Μέχρι πότε πρέπει να θηλάζει το παιδί; Οφείλω αυτό το κείμενο σε κάθε μαμά που παλεύει να θηλάσει και η κοινωνία συνεχίζει να την κοιτά με οριακή ανοχή, σε κάθε μπαμπά που στη δουλειά του ντρέπεται να πει ότι η γυναίκα του συνεχίζει να θηλάζει ακόμη το παιδί του, μα και σε κάθε παιδί που δικαιούται να πίνει το γάλα από τη μαμά του-άνθρωπο και όχι από κάποια αγελάδα, μέχρι να αποφασίσει εκείνο πότε θα αφήσει τη θηλάζουσα αγκαλιά.

Στην ηλικία των 9 μηνών οι στερεές τροφές έχουν τεθεί στην καθημερινότητα του βρέφους και πολλοί έχουν την εντύπωση ότι πλέον το γάλα, ειδικά το μητρικό, δεν τρέφει, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι επειδή το βρέφος τρώει ρυζάλευρο ή ακόμη και κινόα, είναι και έτοιμο ψυχολογικά και σιτιστικά να γνωρίσει το «φρέσκο» του σούπερ μάρκετ.

Και όμως, ο απογαλακτισμός του κάθε παιδιού δεν υπακούει σε ηλικιακά όρια. Αυτό άλλωστε δηλώνει και η ποικιλία στη διάρκεια θηλασμού που επιδεικνύουν οι διάφορες φυλές. Στην Αφρική κατά μέσο όρο τα παιδιά θηλάζουν 22 μήνες, στην Ινδία φτάνουν τα 3 έτη και στις Φιλιππίνες οι κανόνες και οι κανονισμοί του «Κώδικα Γάλακτος» απαιτούν ότι πρέπει να ενθαρρυνθεί ο θηλασμός μέχρι την ηλικία των 2 ετών τουλάχιστον. Σύμφωνα με τον ίδιο κώδικα, είναι παράνομο να διαφημίζονται παρασκευάσματα-υποκατάστατα μητρικού γάλακτος για παιδιά ηλικίας 24 μηνών και κάτω. Αντίθετα, όσο πιο δυτικά τόσο πιο παράλογες και απόκοσμες πρακτικές συναντά κανείς, όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες, στον Καναδά και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου ο θηλασμός πέραν του έτους χαρακτηρίζεται «παρατεταμένος» και αποτελεί μια πράξη ταμπού…

Γιατί όμως η εισαγωγή του φρέσκου αγελαδινού γάλακτος να μη χαρακτηρίζεται «πρόωρη» έκθεση του βρέφους σε ξένα τροφικά ερεθίσματα; Η αξία του μητρικού γάλακτος, αν και κάτι τόσο φυσικό, τόσο άρρηκτα συνδεδεμένο με την ίδια τη ζωή του ανθρώπου, μελετήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες σαν να ήταν κάποιο καινούργιο παράξενο φαινόμενο. Και βέβαια είναι πλέον αποδεκτό ότι η προσφορά του σε ανοσολογικό και θρεπτικό επίπεδο είναι μοναδική. Ωστόσο υπάρχουν και κείνοι που αντικαθιστούν τα έτοιμα αντισώματα που λαμβάνει το βρέφος από τη μητέρα του με κείνα από τα εμβόλια και κείνοι που υποκαθιστούν τις θερμίδες του με αυτές του ξένου γάλακτος και έτσι αντιμετωπίζοντας το γάλα που στάζει από το στήθος, σαν αυτό που πωλείται σε συσκευασία Tetra Pak, υποτιμούν και μια άλλη πτυχή του μητρικού γάλακτος, η οποία δεν μπορεί να παρασκευασθεί σε καμιά γραμμή παραγωγής… και είναι η συναισθηματική γενναιοδωρία του.

Η φύση δεν μας έβαλε να πιούμε γάλα από οποιοδήποτε τυχαίο σημείο του μητρικού σώματος. Φρόντισε η ζωοφόρος τροφή να ρέει από το στήθος της μάνας και ο άνθρωπος να φωλιάζει στην αγκάλη της προκειμένου να πιει το «αθάνατο νερό». Εκεί υπάρχει ζεστασιά από το σώμα της μάνας (περίπου 36 βαθμοί Κελσίου), υπάρχει ο χτύπος της καρδιάς (αυτός ο ήχος που πρωτακούσαμε όλοι ως έμβρυα), υπάρχουν τα χνότα και η οσμή της ανάσας (που είναι μοναδικά για κάθε άνθρωπο), υπάρχει η μυρωδιά του δέρματος με στοιχεία από σμήγμα και ιδρώτα που μπολιάζουν τις αναμνήσεις.

