Διαβάσαμε το βιβλίο «Η Βαλίτσα»

Μια μέρα, εμφανίζεται ένα παράξενο πράσινο ζώο… (Παράξενο στα μάτια ποιων; Στα μάτια του αφηγητή της ιστορίας, που προφανώς τοποθετείται στο μέρος όπου φτάνει το ζώο και όχι στο μέρος απ’ όπου ξεκίνησε την πορεία του). Ήταν βρόμικο (δε φαίνεται στην εικονογράφηση, επομένως και πάλι έτσι στα μάτια του αφηγητή της ιστορίας) και έδειχνε κουρασμένο, λυπημένο και φοβισμένο (ναι, αυτά αποτυπώνονται άριστα στην εικονογράφηση, επομένως και στα μάτια του αναγνώστη). Έσερνε, μάλιστα, μια μεγάλη βαλίτσα. Ο προσεκτικός αναγνώστης έχει δει τη βαλίτσα αυτή ήδη από το ψευδοεξώφυλλο, όπου το παράξενο πράσινο ζώο προσπαθεί με κόπο να την ανεβάσει σε μια σειρά από κοφτερές βουνοκορφές.

Το (παράξενο;) ζώο συναντάει το πρώτο (μη παράξενο;) ζώο: Ένα κόκκινο πουλί, που το χαιρετά και με περιέργεια το ρωτά τι περιέχει η βαλίτσα. «Ένα φλιτζάνι», του απαντά. Και πράγματι βλέπουμε σε σέπια εικονογράφηση -σε αντίθεση με τα έντονα χρώματα που επικρατούσαν ως τώρα- ένα πανέμορφο φλιτζανάκι του καφέ/τσαγιού, συνοδευόμενο από το πιατελάκι του.

Και τότε εμφανίζεται το δεύτερο (μη παράξενο;) ζώο: Ένας κίτρινος λαγός, που κοιτάζει με γουρλωμένα μάτια τον νεοαφιχθέντα. «Μα, μόνο ένα φλιτζάνι σε μια τόσο μεγάλη βαλίτσα;» ρωτάει το πουλί. «Όχι, βέβαια», απαντάει και στους δυο Άλλους το (παράξενο;) ζώο. Μέσα στη βαλίτσα, όπως βλέπουμε και στη σέπια εικονογράφηση, υπάρχει και μια καρέκλα κι ένα τραπέζι, μα και μια ολόκληρη καλύβα, το σπιτικό του ζώου.

Και τότε εμφανίζεται μια πορτοκαλιά πονηρή αλεπού, ο τρίτος Άλλος, που, όμως, αμφισβητεί τα λεγόμενα του Ξένου. Όσο κι αν ο λαγός το υποστηρίζει, όσο κι αν το πουλί παλεύει να μάθει περισσότερα. Βέβαια, το (παράξενο;) ζώο παραμένει σταθερό στα όσα υποστηρίζει. Θυμάται, μάλιστα, σε σέπια εικονογράφηση και πάλι, τον τόπο από τον οποίον ξεριζώθηκε και προσπάθησε να τον χωρέσει σε μια βαλίτσα. Κι έπειτα, αποκαμωμένο ψυχικά και σωματικά, αφήνει τα παράξενα βλέμματα των νέων του συντοπιτών και αποσύρεται για να ξεκουραστεί.

Το πουλί προβληματίζεται, ο λαγός νοιάζεται, η αλεπού, όμως, αμφισβητεί, κατηγορεί και βάζει σε εφαρμογή ένα σχέδιο εναντίον του μυστηριώδους, άγνωστου Ξένου, μόνο και μόνο για να διαπιστώσει ότι το (παράξενο;) ζώο έλεγε την αλήθεια. Όμως, έχει ήδη καταστρέψει τη βαλίτσα με τα υπάρχοντά του. Και τώρα; Τι θα πουν στον Ξένο; Δεν του έφταναν τα χιλιόμετρα που έχει διανύσει… Δεν του έφταναν οι εφιάλτες του, που δεν τον αφήνουν να ησυχάσει… Μόλις ξυπνήσει, έχει να αντιμετωπίσει και την καχυποψία και την κακία των Άλλων. Των Άλλων, που -προφανώς από άγνοια και φόβο- διέλυσαν το μοναδικό -κυριολεκτικά και μεταφορικά- σωσίβιό του, τη βαλίτσα του, που έσπασαν το φλιτζανάκι του, που τσαλάκωσαν τις φωτογραφίες/αναμνήσεις του, που τον ξερίζωσαν για μια ακόμα φορά.

Ο Ξένος ξυπνάει σαστισμένος. Βλέπει τι έχει συμβεί. Κι έπειτα…

Έπειτα, διαβάστε το βιβλίο του Chris Naylor-Ballesteros «Η Βαλίτσα», που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Διόπτρα. Ένα αριστούργημα για παιδιά από 4 ετών, που όμως μιλάει στην καρδιά του αναγνώστη κάθε ηλικίας. Προσωπικά, το δούλεψα χωριστά και με τα δυο παιδιά μου, 10 και 12 ετών, και είχαμε και με τους δυο να πούμε πάρα πολλά. Όσο κι αν δεν είναι καθόλου προφανές από την πρωτότυπη εικονογράφηση και το στήσιμο, ούτε και κατονομάζεται ξεκάθαρα, το θέμα αυτού του υπέροχου βιβλίου είναι το Μεταναστευτικό/Προσφυγικό ζήτημα, που αφορά όλη την υφήλιο και φυσικά και τη χώρα μας. Ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με ένα αλληγορικό κείμενο, στο οποίο πρωταγωνιστούν ο εκτοπισμένος και διαφορετικός Ξένος και τρεις διαφορετικοί μεταξύ τους Άλλοι: Αυτός που εξαρχής αποδέχεται, αυτός που προβληματίζεται και αυτός που απορρίπτει και που η μισαλλοδοξία του έχει τη δύναμη να παρασύρει τουλάχιστον τον προβληματισμένο προς τη βίαιη επίθεση.

