Έχω ξαναγράψει για τη σημασία της μεθόδου Μοντεσσόρι, για το πόσο βοηθάει τα παιδιά (αλλά και τους μεγάλους που υιοθετούν τη φιλοσοφία αυτή) να έχουν μια πιο ήρεμη –σωματικά, συναισθηματικά και πνευματικά– ζωή. Το να ακολουθούμε όλες ή ορισμένες από αρχές της Μαρία Μοντεσσόρι ως γονείς, δεν προϋποθέτει ότι πρέπει να στείλουμε τα παιδιά μας σε μοντεσσοριανό σχολείο ούτε ότι χάσαμε το τρένο αν δεν τις πιάσαμε από την αρχή. Αυτό με βοήθησαν πολύ να το καταλάβω η μοντεσσοριανή εκπαιδευτικός Σιμόν Ντέιβις και τα βιβλία της Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μωρό (0-12 μηνών) και Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μικρό παιδί (1-3 ετών), που κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο. Αν και όταν τα διάβασα είχα ήδη ένα παιδί στην εφηβεία και ένα στην προεφηβεία, μπόρεσα να αντλήσω δεκάδες ιδέες βελτίωσης της καθημερινότητάς μας. Αν και συνήθως ταυτίζουμε τη μέθοδο με την προσχολική εκπαίδευση, η αλήθεια είναι ότι την ξεπερνάει κατά πολύ και απλώνεται σε όλη μας τη ζωή, όποια κι αν είναι η ηλικία μας. Απλώς διδάσκεται καλύτερα στα μικρά παιδιά! Έχοντας γνωρίσει τη Σιμόν Ντέιβις και έχοντας συνεργαστεί μαζί της σε προηγούμενη αρθρογραφία μου, αλλά και σε παρουσίαση του βιβλίου της στο ελληνικό κοινό, σκέφτηκα να συζητήσω μαζί της και για τα Χριστούγεννα. Και πιο συγκεκριμένα, για το στρες των Χριστουγέννων. Γιατί κατάλαβα, ορθώς όπως αποδείχτηκε, ότι μέσα από τη μοντεσσοριανή φιλοσοφία μπορούμε να γιορτάσουμε πιο ουσιαστικά, χωρίς την υπερβολή που συνήθως μας διακατέχει. Ίσως, φέτος, μάλιστα, λόγω του πόνου, του φόβου και της καταπίεσης εξαιτίας του κορονοϊού, αυτή η υπερβολή τείνει να γίνει ακόμα μεγαλύτερη.

Ναι μεν στη θεωρία ονειρευόμαστε ήρεμες, ζεστές, χαλαρές γιορτές, αλλά δυστυχώς την πλειονότητα των φορών, όλο αυτό παραμένει… όνειρο. Εκεί που λέμε πως φέτος θα ξεκινήσουμε χαλαρές οικογενειακές παραδόσεις, εκεί που λέμε πως δεν θα σηκωθούμε από τον καναπέ ή πως θα ξεκινήσουμε γυμναστική και  γενικά πως θα δώσουμε περισσότερη σημασία στα ουσιαστικά μας «θέλω», έρχεται η πραγματικότητα και μας προσγειώνει. Πρέπει να βγούμε, να διασκεδάσουμε, να δούμε κόσμο, να φάμε, να πιούμε, να γλεντήσουμε… Άπειρα δώρα, συχνά άχρηστα, τόνοι πλαστικό, ατέλειωτο φαγητό, πολλή ζάχαρη, υπερβολική φασαρία, μεγάλες προσδοκίες και βέβαια αχρείαστη ένταση και επαναλαμβανόμενες ματαιώσεις… Επομένως, άθελά μας και με τις καλύτερες προθέσεις, συνήθως, εκτός από τους εαυτούς μας, εκθέτουμε και τα παιδιά μας σε ποσότητες στρες, και όχι μόνο δεν ξεκουράζονται, όχι μόνο δεν διασκεδάζουν, αλλά εντέλει δεν αποκτούν και εκείνες τις όμορφες αναμνήσεις που τόσο αγχωνόμαστε να αποκτήσουν, ως παρακαταθήκη για την ενήλικη ζωή τους.

