Οι εκπαιδευτικοί σπάνια είναι… διάσημοι. Ρωτήστε γύρω σας αν κάποιος (που προφανώς δεν είναι του χώρου) γνωρίζει σύγχρονους (όχι τον Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο, δηλαδή) Έλληνες εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας ή/και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Σχεδόν το 100% των απαντήσεων θα είναι αρνητικές. Αν υπάρχει πάντως σήμερα ένας δάσκαλος γνωστός όχι (ακόμα) τοις πάσι, αλλά τουλάχιστον σε ένα αξιοπρεπές ποσοστό, αυτός είναι ο Άγγελος Πατσιάς. Και το φοβερό είναι πως αυτό το έχει καταφέρει αποκλειστικά και μόνο από τη δουλειά του, που είναι συνεχής, πρωτοποριακή και εξελισσόμενη. Και είναι μόλις 34 ετών. Το Τaλκ τον συνάντησε και μίλησε μαζί του για τα μελλοντικά του σχέδια και την εκπαίδευση στην Ελλάδα του 2019.
Καλησπέρα, Άγγελε. Καταρχάς, συστήσου στους αναγνώστες μας.
Πολλές πολλές καλημέρες ή καλησπέρες σε όλους τους αναγνώστες σας! Ονομάζομαι Άγγελος Πατσιάς και προσπαθώ να είμαι μπαμπάς και δάσκαλος! Πολλές φορές τα πάω καλά, άλλες όχι και τόσο! Το σίγουρο είναι ότι προσπαθώ πολύ. Αυτή τη στιγμή ζω στη Θεσσαλονίκη με την οικογένεια μου, τη γυναίκα μου Μαρία, τα δύο μας κορίτσια Ελισάβετ και Ευαγγελία και τον μικρό μας, τον Βασίλη. Βρίσκομαι εδώ, γιατί τα όνειρα και οι άνθρωποι με οδήγησαν εδώ. Σε ένα μοναδικό βρεφονηπιακό Σταθμό, το «Σχολειό της Φύσης», στο οποίο διδάσκω φέτος και στο υπερμέγιστο όνειρο που πλέον πραγματοποιείται, το δημοτικό μας σχολείο! Το «Big Bang School»!
Έγινες γνωστός από τον Φουρφουρά. Τι προσπάθησες να κάνεις εκεί και γιατί τελικά παραιτήθηκες από τη δημόσια εκπαίδευση;
Στον Φουρφουρά πάντα προσπαθούσαμε να κάνουμε κάτι. Πραγματικά πάντα! Δεν ήμουν μόνος! Είχαμε μια υπέροχη ομάδα που ο ένας τραβούσε τον άλλον. Όλοι διαφορετικοί, αλλά με μεγάλη αγάπη για όσα κάναμε. Ο Φουρφουράς ήταν εκπαιδευτικός σταθμός για εμένα προσωπικά. Κάθε χρονιά διεύρυνε τα όρια μου στο τι μπορεί να γίνει σε ένα σχολείο, το οποίο σέβεται τη διαφορετικότητα του κάθε μαθητή και την ανάγκη του να είναι καλά όταν είναι εκεί! Για όσα δημιουργήσαμε εκεί θα μπορούσα να γράφω ώρες και πολλά από αυτά υπάρχουν στο διαδίκτυο. Έφυγα γιατί ο κύκλος έκλεισε και γιατί όφειλα στον εαυτό μου να ακολουθήσω το όνειρό μου!
