Ένα από τα μείζονα θέματα των ημερών μας είναι η αποτελεσματικότητα, η επάρκεια και η παιδαγωγική αξία της τηλεκπαίδευσης. Είναι γεγονός ότι πρόκειται για μια συζήτηση πολυεπίπεδη καθώς εξετάζεται από διάφορες οπτικές γωνίες και φιλτράρεται μέσα από διαφορετικό φάσμα αναγκών των μαθητών.

H τηλεκπαίδευση ήρθε στη ζωή μας σαν μια και μοναδική λύση «ανάγκης», μέσα στο πλαίσιο των γενικών, έκτακτων μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια εκ του ασφαλούς λύση, δεδομένης της υπάρχουσας τεχνογνωσίας. Η εκπαίδευση των ημερών μας παρέχεται από ανθρώπους που έχουν εξοικείωση με την τεχνολογία και απευθύνεται σε γηγενείς ψηφιακά πληθυσμούς. Τα παιδιά μας γνωρίζουν και χειρίζονται με άνεση την τεχνολογία από την ηλικία που μαθαίνουν να περπατούν και να μιλούν. Γνωρίζουν τη χρήση, τη χρησιμότητα και τη δυναμική της και τώρα την αξιοποιούν κατά το μεγαλύτερο δυνατό όφελος.

Αυτή η ευχέρεια των παιδιών στη χρήση των ψηφιακών μέσων δε μας ήταν και εντελώς άγνωστη κατά τα προηγούμενα χρόνια. Οι μαθητές είχαν ήδη διαπιστώσει ότι η τεχνολογία αποτελεί σημαντικό αρωγό στην εκπαίδευση και μάλιστα τη χρησιμοποιούσαν ήδη αρκετά για να καλύψουν τις καθημερινές, μαθησιακές τους ανάγκες. Δεν είναι τυχαίο που τα παιδιά προσαρμόστηκαν άμεσα τόσο στη νέα πραγματικότητα που επέβαλε την ηλεκτρονική εκπαίδευση όσο και στο ψηφιακό περιβάλλον. Σε σχολεία που ακολουθούν τις πιο προηγμένες και εκσυγχρονιστικές τάσεις της εκπαίδευσης, η χρήση των ψηφιακών μέσων ήταν ήδη αυτονόητη πολύ πριν αυτή γίνει καθολική και αναπόφευκτη.

Στο ΔΕΣ ένας από τους βασικούς πυλώνες του προγράμματος ήταν ανέκαθεν το Blended learning, ο συνδυασμός ψηφιακής και φυσικής τάξης που προσφέρει μια πολυδιάστατη, ψηφιακή εμπειρία ήδη από τις μικρότερες ηλικίες του νηπιαγωγείου. Η χρήση των ψηφιακών μέσων αποτελούσε εξ αρχής ένα από τα πρωτοποριακά στοιχεία του προγράμματος που όχι μόνο συμβαδίζει με τον χαρακτήρα της σύγχρονης εκπαίδευσης άλλα καλύπτει και τις ανάγκες μιας γενιάς παιδιών που γεννήθηκαν γνωρίζοντας την τεχνολογία και έπρεπε πλέον να εκπαιδευτούν στην αναγνώριση και στη διαχείριση των ορίων και των δυνατοτήτων της. Το ζητούμενο είναι η διαμόρφωση μιας τεχνολογικής «ηθικής» στις γενιές αυτές και όχι η αυτή καθ΄ αυτή εκπαίδευση στη χρήση των τεχνολογικών μέσων. Αυτό έπρεπε να είναι από την αρχή ξεκάθαρο στο μοντέρνο σχολείο. Η πρόκληση του νέου σχολείου είναι μεγάλη και οι εκπαιδευτικοί χειρισμοί μας τώρα πρέπει να είναι χειρουργικής ακρίβειας. Χρειάζεται ισορροπία και αρμονία ανάμεσα στους παραδοσιακούς, φυσικούς και τους ψηφιακούς τρόπους εκμάθησης. Δεν είναι τυχαίο ότι το ΔΕΣ τοποθετείται χωροταξικά σε ένα απόλυτα φυσικό περιβάλλον σε εγκαταστάσεις απόλυτα εναρμονισμένες στο περιβάλλον αυτό. Δεν είναι, επίσης, τυχαίο ότι το πρόγραμμά του δίνει την ίδια έμφαση στην επιστήμη, την τεχνολογία, το STEM με τη χρήση ρομποτικής και ψηφιακών μέσων στην εκπαίδευση ενώ παράλληλα ισότιμη θέση έχουν η λογοτεχνία, η τέχνη, η αρχαιογνωσία. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι σε ένα Isquare σχολείο υπάρχουν κότες, χήνες και γαϊδουράκια. Στο ΔΕΣ πιστέψαμε από την αρχή ότι η τεχνολογία και ο εκσυγχρονισμός μπορούν να προσφέρουν τα μέγιστα μόνο αν μπολιαστούν σωστά και δεν καταλήξουν σε μονομέρεια.