Πώς λοιπόν να ξεφύγει από αυτήν τη γλυκιά παγίδα το βρέφος καθώς μεγαλώνει; Όση ασφάλεια κι αν πάρει από τα εμβόλια και τα αντιβιοτικά, όσες ξένες τροφές και αν το θρέψουν, τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει αυτήν την αγκαλιά με το μητρικό σώμα. Oι μελέτες σχετικά με το στρες σε παιδιά δείχνουν πόσο επιζήμιο είναι για την ανάπτυξη του παιδικού εγκεφάλου και συνεπώς η στοργή και μια σταθερή φροντίδα πόσο ωφέλιμη. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις που συσχετίζουν τη διάρκεια του θηλασμού με το νοητικό πηλίκο του ανθρώπου, με μία σχέση ευθέως ανάλογη.

Και ο λόγος δεν είναι μόνο τα ω3, τα DHA και και τα LCPUFAs λιπαρά οξέα, με τα οποία εμπλουτίζονται τελευταίως και τα τροποποιημένα γάλατα, αλλά προφανώς είναι η όλη «στάση» της διαδικασίας, η σχέση συγκύτιου που συνεχίζει και εξωμήτρια, ανάμεσα σε μητέρα και βρέφος. Άλλες μελέτες εμφανίζουν τα θηλάζοντα παιδιά πιο ανεξάρτητα, τα οποία δεν έχουν την ανάγκη ενός μεταβατικού αντικειμένου (κουβερτούλες, αρκουδάκια, κ.λπ.) ενώ όσα απογαλακτίζονται χωρίς πίεση, αλλά μόνο όταν εκείνα το θελήσουν, έχουν μικρότερες πιθανότητες να πιπιλίσουν το δάχτυλό τους, με ό,τι αυτό επάγεται για την υγιεινή και την οδοντοφυΐα τους.

Εάν θηλάσετε το μωρό σας τις πρώτες ημέρες μόνο, μέσω του πρωτογάλακτος θα λάβει ανοσοποίηση και θα βοηθήσει το πεπτικό του σύστημα να προσαρμοστεί στις νέες διατροφικές συνθήκες. Οι ορμόνες μάλιστα που συμμετέχουν στη διαδικασία χαρίζουν την απαραίτητη χαλάρωση, ψυχική και σωματική, στη λεχωίδα.

Εάν θηλάσετε το μωρό σας μόνο για το πρώτο τρίμηνο, αυτό είναι  ένα καλό  διάστημα  για να  ωριμάσει το πεπτικό σύστημα και να φανεί ανθεκτικό  έναντι  σε  κάθε ξένο τροφικό αντιγόνο  αργότερα,  προστατεύοντας από αλλεργίες.

Εάν θηλάσετε το μωρό σας για τους πρώτους 6 μήνες θα έχετε εξασφαλίσει για το παιδί σας τα περισσότερα κέρδη από το μητρικό γάλα, αφού το ανώριμο έως τότε ανοσοποιητικό θα έχει συνοδευτεί με έτοιμα αντισώματα από εσάς, θα έχετε μειώσει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης ωτίτιδας (μια από τις συχνότερες λοιμώξεις των βρεφών και νηπίων) αλλά και θα έχετε προστατεύσει σε έναν βαθμό το μωρό σας από μελλοντικές κακοήθειες της παιδικής ηλικίας, μειώνοντας ταυτόχρονα και τον δικό σας κίνδυνο για καρκίνο του στήθους. Μάλιστα ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός τους πρώτους 6 μήνες παρέχει έως και 98% φυσική αντισύλληψη.

Εάν θηλάσετε επί ένα ολόκληρο έτος έχετε απαλλαγεί από χρήμα και ταλαιπωρία για την αγορά και την παρασκευή του ξένου γάλακτος. Τα υπόλοιπα πιο ουσιαστικά κέρδη από τον 12μηνο θηλασμό μάλλον θα διαρκέσουν για πολλά έτη και ίσως για μια ζωή. Δίπλα στα αντισώματα, στην προστασία από τροφικές αλλεργίες και λοιμώξεις, προστίθενται τώρα πια και τα λιγότερα ορθοδοντικά προβλήματα.

