Η σκηνοθέτις Ντίνα Σταματοπούλου είναι ο ενορχηστρωτής παιδικών παραστάσεων «Το μαγικό Ταξίδι της Ευγενίας», «Τα Αδύνατα Δυνατά» κ.ά.) που χορηγούν μια τόσο δυνατή ένεση ελευθερίας, μαγείας, δημιουργικότητας, εκρηκτικής χαράς, αγάπης αλλά και προβληματισμού γύρω από σύγχρονα ζητήματα που ο θεατής νιώθει συχνά ότι μόλις του χορήγησαν μια ένεση αδρεναλίνης.

Σε αυτό συνηγορούν ακόμα η ζωντανή μουσική, ο χορός, τα πολύχρωμα σκηνικά και οι ηθοποιοί που δίνουν στη σκηνή τα ρέστα τους αλλάζοντας σαν χαμαιλέοντες τα δέρματα σε πολλαπλούς διαφορετικούς ρόλους. Το φετινό της Φωτεινό Δωμάτιο (με μουσική επένδυση από τον Κωστή Μαραβέγια) είναι μια ωδή στην ενσυναίσθηση και ταυτόχρονα ένα τριπ με πολλές στάσεις στη Χώρα της φαντασίας. Αλήθεια, Ντίνα Σταματοπούλου, πώς τα πετυχαίνεις όλα αυτά; 

Πώς βρέθηκες στην πόρτα του παιδικού θεάτρου και τι συνάντησες αφού τη διάβηκες;

Νομίζω έγινε αρκετά αβίαστα όταν ξεκίνησα να πειραματίζομαι με τη σκηνοθεσία και το κείμενο, γιατί μου ήταν ένας πολύ οικείος κόσμος. Προέρχομαι από διευρυμένη οικογένεια όπου η ύπαρξη παιδιών, το ατέλειωτο παιχνίδι είναι τρόπος ζωής. Όσο περισσότερο μπαίνω στον κόσμο του παιδικού θεάτρου συναντώ τελικά την επιθυμία μου για κατασκευή ενός θεατρικού σύμπαντος απενοχοποιημένου, απαλλαγμένου από τη σοβαροφάνεια και τη νοησιαρχία που διαπνέει πολύ συχνά τον τρόπο που ζούμε και δημιουργούμε. Ένα σύμπαν τεράστιας σοβαρότητας όμως και λόγω των θεμάτων που αγαπάμε να διαπραγματευόμαστε αλλά και λόγω του κοινού στο οποίο απευθύνεται. Η παιδική σκέψη είναι μοναδική, αποτυπώνεται στους πιο εκπληκτικούς συνειρμούς και με πυρηνική απορία για το καθετί, χωρίς έτοιμες απαντήσεις – αυτό με κινητοποιεί και σαν τρόπος δουλειάς. Με χιούμορ, ελαφρότητα, σκληρή προσπάθεια και διάθεση για πειραματισμούς. 

Ποια είναι για εσένα τα απαραίτητα στοιχεία μιας καλής παιδικής θεατρικής παράστασης; Τα «χωρίς αυτά δεν γίνεται»;

Δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι τέτοιο ως συνταγή, αλλά θα έλεγα ότι απαραίτητο στοιχείο κάθε συνεργασίας είναι το βαθύ ομαδικό πνεύμα. Προσωπικά με ενδιαφέρει να δουλεύω με ανθρώπους που έχω αγαπήσει και μοιραζόμαστε το ίδιο πάθος, την ίδια διαθεσιμότητα και γενναιοδωρία σε αυτό που κάνουμε. Μια τέτοια αγάπη έμπρακτη κατακτάται μέσα από τις πολλές πρόβες, που είναι ίσως πολυτέλεια στον τρόπο που κινούνται τα πράγματα σήμερα, αλλά δένουν ουσιαστικά τους ανθρώπους και κάνουν έναν θίασο να αποκτά κοινή γλώσσα, σκηνική αντίληψη και στόχο. Από αυτό προκύπτει η εμπιστοσύνη, το χιούμορ, η κρουστή σκηνική ζωή μέσα από την εναλλαγή του ρυθμού στην κίνηση και στον λόγο και τόσα άλλα που «χωρίς αυτά δεν γίνεται» τίποτα. 

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση σε μια παιδική παράσταση;

Όλη αυτή η βροχή από συνειρμούς και εικόνες να μπει σε μια οργανωμένη δομή που απαιτεί ένα πολύπλευρο θέαμα. Περιπαικτικό αλλά και με δόσεις σκοτεινιάς για να μην είναι αφελές και υποτιμητικό για μικρούς και μεγάλους. Φρέσκο και νοσταλγικό μαζί. Με τη δημιουργία εικόνων που αγγίζουν ουσιαστικά το θυμικό και έχουν αναφορές σε αρχετυπικά μοτίβα, πράγματα που όλοι γνωρίζουμε ήδη από την παιδική μας ηλικία, προσαρμοσμένα όμως σε ένα σήμερα που καίει, χωρίς διδακτισμό που «κουνάει το δάχτυλο» αλλά με αίσθηση σύμπλευσης με τα παιδιά στην ανακάλυψη.