Ήδη από την πρώτη μέρα της πρώτης επίσημης αναστολής λειτουργίας, το ΔΕΣ ήταν έτοιμο να αξιοποιήσει την υπάρχουσα πλατφόρμα του ως εργαλείο τηλεκπαίδευσης με μεγάλη επιτυχία και οι μαθητές είχαν ήδη ατομικό εξοπλισμό (ipad) και εξοικείωση με τις μεθόδους διδασκαλίας που αξιοποιούν το ψηφιακό υλικό. Το πιο σπουδαίο όμως ήταν η υπευθυνότητα που έδειξαν οι μαθητές απέναντι στη χρήση της τεχνολογίας με τόσο διευρυμένο τρόπο αλλά και η δεοντολογία στην οποία πειθαρχούν καθώς πλέον χειρίζονται καθημερινά και συχνά ως μοναδική επιλογή την επικοινωνία μέσω ψηφιακών μέσων. Κι ενώ το chat μπορεί να γίνει επικίνδυνο όπλο μη κατάλληλης επικοινωνίας ανάμεσα σε παιδιά, οι μαθητές του ΔΕΣ μας απέδειξαν ότι η εκπαίδευση που έχει στοχευμένο χαρακτήρα τελικά οδηγεί σε αποτελέσματα.

Αυτή η επίδοση των μαθητών αξίζει επιβράβευση! Το μεγαλύτερο μέρος της διδασκαλίας μέχρι στιγμής έγινε ηλεκτρονικά και όχι με φυσική παρουσία και γι’ αυτόν τον λόγο αισθανόμαστε την ανάγκη να πούμε ένα μεγάλο Μπράβο στους μαθητές μας για τις δεξιότητές τους. Για όλες τις φορές που προσπάθησαν με υπομονή να παραμείνουν στη σύνδεση όταν υπήρχαν τεχνικά προβλήματα, για κάθε μήνυμα που έστειλαν να τους προσκαλέσουμε στη σύνδεση όταν δεν έβρισκαν το λινκ, για κάθε ημέρα που συμμετείχαν από το πρωί με χαμόγελο και διάθεση να αστειευτούμε και να διατηρήσουμε ζωντανή τη σχέση τους με το σχολείο τους, για κάθε αντιξοότητα που αντιμετώπισαν με  θάρρος και χιούμορ, για κάθε δραστηριότητα που συμμετείχαν ψηφιοποιώντας το υλικό τους, ώστε να το στείλουν μέσω email, για κάθε φορά που ήθελαν να μιλήσουν και περίμεναν καρτερικά να ανοίξει το μικρόφωνό τους, ώστε να πάρουν τον λόγο και για κάθε φορά που είχαν ανάγκη να επικοινωνήσουν και παρόλα αυτά τήρησαν τους κανόνες και τη δεοντολογία της ψηφιακής τάξης.

Δε θα μπορούσαμε ποτέ να μετρήσουμε με αριθμούς όλα τα παραπάνω. Ανεξάρτητα από την όποια αριθμητική αξιολόγηση των μαθητών ανά τρίμηνο, στην καρδιά μας δίνουμε ένα άρτιο άριστα για την ακαταπόνητη προσπάθεια των παιδιών μας να παραμείνουν παρόντες. Στα μάτια μας είναι όλοι άριστοι, ανεξάρτητα από την απόδοσή τους γιατί αυτή η απόδοση ήρθε με μεγάλο κόπο και δυσκολία, ήρθε σε μια εποχή που το σχολείο σημαίνει μόνο μάθημα, εργασίες και τεχνικές δυσκολίες και όχι παιχνίδι, κοινωνικοποίηση, παρέα, επαφή.

