Κάθε χρόνο, στον χώρο του θεάτρου έχουμε πολλές και ενδιαφέρουσες παραστάσεις για παιδιά. Στα βιβλιοπωλεία, επίσης, βρίσκουμε πλείστες αξιόλογες παιδικές εκδόσεις. Στο σινεμά οι επιλογές μας περιορίζονται συνήθως στις εντυπωσιακές και διασκεδαστικότατες αμερικανικές παραγωγές. Δεν ασχολούνται άλλες χώρες με τον παιδικό κινηματογράφο; Και εμείς τι κάνουμε στον τομέα αυτόν;

Από το 1928, που ο Γουόλτ Ντίσνεϊ γύρισε το πρώτο επτάλεπτο φιλμάκι Ατμόπλοιο Γουίλι, οι ταινίες για παιδιά, αυτό το ευαίσθητο, ξεχωριστό κινηματογραφικό είδος συνεχίζει να εξελίσσεται διαρκώς, παράγοντας μικρά διαμάντια. Μιλάμε για ταινίες μυθοπλασίας οι οποίες θέτουν στο επίκεντρο το παιδί. Αντλούν τα θέματά τους απευθείας από την κοινωνία και ασχολούνται με ζητήματα σχετικά με την οικογένεια, την εκπαίδευση, τα δικαιώματα του παιδιού, με την εφηβεία και τα πρώτα σκιρτήματα, μέχρι on the road περιπέτειες και αληθινές ή φανταστικές ιστορίες.

Λαμπρό παράδειγμα Η θυσία του Κόρτσακ του Αντρέι Βάιντα, που επικεντρώνεται στη σπουδαία μορφή του Πολωνού Γιάνους Κόρτσακ. Παιδίατρος και συγγραφέας πρωτοποριακών βιβλίων για την εκπαίδευση και τα δικαιώματα του παιδιού, έθεσε έργο ζωής το ορφανοτροφείο που ίδρυσε στη Βαρσοβία. Το 1942, όταν οι ναζί μετακίνησαν τα εβραιόπουλα από το ίδρυμα στο γκέτο της πόλης, όπου η τελική λύση είχε δρομολογηθεί, ο Κόρτσακ τέθηκε επικεφαλής της θλιβερής πομπής, στηρίζοντας τα 200 ορφανά. Το κοινό είχε την ευκαιρία να δει την ταινία πρόσφατα χάρη στο αφιέρωμα Κινηματογραφικές εικόνες της Παιδικής Ηλικίας που διοργάνωσε η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης.
 

Μακριά από τις αίθουσες

Αξιόλογες ταινίες σαν αυτήν γυρίζονται κάθε χρόνο, ελάχιστες όμως φτάνουν στο κοινό καθώς η αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία διατηρεί μονοπωλιακά προνόμια στη διεθνή διανομή. Οι ταινίες που παράγονται στον υπόλοιπο κόσμο βρίσκουν κυρίως διέξοδο σε κινηματογραφικές λέσχες, πανεπιστήμια και στα μεγάλα κινηματογραφικά φεστιβάλ. Με 15 χρόνια συνεχούς πορείας, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους, με καλλιτεχνικό διευθυντή τον σκηνοθέτη Δημήτρη Σπύρου, είναι, ίσως, ο μοναδικός οργανισμός που φέρνει παρόμοια έργα πρώτης προβολής στην Ελλάδα. Φέτος παρουσίασε περισσότερες από 50 ταινίες μυθοπλασίας, κινούμενα σχέδια και ντοκιμαντέρ από 30 χώρες.
 

Εκλεκτές παραγωγές

Οι καλύτερες της διοργάνωσης ήταν και οι Kauwboy: Το αγόρι με την καλιακούδα από την Ολλανδία, που απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μεγάλου Μήκους για την ευαίσθητη απεικόνιση της θλίψης και πώς αυτή σαν κατάσταση επηρεάζει έναν πατέρα κι έναν γιο. Η Φιλοδοξία από τη Ρωσία τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερης Μικρού Μήκους ταινίας και έχει θέμα το πάθος ενός αγοριού για τον κινηματογράφο. Το Παράθυρο (Ελβετία) απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους Κινουμένων Σχεδίων για την τρυφερή απεικόνιση της φιλίας πολύ μικρών παιδιών. Το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Ντοκιμαντέρ Μεγάλου Μήκους απονεμήθηκε στην ταινία Στην αγκαλιά της μητέρας μου, συμπαραγωγή Βρετανία-Ολλανδία-Ιράκ. Το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Ντοκιμαντέρ Μικρού Μήκους απονεμήθηκε ομόφωνα στην ταινία Βερόνικα (Βρετανία-Ολλανδία-Ιράκ).