Στο «Φωτεινό Δωμάτιο» που έφτιαξες ποιος είναι ο άξονας όλης της ιδέας;

Πηγή έμπνευσης στάθηκε το ποίημα του Γκαίτε «Ο Μαθητευόμενος Μάγος» και μεταμορφώθηκε βέβαια σε μια τελείως διαφορετική παράσταση με άξονα τη συναισθηματική νοημοσύνη μέσα από τη σχέση ενός Μεγάλου με έναν Μικρό. Η ενσυναίσθηση, η επιμονή, ο αλτρουισμός και η συμπόνια, ο αποτελεσματικότερος έλεγχος του θυμού, όπως επίσης και το να γνωρίζουν τα παιδιά τις αιτίες των συναισθημάτων τους, τις προτιμήσεις, τα προσωπικά τους αποθέματα και να έχουν επαφή με τη διαίσθησή τους είναι τάσεις που μαθαίνονται και οδηγούν σε μια πιο ανθρώπινη δυνατότητα επικοινωνίας.

Τι σε σαγήνευσε περισσότερο απ’ όλα στον «Μαθητευόμενο Μάγο» του Γκαίτε;

Ότι χρειάζονται τόσο η γνώση, η εμπειρία και η υπομονή όσο και ο ενθουσιασμός και η δημιουργική ορμή για να ξεκλειδώσεις τα μυστήρια αυτού του κόσμου. Ότι οι νόμοι της δημιουργίας και της καταστροφής μπορεί να συνορεύουν. Ρομαντικόν;

Η παράσταση περιλαμβάνει από θέατρο σιλουετών μέχρι χορό, τραγούδι, στοιχεία commedia del arte, ραγδαία εναλλαγή σκηνικών, διάδραση και παιχνίδια με το κοινό. Πώς καταφέρνεις να τα συντονίσεις όλα αυτά;

Οι τεχνικές που αναφέρατε είναι τα εργαλεία μας, τα παιχνίδια μας. Η χρήση τους είναι αναπόφευκτη και τη γεννάει βαθιά ανάγκη, οπότε και ο συντονισμός τους έρχεται φυσικά. Όλα αυτά όμως έγιναν πράξη μέσα από τη συνεργασία με ωραιότατους ανθρώπους, τόσο στην ομάδα της παραγωγής και τεχνικής υποστήριξης όσο και κυρίως στο δημιουργικό κομμάτι, με τον Κωστή, που είναι ένας απίθανος συνεργάτης, και με εννέα μοναδικούς ηθοποιούς-«πολυεργαλεία», που είναι συνδημιουργοί και συνένοχοι στο όποιο αποτέλεσμα.

H «μαγεία» μοιάζει να είναι η λέξη-κλειδί για τις περισσότερες παιδικές παραστάσεις σου. Τι ξεκλειδώνει αυτό το κλειδί;

Έναν κόσμο απεριόριστων δυνατοτήτων. Η Παλιά Βιβλιοθήκη στην «Ευγενία», το τσίρκο στα «Αδύνατα Δυνατά», τώρα το παιδικό δωμάτιο έχουν έναν ειδικό συμβολικό και μυστηριακό βάρος ως τόποι ελευθερίας, κάματου, προσωπικής έκφρασης, αλληλοαποδοχής και αγκαλιάσματος του διαφορετικού, όπου η μαγεία μπορεί να προκύψει από τη θαρραλέα συνεύρεση των ατόμων. 

Τι βλέπεις να λείπει από τα παιδιά σήμερα;

Δεν μπορούμε να αγνοούμε τι συμβαίνει γύρω μας και που στο θέατρο ‒που μας επισκέπτονται καθημερινά σχολεία και προσφέρουμε πολλά δωρεάν εισιτήρια‒ το βλέπουμε διαρκώς: υπάρχει μια μεγάλη ψαλίδα ‒ και από τη μια μεριά βρίσκονται παιδιά που στερούνται συνθήκες απαραίτητες ακόμα και για την επιβίωση. Κι από την άλλη βλέπουμε, από ανασφάλεια ή ανεπάρκεια ημών των μεγάλων ίσως, μια υπερπροσφορά αγαθών που μπορεί να είναι ανασχετικός παράγοντας στο να αναπτυχθεί επαρκώς στα παιδιά αυτή η εκπληκτική ικανότητα δημιουργίας κόσμων μαγικών κυριολεκτικά από το τίποτα. Στο «Φωτεινό Δωμάτιο» το παιδικό μυαλό είναι ένα απέραντο προσωπικό βασίλειο, ποτισμένο φαντασία και δίψα για πειράματα και ανακαλύψεις κόσμων συναρπαστικών. Αυτό είναι κάτι που για μένα υπάρχει ανάγκη να μεριμνήσουμε κοινωνικά, ο καθένας από τη μεριά του, ώστε να μη λείπει: η δυνατότητα των παιδιών να πιστέψουν ότι όλα όσα πραγματικά επιθυμούν είναι δυνατά, μπορούν να συμβούν.