Το μήνυμα του βιβλίου, που δυστυχώς πόρρω απέχει από την πραγματικότητα, έρχεται να δείξει στον αναγνώστη τι θα πει Ανθρωπιά, Κατανόηση, Φιλοξενία, Ευγένεια, Ενσυναίσθηση, Μεταμέλεια, Αποδοχή, Κοινωνική Ένταξη. Το τέλος είναι ευχάριστο, όπως θα έπρεπε να είναι σε ένα παιδικό εικονοβιβλίο, και δείχνει ότι -αν και ό,τι σπάει δεν παίρνει ποτέ την αρχική του μορφή- μπορεί να επιδιορθωθεί, να ξανακολλήσει και να επιβιώσει. Δείχνει επίσης ότι η ξενοφοβία και ο ρατσισμός οδηγούν σε απάνθρωπες πράξεις, καταδικαστέες, που πληγώνουν ακόμα πιο βαθιά κάποιον ήδη βαθιά πληγωμένο από τη ζωή. Αμέσως μετά, όμως, «διδάσκει», ότι αυτό που βρίσκεται πάνω από όλα, αυτό που νικάει κάθε αρνητικό συναίσθημα, είναι η Φιλία που μπορεί να ανθήσει ξαφνικά και ο ίδιος ο Άνθρωπος, ακόμα κι αν είναι Ξένος. Πόσω μάλλον όταν έχει τη δύναμη να συγχωρέσει τον Άλλον που τον έβλαψε και εν τέλει να τον εντάξει στη νέα καθημερινότητά του ως ισότιμό του, παρά το κακό που του έκανε.

Ο συγγραφέας και εικονογράφος, παίζοντας με τα χρώματα, χρησιμοποιώντας ελάχιστες λέξεις και απλές, αλλά ταυτόχρονα πολύσημες εικόνες, δημιουργεί ένα δυνατό κείμενο, μέσα από το οποίο μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά [που πιθανότατα έχουν συμμαθητές που φέρουν τις δικές τους βαλίτσες και που ακούν καθημερινά εθνικιστικές-ρατσιστικές κορόνες εναντίων όσων ήρθαν από αλλού και στοιβάχτηκαν στη χώρα μας μέσα σε σύγχρονα στρατόπεδα συγκέντρωσης χωρίς να το επιθυμούν] για την ανάγκη αποδοχής και ένταξης του Άλλου μέσα στην κοινωνία μας, ώστε να δημιουργήσουμε ΜΑΖΙ νέες, πολύχρωμες κοινωνίες.

Το πιο βασικό μας εργαλείο είναι η βαλίτσα και τα όσα κρύβονται μέσα μας. Ας μπούμε, λίγο, κι εμείς στη θέση του (παράξενου;) ζώου. Αν οι καταστάσεις μάς ανάγκαζαν να εγκαταλείψουμε το σπίτι και τον τόπο μας, τι θα παίρναμε μαζί μας; Με τι θα γεμίζαμε τη βαλίτσα μας; Το θα ήταν αυτό που δεν θα αφήναμε πίσω; Πόση δύναμη θα μας έδινε το παρελθόν μας και η ανάγκη να το περισώσουμε, ώστε παρά το βάρος της, να ανεβούμε μαζί της άγρια βουνά και να κολυμπήσουμε ταραγμένες θάλασσες; Κι αν εκεί που φτάναμε, πριν καλά καλά ξεκουραστούμε από το ταξίδι προς το άγνωστο, κάποιος μας κατέστρεφε τη βαλίτσα και τα περιεχόμενά της τι θα κάναμε; Πώς θα αισθανόμασταν;

Σε μια εποχή που πάνω από 65 εκατομμύρια άνθρωποι ξεριζώνονται βίαια από τον τόπο τους, αυτό το υπέροχα εικονογραφημένο, γεμάτο σοφία και αγάπη παραμύθι στο οποίο πρωταγωνιστούν ζώα που αντιπροσωπεύουν ανθρώπους, για την ανεκτικότητα και την ευγένεια προς τον συνάνθρωπό μας, απ’ όπου κι αν αυτός έρχεται, τα λέει όλα. Μακάρι όλοι οι γονείς να μοιραστούν τη Βαλίτσα, αυτή τη γεμάτη ελπίδα και καλοσύνη, αγάπη και τρυφερότητα για όλα τα πλάσματα που έχουν την ανάγκη μας ιστορία, με τα παιδιά τους και με βέβαια τους ίδιους τους τους εαυτούς. Τότε, με τη δύναμη της ενσυναίσθησης, σίγουρα ο κόσμος μας θα γίνει καλύτερος.