Κρατική αδιαφορία

Παρά όμως το σοβαρό έργο που έχει παρουσιάσει το φεστιβάλ, το Περιφερειακό Συμβούλιο Πελοποννήσου αποφάσισε να μη συνεχίσει να το στηρίζει οικονομικά. Η επίσημη πολιτεία μοιάζει να αδυνατεί να κατανοήσει τον ρόλο που επιτελούν παρόμοιοι θεσμοί. Γιατί εκτός από τις προβολές διοργανώνει παράλληλα δράσεις όπως το πρόγραμμα Camera Zizanio, όπου οι μικροί, μέσα σε 6 μέρες κατάφεραν να παράγουν 25 ταινίες μικρού μήκους! Η απόφαση, αν και προκάλεσε προβλήματα, δεν έκαμψε το ηθικό των διοργανωτών που υποσχέθηκαν ότι «θα βρουν τρόπο να πετύχουν ένα θετικότερο μέλλον». Γενικότερα, ενώ σε άλλες χώρες, όπως π.χ. τις σκανδιναβικές, ο παιδικός κινηματογράφος ενισχύεται από το κράτος, στη δική μας όχι μόνον η διανομή του αλλά και η παραγωγή είναι περιορισμένη. Στον νέο Κανονισμό Χρηματοδοτικών Προγραμμάτων του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, που μόλις τέθηκε σε ισχύ, καθιερώθηκε ειδικό χρηματοδοτικό πρόγραμμα για παιδικό και νεανικό κινηματογράφο. Ευχόμαστε οι κινηματογραφιστές να στρέψουν τη ματιά τους σ’ αυτό το απαιτητικό είδος.

Ως τότε, ας θυμηθούμε και ας αναζητήσουμε μερικές πολύ ενδιαφέρουσες παραγωγές: τον Ψύλλο του Δημήτρη Σπύρου με επίκεντρο έναν μαθητή σ’ ένα απομονωμένο χωριό ο οποίος με πάθος εκδίδει τη χειρόγραφη εφημεριδούλα Ψύλλος. Η ταινία είναι μια διεισδυτική ματιά στην ελληνική επαρχία της δεκαετίας του ’60 με απολαυστικές ερμηνείες από τους Παντελή Τριβιζά, Βασίλη Κoλoβό, Δήμητρα Χατoύπη, Αμαλία Γκιζά, Δημήτρη Σπύρoυ, Κωστoύλα Τσέλιoυ. Εξίσου ενδιαφέροντα είναι τα Δελφινάκια του Αμβρακικού του Ντίνου Δημόπουλου. Γυρίζει τον χρόνο στην περίοδο του Μεσοπολέμου, σε κάποιο παραθαλάσσιο χωριουδάκι όπου δύο παιδιά περνάνε τις διακοπές τους. Με τον αυθορμητισμό και την αθωότητα της τρυφερής ηλικίας τους ανακαλύπτουν σιγά σιγά τον κόσμο που τα περιβάλλει. Ώσπου, στο πρόσωπο ενός άλλου παιδιού, γνωρίζουν και τη σκληρότητα των μεγάλων. Με τους Σταύρο Ντογιάκο, Κωνσταντίνα Αλευρά, Σπύρο Πανταζή, κ.ά. Ακόμα υπάρχει το Καναρινί ποδήλατο του Δημήτρη Σταύρακα, όπου στο επίκεντρο βρίσκεται ένας καθηγητής κι ένας εξαιρετικά αδύναμος μαθητής της έκτης δημοτικού καθώς και Το φως που σβήνει του Βασίλη Ντούρου, που παρακολουθεί την ιδιαίτερη σχέση ενός αγοριού που σιγά σιγά χάνει το φως του με έναν φαροφύλακα – στον τελευταίο κινηματογραφικό του ρόλο ο Αλέκος Αλεξανδράκης.