Εάν συνεχίσετε μετά τον χρόνο η ισχυροποίηση του ανοσοποιητικού αποκτά ακόμη πιο μεγάλη σημασία, δεδομένου ότι μετά τους 18 μήνες αρκετά είναι εκείνα τα νήπια που ξεκινούν παιδικό σταθμό ή έστω συναναστρέφονται στην παιδική χαρά με άλλα παιδιά και… ιώσεις.

Εάν αφήσετε το παιδί να αποθηλάσει όταν εκείνο το επιθυμεί, δηλαδή  όταν εκείνο νιώσει έτοιμο, θα αισθανθείτε ικανοποίηση που του δώσατε την ευκαιρία να νιώσει τις φυσικές και συναισθηματικές του ανάγκες. Ίσως είναι μια από τις πρώτες ευκαιρίες να του μάθετε, εκτός από την  αγάπη και τον σεβασμό.

Μέχρι πότε πρέπει να θηλάζει το παιδί;

Τελικώς στις κοινωνίες που δεν υπάρχει η πίεση από τον χρόνο, την καριέρα και τα στερεότυπα, τα παιδιά θηλάζουν κατά μέσο όρο για 2 έτη, όσο διάστημα δηλαδή ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η Unicef, αλλά και η δυτικότροπη Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής ενθαρρύνουν στις συστάσεις τους. Ο λόγος κυρίως που το κάνουν είναι  για να προστατεύσουν τα νήπια από την απειλή των μικροβίων και των ιών. Όμως πέραν αυτής της προφύλαξης, η ίδια μας η φύση, η βιολογία μας σαν όντα, όπως επισημαίνουν οι ανθρωπολόγοι, είναι προσανατολισμένη σε ηλικία απογαλακτισμού μεταξύ 2 και 7 ετών.

Άλλωστε είμαστε από τα ζωικά είδη εκείνα με τον περισσότερο χρόνο κυοφορίας και αυτό μας δεσμεύει  αυτομάτως σε μεγαλύτερο διάστημα εξάρτησης από τους γονείς μας. Αν εμείς οι ενήλικες παραδεχόμαστε συχνά ότι το νερό είναι τελικά το πιο ωραίο ποτό, που μας ξεδιψά, μας δροσίζει, μας τονώνει, τότε σκεφτείτε το μητρικό γάλα σαν το νερό του ανθρώπου για τους πρώτους μήνες.

Η φύση έχει φροντίσει να διατηρηθεί η ζωή ενός βρέφους ακόμη και σε συνθήκες λειψυδρίας… και μαζί με την επιβίωση να πάρει και όσα ποιοτικά στοιχεία χρειάζεται ένα έμψυχο ον… από το ασβέστιο και τα αντισώματα μέχρι τα συναισθήματα της στοργής, της θαλπωρής και της ασφάλειας.

Όμως θα ήθελα να ξεχωρίσω εκείνες τις περιπτώσεις που αντικειμενικές δυσκολίες παρεμποδίζουν τη συνέχιση του θηλασμού. Συχνά η εργασία ή προβλήματα υγείας της μητέρας επιβάλλουν τη διακοπή, ακόμα και απότομη δυστυχώς κάποιες φορές, παρά την αντίθετη επιθυμία. Σε εκείνες τις μητέρες έχω να πω ότι ο θηλασμός δεν είναι το μόνο εφόδιο που θα χαρίσουν στο παιδί τους… και άλλωστε όπως προείπα ακόμη και λίγοι μήνες μητρικού γάλακτος, αρκούν για να επωφεληθούν όλοι στην οικογένεια.

Μην άγχεστε ότι το παιδί σας δεν θα μπορέσει ποτέ να αποχωριστεί το στήθος σας. Θα έρθει η στιγμή που από μόνο του θα επιλέξει να απομακρυνθεί. Όλοι  οι άνθρωποι ανοίγουμε και κλείνουμε κύκλους συνεχώς στη ζωή, περνάμε από διάφορες φάσεις εξάρτησης σε συνήθειες και καταστάσεις και όμως όλοι μας κατανοούμε πότε φτάνει το τέλος. Αυτό είναι ένστικτο. Και τα παιδιά  έχουν  τα  ένστικτά  τους  ακόμη άφθαρτα και πρωτόλεια.

Πηγές:

• Pediatrics/ March 2012, VOLUME 129 / ISSUE 3 From the American Academy of Pediatrics, Policy Statement/ Breastfeeding and the Use of Human Milk
• breastfeeding.asn.au
• http://www.who.int/features/qa/21/en/
• http://www.unicef.org/nutrition