Ο Σ. είναι αγχωμένος για τη νέα χρονιά που ξεκινά, με άπειρη δουλειά στο γραφείο να τον περιμένει ήδη, με έξοδα που τρέχουν σαν μανιασμένα. Εδώ να προσθέσουμε πως μόλις επέστρεψε στο σπίτι από τις διακοπές και προσπαθούν μαζί με την σύζυγο του να βάλουν σε τάξη τα συμπράγκαλα που είχαν κουβαλήσει και τα δυο τους αξιολάτρευτα νήπια, 3 και 5 χρονών. Μάλλον δεν χρειάζεται να προχωρήσουμε στην περιγραφή. Όσοι είστε γονείς αφήστε απλά ελεύθερη τη φαντασία σας ή ανατρέξτε σε πραγματικά γεγονότα της προσωπικής σας καθημερινότητας.

Η Μ. μαυρισμένη, για να μην πούμε ηλιοκαμένη, αφού κυνηγούσε τον μικρό της, 9 χρονών, στην παραλία από το πρωί έως το βράδυ, τρέμει στην ιδέα τού να επιστρέψει στην πόλη. Παραλύει στη σκέψη τού να ξαναμπεί στην καθημερινότητα του σχολείου, τα ρήματα «φάε, διάβασε, πλύσου , κοιμήσου»  ηχούν στα αυτιά της σαν απειλή (άλλο κι αν αφορούν τον γιο της).

Η Κ. και ο Δ. επέστρεψαν από τις διακοπές τους. Πέρασαν όμορφα, αν εξαιρέσεις τους ατελείωτους τσακωμούς των παιδιών τους.

Πιστεύω πως δεν υπάρχει γονιός που να μην έχει βρεθεί στη δυσάρεστη θέση  του τύπου «Θα εκραγώ σε λίγα δευτερόλεπτα και θα ουρλιάξω, δεν αντέχω άλλο», «Θα πας στο δωμάτιο σου γιατί το λέω εγώ», «Είσαι στα καλά σου, καταλαβαίνεις τι κάνεις;», «Αν ξανακούσω τσιμουδιά δεν θα φάει κανένας παγωτό μετά το φαγητό» κ.λπ, κ.λπ…

Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, αγαπητοί μου γονείς, σας συμβαίνει ένα και μόνο ένα πράγμα, θέλετε απεγνωσμένα να επιβιώσετε! Όμως, εκείνες ακριβώς τις στιγμές που το «είναι» σας παλεύει για επιβίωση, θέλετε να κάνετε και ό,τι καλύτερο μπορείτε για να μεγαλώσουν με ηρεμία τα παιδιά σας. Κάπου εκεί ανάμεσα στο χάος και την άκαμπτη αυστηρότητα,  όπως λένε οι Ντανιελ Τζ. Σίγκελ και η Τίνα Πέυν, στο βιβλίο τους The whole-brain child (έχει μεταφραστεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη με τίτλο «Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό του. 12 επαναστατικές στρατηγικές για να μεγαλώσετε παιδιά με ολοκληρωμένη νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη») προσπαθείτε να πλεύσετε δίχως να παρασυρθείτε από τα κύματα θυμού και απογοήτευσης, τόσο τα δικά σας όσο και των παιδιών σας.

Τώρα θα αναρωτιέστε τι ακριβώς σας λέω, για ποια πλεύση σας μιλάω όταν το συναισθηματικό τσουνάμι των παιδιών ισοπεδώνει το οίκημα του εσωτερικού σας κόσμου. Και αν σας έλεγα πως υπάρχει τρόπος; Αν σας έλεγα πως υπάρχει ένα μέρος του ανθρώπινου σώματος που δεν συνηθίζουμε να μαθαίνουμε στο παιδί μας πώς λειτουργεί, που καμιά φορά ξεχνάμε να αναφέρουμε ακόμα και ότι υπάρχει; Υπάρχει, λοιπόν, ένα μέρος στο σώμα των παιδιών σας, για του οποίου τη λειτουργία αν συλλέξετε ορισμένες βασικές πληροφορίες, η καθημερινότητά σας θα βελτιωθεί κατά πολύ. Αυτό το όργανο είναι το μυαλό μας!