Μετά τον Φουρφουρά ήρθε, αν δεν κάνω λάθος, το «Σχολειό της Φύσης», στη Θεσσαλονίκη. Τι ακριβώς ήταν αυτό το εγχείρημα;
Το «Σχολειό της Φύσης» υπάρχει εδώ και 11 χρόνια στη Θεσσαλονίκη και είναι ένας πολύ αναγνωρισμένος ιδιωτικός βρεφονηπιακός σταθμός. Το γνώρισα μέσα από την Ελισάβετ Γεωργιάδου, νηπιαγωγό του δημοσίου και αυτή, που έφυγε για να κάνει το δικό της όνειρο. Και ονομάσαμε τα όνειρά μας το ίδιο. Το «Σχολείο της Φύσης και των Χρωμάτων» εμείς, το «Σχολειό της Φύσης»! Τα ονόματα μάς ένωσαν και εγώ στη Βέτα βρήκα έναν πραγματικό μέντορα. Το «Σχολειό της Φύσης» και η Βέτα με οδήγησαν σε ένα διαφορετικό κομμάτι. Αυτό της αυτογνωσίας και της προσωπικής αυτοβελτίωσης. Γιατί λέει το εξής απλό. Δεν μπορείς να διδάξεις ένα παιδί αν μέσα σου κουβαλάς τα δικά σου. Γιατί αυτά βγαίνουν. Διδάσκεις αυτό που είσαι και όχι αυτά που ξέρεις.
Και τώρα το «Big Bang School», το όνειρο ζωής σου. Τι είναι αυτό το σχολείο, δημόσιο ή ιδιωτικό, πώς θα λειτουργήσει, πώς νομίζεις ότι θα εξελιχθεί. Ποιες είναι οι πρώτες αντιδράσεις των γονέων; Μπορεί να μας έρθει κάτι τέτοιο και στην Αθήνα;
Αυτή είναι μια πραγματικά μεγάλη ερώτηση. Το «Big Bang School» είναι ένα ιδιωτικό δημοτικό σχολείο, με πολύ έντονα δημόσιο χαρακτήρα, όπως ακριβώς είναι και το «Σχολείο της Φύσης». Αν για κάτι είμαστε σίγουροι είναι ότι δεν έχουμε ιδέα πώς θα εξελιχθεί και πώς θα απλώσει όλο αυτό. Ο λόγος που γεννήθηκε είναι για να προετοιμάσει τους ανθρώπους για το άγνωστο. Για ένα μέλλον το οποίο δε γνωρίζουμε. Όλοι λίγο πολύ αντιλαμβανόμαστε ότι οι σταθερές αλλάζουν και αυτό γιατί η εκθετική ανάπτυξη της τεχνολογίας επηρεάζει τα πάντα, με ταχύτατους ρυθμούς. Χρειαζόμαστε λοιπόν μια εκπαίδευση που θα εκπαιδεύει τα παιδιά όχι απλώς για να υπάρχουν σε αυτό το μέλλον, καταναλώνοντάς το παθητικά, αλλά ως ενεργούς δημιουργούς του. Όλα τα προγράμματα που αναπτύσσουμε είναι σχεδιασμένα για να κάνουν αυτό, βάζοντας όμως πάντοτε το φίλτρο της ηθικής και της ανθρώπινης διάστασης. Για εμάς είναι πολύ σημαντικό ένα παιδί να γνωρίζει τον εαυτό του και να κατανοεί όχι μόνο τα συναισθήματα των άλλων, αλλά και την οπτική που τα γεννά. Αν υπήρχε και στη σημερινή κοινωνία αυτή η δεξιότητα, θα γλιτώναμε πολύτιμο χρόνο στις σχέσεις μας. Για να επανέλθω, λοιπόν, θα προσπαθήσω να σας δώσω πολύ σύντομα κάποια χαρακτηριστικά του σχολείου. Μαθαίνουμε στα παιδιά να ρωτούν και τους προτρέπουμε να μάθουν για όλα αυτά που δεν ξέρουμε! Η διερεύνηση και η διεπιστημονικότητα παίζουν σημαντικό ρόλο στα προγράμματά μας. Όλοι οι στόχοι του Υπουργείου και ακόμη