Η Σιμόν Ντέιβις, πάντοτε καθησυχαστική και ήρεμη, μας προτείνει 6 τρόπους ώστε να μειώσουμε το στρες των Χριστουγέννων και να περάσουμε τις γιορτές έτσι όπως αξίζει τόσο σε εμάς όσο και στα παιδιά μας, με αγάπη, σεβασμό και κατανόηση.

1. Περιορίζουμε τα πολλά πάρτι και τις συναντήσεις

«Ναι, θα πάμε για καφέ/ποτό/φαγητό/ψώνια, θα έρθουμε στο σπίτι σας/θα έρθετε στο σπίτι μας, μέσα στις γιορτές!» Λέμε «ναι» όλο τον Δεκέμβριο σε γνωστούς, φίλους και συγγενείς, και τελικά την ώρα που θα έπρεπε να περιμένουμε τον Άγιο Βασίλη με τις πιτζάμες μας κάνοντας ΔΙΑΚΟΠΕΣ, δεν στεκόμαστε και κουραζόμαστε αντί να αποφορτιστούμε. Για να μην οδηγηθούμε σε χριστουγεννιάτικο burn-out, κατεβάζουμε ταχύτητα, αρνούμαστε ευγενικά και με ειλικρίνεια τις διάφορες προσκλήσεις, και δεσμεύουμε μια δυο μέρες μόνο για να δούμε κόσμο. Φυσικά, ρυθμίζουμε και τις προσδοκίες μας ανάλογα και με την ηλικία του παιδιού μας. Αν έχουμε μωρό ή νήπιο, τηρούμε τα ωράριά του και σεβόμαστε την ηρεμία που χρειάζεται. Τα γιορτινά τραπέζια μπορούν να περιμένουν. Αν έχουμε ένα εσωστρεφές παιδί, που δεν αντέχει τα πάρτι, τις φωνές και τις συνάξεις, σεβόμαστε την ιδιοσυγκρασία του. Σε περίπτωση που δεν μπορούμε να αποφύγουμε κάποια γιορτινή μάζωξη, εξασφαλίζουμε κάποιο ήσυχο σημείο, για όποιον χρειάζεται να πάρει τον χρόνο του.

2. Φροντίζουμε να έχουμε ξεκάθαρη επικοινωνία

Η επικοινωνία κατά τη διάρκεια των διακοπών δεν είναι εύκολη. Μπορεί να είναι διαφορετικές οι προσδοκίες των δυο συντρόφων, των συγγενών τους, των παιδιών (που έχουν λάβει μηνύματα από διάφορες μεριές), των φίλων. Είναι πιθανόν αυτό που εσείς επιθυμείτε να μη γίνει κατανοητό από τους γύρω σας ή/και να δεχτείτε κριτική για τις αποφάσεις και για τον τρόπο που μεγαλώνετε το παιδί σας. Εδώ χρειάζεται «μετάφραση», δηλαδή πολύ ξεκάθαρη επεξήγηση και προς στους ενήλικους, αλλά κυρίως προς τα παιδιά. Για παράδειγμα: «Ο παππούς δεν αντέχει την τόση φασαρία. Μπορείτε να βρείτε ένα πιο ήρεμο παιχνίδι;» ή «Θέλεις κι εσύ και ο ξάδελφός σου να παίξετε με το καινούργιο αυτοκινητάκι. Ελάτε να βρούμε μαζί έναν τρόπο να το μοιραστείτε». Ας μην υποτιμάμε τη δημιουργικότητα των μικρών μας, ακόμα κι αν δεν έχουν κατακτήσει τον λόγο. Θα βρουν τρόπους επικοινωνίας! Αν τώρα το παιδί δυσκολεύεται πολύ να ανταποκριθεί στην ένταση των στιγμών, του λέμε: «Θέλεις να εξηγήσεις εσύ στον θείο ή στη γιαγιά σου πως χρειάζεσαι να μείνεις λίγη ώρα μόνος ή ότι προτιμάς να φύγουμε;» Με τη «μετάφραση», πετυχαίνουμε να εξηγήσουμε και να εισακουστούμε, χωρίς φωνές, απειλές ή εκρήξεις και να μεγαλώσουμε παιδιά υπεύθυνα και ανεξάρτητα.

