμό των κοινωνικοτήτων και τις ψυχικές αναταράξεις που όλα αυτά προκάλεσαν, μας έσκασε σαν αναπάντεχο χαστούκι σε τρυφερό, ροδαλό και παραχαϊδεμένο μαγουλάκι και διέλυσε κάθε ρομαντική –όπως αποδείχτηκε– προσδοκία πως τα δικά μας παιδιά θα την περάσουν χαλάρα, κουλ, χωρίς εντάσεις, γιατί είμαστε οι ψαγμένοι γονείς που έχουμε κάνει άριστη δουλειά. Η εφηβεία είναι εφηβεία και κλείνει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, την πόρτα στα μούτρα των σαστισμένων και αιφνιδιασμένων μπαμπάδων και μαμάδων. Και όσο κι αν η κυριολεκτικά κλειστή πόρτα του εφηβικού δωματίου δεν με ενοχλεί καθόλου, τουναντίον, νομίζω, επιβάλλεται, η μεταφορικά κλειστή και μάλιστα τριπλοκλειδωμένη με προβληματίζει και με ανησυχεί.

Τα παιδιά αναζητούν την ταυτότητά τους…
…και εμείς πρέπει να είμαστε θεατές και διακριτικά παρόντες σε όλη αυτή τη διαδικασία. Ούτε αυτό με ενοχλεί, αντιθέτως, ενθυμούμενη και τις δικές μου αναζητήσεις, με γεμίζει περιέργεια και περηφάνια. Αυτό που ακόμα με ενοχλεί –αφού ξεπέρασα το πρώτο σοκ των καθημερινών συγκρούσεων και της καθολικής απόρριψης των μέχρι κάποια στιγμή δεδομένων και «στρωμένων» συνθηκών ζωής μας– είναι η, κατά τη δική μου ενήλικη λογική, έλλειψη λογικής από μεριάς των εφήβων. Επομένως, δεν έχω καταφέρει να μπω ικανοποιητικά στα παπούτσια τους και κάθε τόσο μου υπενθυμίζω τους δικούς μου παραλογισμούς, που, όμως, ήταν διαφορετικοί από των παιδιών μου, επομένως δεν επιτυγχάνω την απόλυτη ταύτιση. Αλλά…
… σταδιακά καταφέρνω να βάλω στην άκρη τις δικές μου ανησυχίες και να παραδεχτώ ότι τα εφηβάκια μας αντιδρούν με τόση ένταση γιατί πειραματίζονται και προχωρούν ψηλαφιστά και, όσο κι αν το παίζουν κουλ, αισθάνονται ανασφάλεια, φοβούνται πως δεν θα γίνουν αποδεκτά, πως θα κάνουν λανθασμένες επιλογές, πως θα πορεύονται κάτω από την κριτική ματιά των ενηλίκων. Γιατί, μεταξύ μας, αυτό γίνεται. Γονείς και εκπαιδευτικοί συνήθως κρίνουμε, σχολιάζουμε, απαξιώνουμε, ενώ τελικά αυτά ζητούν, με μεγάλη αγαρμποσύνη, τεράστια συχνά, να τα κοιτάξουμε, να τα συμπαθήσουμε και να τα αγαπήσουμε, παρά τα όσα κάνουν. Κι εμείς; Μα φυσικά τα κοιτάμε, τα συμπαθούμε και τα αγαπάμε, αλλά δεν το εκφράζουμε σωστά. Τρελαινόμαστε με τις αλλαγές που έχουν υποστεί, χωρίς τη θέλησή τους, τονίζω εδώ, και σπάνια κατορθώνουμε να τους εκφράσουμε την κατανόησή μας (θέλει πολλή εσωτερική δική μας δουλίτσα και δουλίτσα το ζευγάρι για να τα κατανοήσουμε), να τους χαμογελάσουμε παρά την απαράδεκτη (κατά τη γνώμη μας πάντα) συμπεριφορά τους, να τα παρηγορήσουμε όταν δυσκολεύονται, ακόμα κι αν μας διώχνουν, να τα βοηθήσουμε όταν νιώθουν χαμένα και δεν το παραδέχονται και να συζητάμε μαζί τους χωρίς να τα κατακρίνουμε.

Το πρόβλημα είναι (και) οι γονείς
Όσο κι αν οι πόρτες παραμένουν κλειστές, κάποιες στιγμές τα παιδιά ξετρυπώνουν και μας προσεγγίζουν με αμηχανία και δυσκολία. Τότε είναι που πρέπει να παραμερίσουμε τη δική μας αμηχανία και δυσκολία και να δείξουμε ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ, ό,τι κι αν έχει συμβεί, ό,τι κι αν ακούσουμε, όσο κι αν μας έχει πληγώσει, γιατί ουσιαστικά αυτό είναι το πρόβλημά μας, η προσπάθεια του παιδιού να ανοίξει τα φτερά του και να πετάξει ψηλά, με τα δικά του κριτήρια και με τον δικό του τρόπο, μακριά ΑΠΟ ΕΜΑΣ και από την παιδική του ηλικία, όσο ευτυχισμένη κι αν ήταν αυτή. Όταν το εφηβάκι έρχεται προς το μέρος μας δεν είναι η ευκαιρία μας για κριτική και έκφραση της δικής μας γνώμης και παραπόνων. Αυτή η αντίδρασή μας είναι η χειρότερη δυνατή. Τις στιγμές της προσέγγισης, ακόμα κι αν είναι ελάχιστες, ιδιαίτερα στην αρχή, οφείλουμε να διακρίνουμε κάτω από την επιφάνεια και να ενισχύουμε τον δεσμό μας μαζί του. Όπως, λέει χαρακτηριστικά η Montgomery, και είναι συγκλονιστικό αν το έχεις ζήσει, όταν το εφηβάκι ουρλιάζει «Άφησέ με!», ταυτόχρονα ψιθυρίζει «Κράτα με!» Και εμείς πρέπει να τα κάνουμε και τα δύο.
Στο βιβλίο, η Montgomery προτείνει 7 βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν οι ενήλικοι για να διατηρήσουν τον συναισθηματικό δεσμό και να διαφυλάξουν τη σχέση τους με τα έφηβα παιδιά τους, ενώ ταυτόχρονα θίγει πολύ σημαντικά θέματα που τρομάζουν και τις δυο πλευρές, όπως τα όρια, το σχολείο, τις οθόνες, τον εκφοβισμό, τον ύπνο, το άγχος, τη σεξουαλικότητα, τη διατροφή, την εμφάνιση, το αλκοόλ. Τα πραγματικά περιστατικά που χρησιμοποιεί ως παραδείγματα μας βοηθούν να κατανοήσουμε την επώδυνη εξελικτική διαδικασία της εφηβείας, αλλά και τις ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών σε αυτή την ηλικία. Για άλλη μια φορά, ο λόγος της καταρχάς με καθησύχασε, με ανακούφισε και κυρίως θα με καθοδήγησε. Και πλέον είμαι σίγουρη πως όλα θα πάνε καλά –ή έστω καλύτερα. Το βιβλίο της Hedvig Montgomery Εφηβεία. Η πορεία προς την ανεξαρτησία κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση της Δέσπως Παπαγρηγοράκη και πρόλογο της Χριστίνας Ρασιδάκη.