περισσότεροι, καλύπτονται, χωρίς όμως να ξοδεύουμε όλο τον χρόνο μας σε εργαλειακή εκπαίδευση του τύπου «μάθε παιδί μου πρόσθεση». Μέσα από βιώματα και δράσεις προσπαθούμε να δείξουμε πού και γιατί εφαρμόζεται αυτό που μαθαίνουν. Όμως δε μένουμε εκεί. Ο αναστοχασμός πάνω σε όλα αυτά που ζουν τα παιδιά είναι αυτός που ξεκαθαρίζει το μονοπάτι της μάθησης. Βασιζόμαστε πολύ στην αίσθηση της αυτάρκειας! Σκεφτείτε πόσο δυνατό θα νιώθει ένα παιδί το οποίο ξέρει να καλλιεργεί, να μαγειρεύει, να ράβει ένα κουμπί, να φτιάχνει τα παιχνίδια του και εργαλεία από πηλό και ξύλο, ή να προγραμματίζει τη δική του εφαρμογή. Την ίδια στιγμή έχουμε ορίσει κάποιες βασικές δεξιότητες ζωής οι οποίες διαπερνούν και δουλεύονται σε όλα τα προγράμματα. Η συναισθηματική νοημοσύνη, η συνεργασία, η δημιουργικότητα, η κριτική σκέψη, η ευελιξία, η προσαρμοστικότητα και η επικοινωνία! Αυτήν την περίοδο αναπτύσσουμε δύο εφαρμογές. Η μία επαναπροσδιορίζει αυτό που έχουμε στο μυαλό μας ως βαθμολογία και η άλλη είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα περιεχομένου, αξιολόγησης και εξατομίκευσης, το οποίο θα είναι και η πρώτη μας προσφορά στη δημόσια εκπαίδευση. Ήδη έχουμε ξεκινήσει παρουσιάσεις του Σχολείου στη Θεσσαλονίκη και η απήχηση είναι πραγματικά συγκινητική, όχι μόνο από την πρώτη ή τη Δευτέρα, αλλά από όλες τις τάξεις! Θεωρώ ότι αν γίνει το ένα σχολείο, μετά εύκολα μπορούν να γίνουν και τα άλλα. Αρκεί φυσικά να βρεθούν οι άνθρωποι που μπορούν να καταλάβουν την όλη φιλοσοφία.
Έχοντας δει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα εκ των έσω και ως δάσκαλος με ανησυχίες, ποιες είναι, κατά τη γνώμη σου, οι μεγαλύτερες παθογένειές της;
Χμ… Το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι ότι είναι εξαιρετικά δυσκίνητη. Δεν είναι εύκολο να συντονίσεις χιλιάδες εκπαιδευτικούς και σχολεία, ειδικά όταν δεν υπάρχει κάποιο κεντρικό όραμα. Κάθε κυβέρνηση που έρχεται κάνει τα δικά της. Δεν είναι έτσι όμως. Στην εκπαίδευση κρίνεται το μέλλον της χώρας. Δε χωράν κομματισμοί. Πρέπει ο εκπαιδευτικός να εμπνευστεί, να ξαναβρεί τη διάθεσή του για μάθημα, να αποκτήσει όραμα για το πού θέλει να πάει! Επίσης, πάντα οι κουβέντες για αλλαγή μένουν σε επίπεδο μεθοδολογίας και περιεχομένου. Ποτέ μα ποτέ δε μιλάμε για τον άνθρωπο. Ο εκπαιδευτικός είναι φίλτρο και χρυσό εκπαιδευτικό χάπι δεν υπάρχει. Ό,τι πληροφορία και να του δώσεις για το πώς πρέπει να κάνει το μάθημα, θα την περάσει από τα προσωπικά του φίλτρα και θα την δώσει διαφορετικά. Η προσωπική ανάπτυξη του εκπαιδευτικού πρέπει να μπει σε προτεραιότητα.