Το χειροποίητο είναι επίσης ένα sos στις παραστάσεις σου ‒ κοστούμια και σκηνικά εμφανίζουν μια πολύ προσωπική αντίληψη για το στιλ και τη χωροταξία. Γιατί το αγαπάς τόσο;

Η αλήθεια είναι ότι μου φαίνεται πολύ βαρετό όταν ο περιβάλλων χώρος λειτουργεί σαν ντεκόρ όπου κινούνται οι ηθοποιοί. Προτιμώ να παίζουμε με τον χώρο και τον χρόνο χωρίς τη φασαρία από περιττά σκηνικά, αντικείμενα κ.λπ. που δεν χρησιμοποιούνται. Οι ηθοποιοί είναι οι κύριοι φορείς της ιστορίας, και μετατρέπουν τις πραγματικές συνθήκες σε ποιητικές ανάλογα με το πώς λειτουργούν με αυτά που διαθέτουν. Ταυτόχρονα μου αρέσει πολύ όταν μέρος της πραγματικότητας που παρουσιάζουμε είναι και η ίδια η κατασκευή της. Δίνει μια άλλη αμεσότητα και οικειότητα στο παιχνίδι. Έτσι, αντικείμενα καθημερινά, καφάσια, ξύλα, σωλήνες, υφάσματα φτιάχνουν εντελώς απρόσμενες νέες κατασκευές που, χωρίς να χάνουν τη ζεστασιά του οικείου, ανασημασιοδοτούνται στη σκηνή. Οπότε και με τον Γιώργο Κωτσάκο στο «Φωτεινό Δωμάτιο» και στο «Μαγικό Ταξίδι της Ευγενίας» ή με τον Μάριο Ράμμο και τη Δήμητρα Παπαδημητρίου στα «Αδύνατα Δυνατά» προσπαθούμε στα σκηνικά και τα κοστούμια μας να εκφράζεται όλο αυτό το σκεπτικό.

Μερικά πράγματα που σου έμαθε η περιπλάνησή σας στην Ελλάδα με την παράσταση «Το μαγικό ταξίδι της Ευγενίας»;

Ότι οι ομάδες με πίστη και δύναμη, κι ας έχουν ελάχιστα μέσα, μπορούν να καταφέρουν τα πάντα.

Μερικές παιδικές παραστάσεις που ξεχώρισες τα τελευταία χρόνια; Μερικές ομάδες που εκτιμάς το έργο τους;

Να ομολογήσω ότι δυστυχώς ή ευτυχώς έχω δει λίγο παιδικό θέατρο, αγαπώ όμως φίλους που ασχολούνται τίμια με αυτό και είμαι σίγουρη για τις προθέσεις τους ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Τέτοιοι είναι οι Patari Project, η Συντεχνία του γέλιου, ο Κοπέρνικος και πολλοί άλλοι.

Με τι διαθέσεις βλέπεις να φέρνουν οι γονείς τα παιδιά στο θέατρο; Κάποιοι λένε ότι υπάρχει ένας ψυχαναγκασμός στις προθέσεις τους. Τι παρατηρείς;

Τέτοιος ψυχαναγκασμός δεν είναι τελικά και για τόσο κακό. Εντάξει, μπορεί να υπάρχει και κόσμος που έρχεται με όρους κατανάλωσης θεάματος ή με μια πιο ελιτίστικη νοοτροπία, πίσω απ’ όλα όμως κυρίαρχη τελικά είναι η επιθυμία των γονιών να προσφέρουν στα παιδιά τους. Οι παραστάσεις μας βρίσκουν το κοινό τους, που φέτος στο «Γυάλινο Μουσικό Θέατρο» έγινε ακόμα μεγαλύτερο και η αγάπη και η εκτίμηση γι’ αυτό που κάνουμε είναι διάχυτη. Είναι σημαντικές οι προθέσεις, το γιατί έρχεσαι στο θέατρο, περισσότερο σημαντικό για μένα όμως είναι το πώς βγαίνεις από το θέατρο. Εάν αυτό που είδες κατόρθωσε να σε μετακινήσει έστω και ελάχιστα. Ε, αυτό είναι στοίχημα μεγάλο για όλους.

Τη χρονιά που μας πέρασε σκηνοθέτησες επίσης «Τα Αδύνατα Δυνατά», μια παράσταση γύρω από τον σχολικό εκφοβισμό. Από ποια γωνία το είδες δεδομένης και της έντονης πια ενασχόλησης του κόσμου με το θέμα;

Τα «Αδύνατα Δυνατά» είναι περισσότερο μια ιστορία για το θάρρος που μπορούμε να αντλήσουμε από τους γύρω μας αλλά και από τον ίδιο μας τον εαυτό για να ανακαλύψουμε τις ατομικές μας δεξιότητες και να βρούμε ή να εφεύρουμε συμμάχους για μια πιο γλυκιά ζωή (παίζεται και φέτος στη «Μικρή Παιδική Σκηνή» του «Γυάλινου Μουσικού Θεάτρου» κάθε Σάββατο στις 18.00).