Τι έχουμε στο μυαλό μας;

Ακούμε συχνά γονείς που ρωτούν το παιδί τους «Μα γιατί το έκανες αυτό; τι έχεις στο μυαλό σου» ή ακόμα το λέμε και μεταξύ μας. Τι έχουμε αλήθεια στο μυαλό μας; Σπάνια συναντάμε γονείς που αγνοούν θέματα όσον αφορά το σώμα του παιδιού τους. Συμβαίνει όμως το έξης παράδοξο, συχνά τους λείπουν πολύ βασικές πληροφορίες σε σχέση με τον εγκέφαλο του παιδιού τους. Για σκεφτείτε το. Ο εγκέφαλός μας είναι το όργανο που παίζει κεντρικό ρόλο σε κάθε πτυχή της ζωής μας, μιας και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό ποιοι είμαστε και το τι κάνουμε. Όλα όσα απασχολούν τους γονείς σε σχέση με τα παιδιά τους, όπως η πειθαρχία, η λήψη αποφάσεων, η απόδοση στο σχολείο, οι σχέσεις, στην πραγματικότητα αφορούν τον εγκέφαλο!

Δύο ημισφαίρια

Πιθανότατα γνωρίζετε πως ο εγκέφαλός μας χωρίζεται σε δυο ημισφαίρια. Ο αριστερός εγκέφαλος επιθυμεί την τάξη, είναι -θα λέγαμε- «το κέντρο της λογικής». Ο δεξιός εγκέφαλος, από την άλλη πλευρά, είναι ο τόπος της «συναίσθησης», το συναίσθημα και οι ευαισθησίες, για παράδειγμα οι καλλιτεχνικές, εδρεύουν ακριβώς εκεί.

Υπάρχει λόγος που ο εγκέφαλός μας έχει δυο πλευρές, μιας και μέσα από την εξειδίκευσή τους όσον αφορά στις λειτουργίες τους, μπορούμε να επιτύχουμε πιο πολύπλοκους στόχους και να φέρουμε εις πέρας πιο περίπλοκες, πιο εκλεπτυσμένες εργασίες. Συμβαίνει όμως πολύ συχνά να χειριζόμαστε τις εμπειρίες μας είτε με το ένα είτε με το άλλο ημισφαίριο χωριστά και κάπου εκεί ξεκινούν τα προβλήματα.

Δεν είναι, όμως, μόνο τα δυο αυτά ημισφαίρια που θα έπρεπε να μας απασχολούν και σίγουρα δεν θα μπορούσε το θέμα της λειτουργίας του εγκεφάλου να καλυφθεί σε ένα άρθρο. Όμως, είναι σημαντικό να σκεφτούμε και να προβληματιστούμε σε σχέση με το πώς θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας αλλά και τον εαυτό μας να απαρτιώσει όλα αυτά τα μέρη του εγκεφάλου και να καταφέρουμε να βρούμε έναν ενδιάμεσο χώρο όπου θα υπάρχει δυνατότητα ισορροπίας ανάμεσα στο συναίσθημα και την λογική. (Ο όρος «απαρτίωση», αγγλιστί integration περιγράφει το πώς η σύνδεση των διαφορετικών τμημάτων του εγκεφάλου του παιδιού μπορεί να επιφέρει την ισορροπημένη συναισθηματική και νοητική ανάπτυξή του).

Θα τα καταφέρουμε;   

Συχνά ξεχνάμε πως τα παιδιά μας είναι πλάσματα σε διαδικασία ανάπτυξης και δεν αρκεί να μεγαλώσουν υγιή σωματικά, αλλά κυρίως ψυχικά. Σκεφτείτε πως την στιγμή που «βγαίνετε από τα ρούχα σας» η λογική έχει πάει περίπατο και το δεξί μέρος του εγκεφάλου σας έχει το τιμόνι. Για να τα καταφέρετε να μείνετε ψύχραιμοι θα πρέπει με κάποιο τρόπο να απαρτιώσετε και τα δυο ημισφαίρια. Αν είναι δύσκολο για εσάς φανταστείτε πόσο πιο δύσκολο είναι για τα μικρά σας.