Δυστυχώς δεν είναι όλοι οι δάσκαλοι λειτουργοί και συχνά πέφτει μεγάλο βάρος της (σχολικής) εκπαίδευσης του παιδιού στον γονέα; Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας ώστε να κατακτήσουν ουσιαστικά τη γνώση όταν το σχολείο δεν επαρκεί;
Πολλές φορές το άγχος των γονιών να δώσουν ό,τι καλύτερο μπορούν στο παιδί τους, οδηγεί σε λάθος νοοτροπίες. Δεν ξέρω, για παράδειγμα, ποιος ήταν αυτός ο πρώτος που είπε «εγώ θα πάω το παιδί μου αγγλικά από την πρώτη δημοτικού». Δεν έχει μάθει καλά καλά τη δομή της μητρικής του γλώσσας το παιδί και θεωρούμε ότι αν πει δυο λέξεις στα αγγλικά και την αλφαβήτα έχει μπει πρώτο στην κούρσα της εύρεσης εργασίας! Μετά δραστηριότητες. Ένας σωρός δραστηριότητες που το παιδί δεν έχει χρόνο ούτε να βαρεθεί. Και το πόσο χρήσιμο είναι να βαριέται είναι μια άλλη μεγάλη κουβέντα. Νομίζω ότι για κάποιο λόγο έχουμε μπει σε μια απίστευτη λούπα και δεν μπορούμε να ξεφύγουμε. Αν θέλουμε εμείς οι γονείς να βοηθήσουμε τα παιδιά μας, το πρώτο πράγμα που έχουμε να κάνουμε είναι να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας. Να δούμε τους εαυτούς μας έξω από τους ρόλους τους οποίους μας έδωσε η ζωή, όπως λέει και η Βέτα. Μόνο έτσι μπορούμε να μας ξανα-ανακαλύψουμε. Όσο γίνεται αυτό, τα παιδιά βλέπουν! Βλέπουν την μαμά και τον μπαμπά να αλλάζουν ή να προσπαθούν να αλλάξουν! Να σέβονται την προσωπικότητά τους! Και αυτό νομίζω είναι από τα καλύτερα μαθήματα που μπορούμε να δώσουμε στα παιδιά. Ξέρω δεν απάντησα ακριβώς στην ερώτηση, αλλά για εμένα αυτό είναι με μεγάλη διαφορά αυτό που οι γονείς πρέπει να δώσουν στα παιδιά.
Δημόσιο ή ιδιωτικό σχολείο και γιατί;
Δε ξέρω αν μπορώ να απαντήσω σε αυτό. Υπάρχουν πολύ καλά και πολύ κακά και από τα δύο. Έχει να κάνει με τους ανθρώπους που τα στελεχώνουν! Το καλό με τα ιδιωτικά είναι ότι μπορεί να έχει γίνει επιλογή στους ανθρώπους που εργάζονται σε αυτό, τις περισσότερες φορές έχει καλύτερες εγκαταστάσεις και μια γκάμα έξτρα δραστηριοτήτων, που βέβαια από μόνες τους δε λένε κάτι. Το δημόσιο σχολείο δεν έχει μεγάλο έλεγχο στο ποιος δουλεύει σε αυτό. Έτσι μπορεί να έχεις ομάδα πύραυλο, μπορεί και όχι. Τα οικονομικά των σχολείων έχουν πάντα τα θέματά τους. Αλλά τι γίνεται. Ακριβώς επειδή υπάρχουν ζητήματα προς επίλυση, αυτό φέρνει και τους ανθρώπους πιο κοντά. Αν δηλαδή ένα σχολείο μπορεί να συντονίσει και να δέσει τους ανθρώπους του, γονείς-δασκάλους-μαθητές, όλα τα υπόλοιπα είναι εύκολα. Αλλά τελικά πάλι επιστρέφουμε στους ανθρώπους. Το παιδί σας δεν θα γίνει καλύτερος άνθρωπος ή θα αγαπήσει τα μαθηματικά γιατί πήγαινε σε κάποιο σχολείο, αλλά γιατί είχε κάποιον εκπαιδευτικό που του τα πέρασε με τον τρόπο που υπήρχε κοντά του.
Είσαι αισιόδοξος για το μέλλον της εκπαίδευσης στην Ελλάδα; Μπορεί να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του 21ου αιώνα ή είναι κολλημένη 30-40 χρόνια πριν;
Είμαι πάντα αισιόδοξος. Δε ξέρω τι θα κάνει το σύστημα, αλλά εγώ θα κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου για να κοιμάμαι ήσυχος τα βράδια… Πάντως, κάθε σχολείο αντανακλά διαφορετικά σε κάθε οικογένεια! Όσα θεωρούσαμε δεδομένα δεν είναι πλέον δεδομένα και αυτό είναι κάτι που πρέπει όλοι να γνωρίζουν. Αυτό που χρειαζόμαστε αυτή τη στιγμή είναι σχολεία με όραμα για το μέλλον των ανθρώπων αυτής της χώρας και αυτού του κόσμου γενικότερα.