3. Θέτουμε ξεκάθαρα όρια

Καμιά φορά, η απλή «μετάφραση» δεν είναι αρκετή. Το στρες των εορτών οφείλεται συχνά στην καταπάτηση των ορίων, εξαιτίας της χαλαρότητας της ατμόσφαιρας. Συνήθως, αυτό δεν γίνεται επίτηδες· ούτε καν συνειδητά. Αυτό που χρειάζεται για να το αποφύγουμε είναι σωστή επικοινωνία και αυτογνωσία. Εμείς είμαστε το πρότυπό του παιδιού και εμείς θέτουμε τα όρια ευγενικά και ξεκάθαρα. Αν «ξεφύγει», του λέμε κάτι όπως: «Δεν μου αρέσει ο τρόπος που μου φέρεσαι/αυτό που μου είπες/αυτό που ζητάς. Συμφωνείς να το συζητήσουμε μόλις ηρεμήσω;» Κι αν θεωρήσουμε ότι το πληγώσαμε, αντί να κρατήσουμε αμυντική στάση, ας το ακούσουμε, ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε πώς αισθάνεται και τι χρειάζεται από εμάς. Και εμείς με τη σειρά μας ας προσπαθήσουμε να του επικοινωνήσουμε τις ανάγκες μας, αλλά και τις αρχές της οικογένειάς μας.

4. Ανταλλαγή δώρων

Η ποσότητα των δώρων, παιχνιδιών, ρούχων, γλυκών, και λοιπών ειδών, που φτάνουν στα σπίτια μας και κυρίως στα παιδιά μας τα Χριστούγεννα είναι τεράστια, ενώ πολλά από αυτά είναι άχρηστα ή/και ανεπιθύμητα και πιθανόν μας αναστατώνουν. Καταρχάς, πρέπει να θυμόμαστε ότι όλα τα δώρα έρχονται στα χέρια μας με καλές προθέσεις και ότι ο δωρητής θέλει να δώσει χαρά στο μικρό μας. Επομένως, πάντοτε τον ευχαριστούμε χαμογελώντας. Έτσι, διδάσκουμε στο παιδί μας την ευγνωμοσύνη, μια και θα ακολουθήσει σίγουρα το παράδειγμά μας. Έπειτα, μπορούμε να αλλάξουμε τα δώρα που δεν μας ταιριάζουν ή αν αρέσουν στο παιδί μας, αλλά εμείς δεν τα θεωρούμε κατάλληλα, να τα αποθηκεύσουμε και να του τα δίνουμε καμιά φορά να παίξει ή να τα χαρίσουμε σε κάποιο άλλο παιδάκι, στο οποίο θα ταιριάζουν καλύτερα. Μπορούμε, επίσης, να προνοήσουμε και να δημιουργήσουμε μια λίστα με δώρα που θα θέλαμε για το παιδί μας, και να τα ζητήσουμε από όσους μας ρωτήσουν. Για παράδειγμα, εισιτήρια για θέατρο ή σινεμά, για τον ζωολογικό κήπο ή για το λούνα παρκ, ξύλινα παιχνίδια και γενικά παιχνίδια μοντεσσοριανής φιλοσοφίας, χειροποίητα δώρα, όπως στολίδια ή μπισκότα. Οι ενήλικοι που θα συναντηθούμε προαποφασίζουμε με κλήρωση και αγοράζουμε ο καθένας μας μόνο ένα δώρο για έναν άλλον. Έτσι, και οικονομία κάνουμε και δεν φορτωνόμαστε με πράγματα. Σκεφτείτε πρωτότυπες ιδέες, όπως κουπόνια baby-sitting ή εισιτήρια ή κάποιο δώρο εμπειρίας για τους συγγενείς και τους φίλους σας. Ας σταματήσουμε, επιτέλους, να συσσωρεύουμε αντικείμενα.