Δεν είναι απλό, το ξέρω από πρώτο χέρι, ως μητέρα αλλά και ως θεραπεύτρια, αλλά μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως μπορείτε να βοηθήσετε τα παιδιά σας να φτάσουν στην προσωπική τους ολοκλήρωση δίνοντας προσοχή κατά τη διάρκεια των καθημερινών, απλών εμπειριών που μοιράζεστε μαζί τους.

• Βοηθήστε τα παιδιά σας να χρησιμοποιήσουν τα δυο ημισφαίρια: Και τον λογικό αριστερό εγκέφαλο και τον συναισθηματικό δεξιό εγκέφαλο σαν να είναι ομάδα.
• Συνδεθείτε με τα μικρά σας συναισθηματικά. Μόλις αισθανθούν πως τα νιώθετε θα είναι πιο εύκολο να κατανοήσουν τι τους λέτε με τη λογική.
• Όταν τα έντονα συναισθήματα βγαίνουν έκτος ελέγχου, βοηθήστε τα παιδιά σας να μιλήσουν για αυτό που αισθάνονται ώστε να βγάλουν μαζί σας νόημα από την εμπειρία που τα τάραξε.
• Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας ένα σημαντικό μέρος του εγκεφάλου είναι «υπό κατασκευή», έχετε ευθύνη για τα «δομικά υλικά», μην το ξεχνάτε!
• Βοηθήστε τα παιδιά σας να κατανοήσουν τι συμβαίνει και όχι να βουλιάξουν αβοήθητα μέσα στα ίδια τους τα συναισθήματα. Φράσεις του τύπου «πήγαινε να διαβάσεις» ή «πήγαινε να κοιμηθείς γιατί το λέω εγώ» δεν θα τα κάνουν να σταματήσουν να κλαίνε ή να αντιμετωπίσουν την διάσπαση προσοχής.
• Βοηθήστε τα παιδιά σας να μετατρέψουν τις άδηλες αναμνήσεις τους σε έκδηλες έτσι ώστε να μην επηρεάζονται από τις αρνητικές εμπειρίες που είχαν στο παρελθόν.
• Θυμίστε στα παιδιά σας πως τα συναισθήματα «πάνε και έρχονται», είναι προσωρινές καταστάσεις και όχι μόνιμα χαρακτηριστικά.
• Βοηθήστε τα να ξεχωρίσουν τις λέξεις «αισθάνομαι» και «είμαι».
• Δημιουργήστε συνθήκες διασκέδασης μέσα στην οικογένεια.
• Συνδεθείτε με τα παιδιά σας μέσα από την σύγκρουση, μάθετε τους πως ακόμα και αν οι άνθρωποι διαφωνούν και εκφράζουν δύσκολα συναισθήματα δεν σημαίνει πως καταστρέφουν τη σχέση, αρκεί να υπάρχει διάθεση για επανόρθωση και συζήτηση.

Είμαστε, λοιπόν, βιολογικά εξοπλισμένοι για να δημιουργούμε σχέσεις και να κατανοούμε τους άλλους ανθρώπους καθώς αλληλεπιδρούμε μαζί τους. Η ευθύνη μας και ο ρόλος μας ως γονέων δεν είναι να αποφύγουμε τα λάθη, αλλά να τα προπονήσουμε και να προπονηθούμε μαζί με τα παιδιά μας ώστε να δυναμώσει το μυαλό μας και να μπορεί να λειτουργεί σε συνθήκη απαρτίωσης που θα οδηγήσει όχι απλά στην επιβίωση αλλά κυρίως στην ευημερία. Αυτό δεν είναι άλλωστε το ζητούμενο;

Διαβάστε: «Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό του-12 επαναστατικές στρατηγικές για να μεγαλώσετε παιδιά με ολοκληρωμένη νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη» (εκδόσεις Πατάκη).