«Γιατί κλαις;», με ρώτησαν τα παιδιά μου όταν τελειώσαμε την ανάγνωση του ομώνυμου βιβλίου του Βασίλη Αλεξάκη, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Βλέπετε, χωρίς καν να το ξεφυλλίσω, το πήρα και μπαμ, τους το διάβασα. Στο οπισθόφυλλο έγραφε πως πρόκειται για ένα βιβλίο για ώριμα παιδιά και ανώριμους γονείς. Εδώ είμαστε, σκέφτηκα, η περίπτωσή μας. Κι έφαγα τα μούτρα μου.
Πράγματι, το βιβλίο είναι ακριβώς αυτό. Απευθύνεται καταρχάς σε όλους τους γονείς. Γιατί ποιος γονιός δεν είναι ανώριμος; Δεν απευθύνεται, όμως, σε όλα τα παιδιά. Αφορά μόνο τα 6+, μόνο τα ώριμα και μόνο την συν-ανάγνωσή του με τον ανώριμο γονέα τους, καθώς δεν είναι εύκολο, όπως λέει και ο ίδιος ο συγγραφέας, να αντιληφθούν τον σατιρικό χαρακτήρα του. Στο βιβλίο αυτό του Βασίλη Αλεξάκη πρωταγωνίστρια είναι μια μάνα σαν εμένα και σαν εσάς. Στη σκιά της ένα παιδί σαν το δικό μου και σαν το δικό σας. Ένα παιδί που στο τέλος της ιστορίας βάζει τα κλάματα. Και μαζί με αυτό –όπως προείπαμε− βάζει τα κλάματα και ο ενήλικος που διαβάζει την ιστορία.
Γιατί, όση ενσυναίσθηση και νομίζουμε ότι έχουμε, όση υπομονή κι αν λέμε πως κάνουμε, όση θεωρία ατάτσμεντ πάρεντινγκ κι αν έχουμε διαβάσει, πάω στοίχημα πως τουλάχιστον μια, αλλά μάλλον περισσότερες φορές, όλοι έχουμε υπάρξει αυτή η τεράστια, η μεγεθυσμένη, η φοβερή μάνα, η απεικονισμένη τρομακτικά άριστα από τον Νικόλα Ανδρικόπουλο. Και πάω στοίχημα πως τουλάχιστον μια, αλλά μάλλον περισσότερες φορές, τα παιδιά μας έχουν υπάρξει αυτό το μικροσκοπικό, σμικρυσμένο, φοβισμένο παιδί, το επίσης απεικονισμένο τρομακτικά άριστα, που το μόνο που θέλει είναι να πάει μια βόλτα και να παίξει. Κάτι που εμείς, οι μαμάδες και οι μπαμπάδες, μοιάζει να μην αντέχουμε, υπό το βάρος μιας δυσβάσταχτης καθημερινότητας και υπεραντιδράμε.
Το Τaλκ μίλησε με τον Βασίλη Αλεξάκη με αφορμή το κείμενο αυτό, που γράφτηκε σχεδόν 40 χρόνια πριν, στα γαλλικά, με αφορμή την εμπειρία του συγγραφέα ως νέου μπαμπά, μονίμως αφόρητου, ενοχλημένου και εκνευρισμένου με τα παιδιά του. Το “Pourquoi tu pleures?” πρωτοδημοσιεύτηκε ως χρονογράφημα στην Monde, είχε μεγάλη ανταπόκριση, παίχτηκε εκατοντάδες φορές σε γαλλικά ραδιόφωνα, καθώς οι γονείς αναγνώριζαν, προφανώς, τον εαυτό τους στην πρωταγωνίστριά του, και έπειτα εκδόθηκε, ως εικονογραφημένο βιβλίο για γονείς και όχι ως παιδικό, στην Ελβετία και στην…Κορέα. Η μαμά είναι η καρικατούρα του Αλεξάκη. Επέλεξε, όμως, η πρωταγωνίστρια που μονολογεί να είναι γυναίκα, γιατί ένας άντρας δύσκολα θα έλεγε στο παιδί του τόσα λόγια. Το πολύ πολύ θα του έλεγε «Πήγαινε να βρεις τη μάνα σου»…
Ο Αλεξάκης ευτύχισε η εικονογράφηση της ελληνικής εκδοχής της ιστορίας του, από την οποία –όπως μας λέει− δεν άλλαξε ούτε λέξη, να γίνει από τον Νικόλα Ανδρικόπουλο, ο οποίος καταφέρνει να διεισδύσει στο κείμενο και να εκμαιεύει τις λεπτομέρειές του. Η διπλή συναισθηματική χρήση του κόκκινου χρώματος, ως επιθετικού στην απεικόνιση της μαμάς και ως κατευθυντήριου στόχου στην απεικόνιση του παιδιού, τραβάει το βλέμμα και αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη από το εξώφυλλο μέχρι το οπισθόφυλλο, που κοσμείται από ένα τεράστιο ερωτηματικό.
Σύμφωνα με τον συγγραφέα, το βιβλίο έχει μια σαφώς πολιτική διάσταση, καθώς μιλάει για τον ευνουχισμό των παιδιών από τους γονείς τους. Μιλάει για εξαρτημένα παιδιά που απειλούνται, που δε μεγαλώνουν ελεύθερα, καταπιεσμένα «για το καλό τους» από τραυματισμένους γονείς που επίσης δεν είναι ελεύθεροι. Το κλάμα είναι μια ενοχλητική κατάσταση για τους ενήλικες. Τους αναγκάζει να ξεβολευτούν. Γι’ αυτό θυμώνουν. Και φωνάζουν. Και τα παιδιά ακούν μόνο τη φωνή τους. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο, που μέσα στο αφήγημα δεν ακούγεται καθόλου η φωνή του παιδιού, αλλά μόνο φαίνεται η εικόνα του. Το «Γιατί κλαις;» παρουσιάζει ουσιαστικά τις λέξεις του ενήλικου απέναντι στη ματιά του ανήλικου.
Το «Γιατί κλαις;» είναι ένα βιβλίο που θα ανοίξει τα μάτια στους γονείς της εποχής της κρίσης, που έχουν σχεδόν πάντα καλές προθέσεις και σχεδόν πάντα αρνητικά αποτελέσματα και θα τους ταρακουνήσει κάμποσο, ώστε να κάνουν διορθωτικές κινήσεις. Και να κατανοήσουν επιτέλους γιατί κλαίει το παιδί τους. Παράλληλα, είναι ένα βιβλίο που −αν μπορεί αυτό να είναι παρηγορητικό− θα εξηγήσει στα παιδιά ότι καμιά φορά, προφανώς αδικαιολόγητα και μάλλον ασυνείδητα, οι γονείς είναι χαμένοι κάπου στον άσχημο κόσμο των ενηλίκων και έχουν ξεχάσει τι σημαίνει να είσαι παιδί. Το «Γιατί κλαις;» είναι ένα σπαρακτικό βιβλίο που δεν πρέπει να λείπει από καμιά οικογενειακή βιβλιοθήκη. Είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο, στο τέλος του οποίου, λογικά, το παιδί είναι αυτό που θα ρωτήσει τον γονιό γιατί κλαίει. Ή μπορεί και να μην τον ρωτήσει. Γιατί θα έχει καταλάβει…