5. Φτιάχνουμε οικογενειακές παραδόσεις

Η Σιμόν Ντέιβις συνηθίζει να ανταλλάσσει χειροποίητα χριστουγεννιάτικα μπισκότα με τους φίλους και τις φίλες της πριν από την έναρξη των διακοπών. Μα έχει δεκάδες άλλες ιδέες: Να φτιάξουμε και να στείλουμε με το ταχυδρομείο γιορτινές κάρτες, ιδανικά με τις φωτογραφίες ή με τα δαχτυλικά μας αποτυπώματα, να στολίσουμε το σπίτι με χειροποίητα (από εμάς) στολίδια, να μαγειρέψουμε παρέα, να αφηγηθούμε στα παιδιά ιστορίες από τα δικά μας παιδικά Χριστούγεννα, να αγοράζουμε κάθε χρόνο ένα ιδιαίτερο στολίδι που θα προσθέτουμε στο δέντρο μας και να δημιουργήσουμε έτσι μια ξεχωριστή συλλογή, να δωρίζουμε ό,τι δεν χρειαζόμαστε, να κάνουμε πράξεις φιλανθρωπίας, να κάνουμε βόλτες στη στολισμένη πόλη, να βλέπουμε χριστουγεννιάτικες ταινίες, να βγάζουμε μια φωτογραφία σε σταθερό φόντο και με συγκεκριμένο στιλ, έτσι ώστε να βλέπουμε πώς εξελισσόμαστε κάθε χρόνο, να παίζουμε συγκεκριμένα παιχνίδια… Αν γιορτάσουμε με κάμποσους συγγενείς και φίλους, καλό είναι να φτιάξει ο καθένας από ένα φαγητό ή γλυκό, έπειτα από συνεννόηση, ώστε να συμμετάσχουμε όλοι στην προετοιμασία του γεύματος ή του δείπνου. Κι όλα αυτά, χωρίς άγχος, αλλά μόνο με χαρά. Δεν επιδιώκουμε την τελειότητα, αλλά τη διασκέδαση.

6. Φροντίζουμε τον εαυτό μας

Δύσκολο. Συνήθως τα φτύνουμε μέχρι να τα ετοιμάσουμε όλα όπως θα τα θέλαμε (οι μεγάλες προσδοκίες, που λέγαμε πριν…) Αλλά η Μαρία Μοντεσσόρι είχε μιλήσει για την προετοιμασία του ενήλικου (ώστε να μεγαλώσει σωστά το παιδί) και αυτή πρέπει να βρει εφαρμογή και τις μέρες των γιορτών. Μαμάδες και μπαμπάδες οφείλουμε να είμαστε ήρεμοι, ώστε να μπορούμε να υποστηρίξουμε τα υπερδιεγερμένα ή τα υπερκουρασμένα παιδιά μας (το υπέρ- κάποια στιγμή δεν θα το γλιτώσουμε). Αυτές τις γιορτές, λοιπόν, ας ξεκουραστούμε. Βάζουμε χριστουγεννιάτικα τραγούδια, ανάβουμε τα λαμπάκια, χουχουλιάζουμε κάτω από μια κουβέρτα, απολαμβάνουμε τσάι, σοκολάτα ή ζεστό αρωματικό κρασί, τρώμε μπισκότα, κουραμπιέδες και μελομακάρονα, φτιάχνουμε σπιτικό ποπ κορν και χαζεύουμε τηλεόραση, παίρνουμε ένα βαθύ, πολύωρο μπάνιο, με άλατα και αφρόλουτρα και λάδια και σκραμπ (home spa) και κάνουμε οπωσδήποτε και βόλτες στη φύση. Φροντίζουμε για τα ψώνια μας έγκαιρα (πλέον μπορούμε να αγοράσουμε τα πάντα και online, επομένως γλιτώνουμε και χρόνο και άγχος και κορονοϊό). Και αν δεν αντέχουμε ή αν κάτι πάει στραβά, συμβουλεύει η Σιμόν, πατάμε «Ctrl-Alt-Delete». Τα σβήνουμε όλα και πάμε πάλι από την αρχή! Καινούργια χρονιά έρχεται, ούτως ή άλλως!

Για περισσότερες πληροφορίες για τη μοντεσσοριανή φιλοσοφία αναζητήστε στις Εκδόσεις Μεταίχμιο:
Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μωρό (0-12 μηνών), Junnifa Uzodike, Simone Davies
Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μικρό παιδί (1-3 ετών), Simone Davies