Πριν από ένα χρόνο, ήταν υπό αμφισβήτηση η παιδαγωγική αξία της εξ αποστάσεως διδασκαλίας για τους μαθητές του δημοτικού. Πριν από ένα χρόνο δε γνωρίζαμε ούτε την έκταση ούτε τη διάρκεια που τελικά θα είχε αυτή η συνθήκη. Ένα χρόνο μετά, γνωρίζουμε ότι το διάστημα είναι πολύ μεγάλο, πλέον, με άγνωστη ημερομηνία λήξης, για να απέχουμε από τη διά ζώσης διδασκαλία για λόγους δεοντολογικούς. Πριν από ένα χρόνο η εξέταση των ψυχολογικών και συναισθηματικών παραμέτρων των μαθητών ήταν βασικό στοιχείο στην εξέταση της ενδεδειγμένης λύσης. Τώρα αν και παραμένουν πολύ σημαντικές παράμετροι, ωστόσο η ανάγκη της εκπαίδευσης των παιδιών και η επαφή τους με το σχολείο με κάθε τρόπο υπερισχύει και η εξ αποστάσεως διδασκαλία είναι αναμφισβήτητα μέρος της ζωής μας. Αυτή η συγκυρία ίσως ήταν μια πολύ καλή αφορμή για να αναλογιστούμε ακριβώς αυτό: ποιες είναι τελικά οι εκπαιδευτικές ανάγκες των παιδιών που αφορούν την τεχνολογική τους κατάρτιση και στις οποίες το σύγχρονο σχολείο καλείται να ανταποκριθεί και ποια θα πρέπει να είναι η συνολική προσαρμογή του σχολείου σε όλα αυτά.

Καταλήγουμε, λοιπόν, στο ότι δεν υπάρχει αντίλογος πως η τηλεκπαίδευση δεν μπορεί και δεν πρέπει να υποκαταστήσει τη διά ζώσης εκπαίδευση. Αποτέλεσε όμως την πιο κοντινή λύση στο φυσιολογικό και η προσαρμογή μας σε αυτήν έπρεπε να γίνει πολύπλευρα και πολυεπίπεδα. Πριν κρίνουμε τα όποια ελαττώματά της ας σταθούμε λίγο σε όποια αντιπρόταση ήταν εφικτή. Καθόλου εκπαίδευση ή τηλεκπαίδευση; Διά ζώσης εκπαίδευση με το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών να είναι απόντες ή τηλεκπαίδευση για όλους; Διά ζώσης εκπαίδευση με περιορισμούς, δυσκολίες και απαγόρευση κάθε ανθρώπινης επαφής των μαθητών ή απλοποίηση των δυσκολιών μέσω της τηλεκπαίδευσης. Δυστυχώς, η απάντηση που θα δίναμε είναι η  «φυσιολογικότητα», τα σχολεία όπως τα ξέραμε. Όταν όμως δεν μας δίνεται άλλη επιλογή, δεν μπορούμε παρά να δηλώσουμε ευγνώμονες που τελικά είναι εφικτό να κάνουμε το μακριά κοντά και το χωριστά μαζί και μάλιστα με σχετική ευκολία.

Επομένως, εκτός από τις αρνητικές συνέπειες αυτής της αναγκαστικής λύσης είναι η ώρα να σταθούμε και στις θετικές πτυχές της. Η εκπαίδευση ανέπτυξε και εξερεύνησε ένα υπάρχον εργαλείο που μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει συνεπικουρικά και ουσιαστικά και στη μετά την πανδημία εποχή. Οι ψηφιακές πλατφόρμες προϋπήρχαν στον ιδιωτικό τομέα και εξάντλησαν το εύρος της δυναμικής τους δημιουργώντας ένα ασφαλές, αξιόπιστο και λειτουργικό περιβάλλον, δίνοντας την εμπειρία στους μαθητές να το αξιοποιούν και στο μέλλον. Το δημόσιο σχολείο ανταποκρίθηκε αξιόλογα στην πρόκληση και υιοθέτησε ένα σύγχρονο χαρακτήρα. Οι μαθητές αναγνώρισαν την παιδαγωγική χρήση της τεχνολογίας, ανέπτυξαν δεξιότητες σχετικά με την εκ βαθέων χρήση των ψηφιακών μέσων, ψηφιοποίησαν τα έγγραφά τους και έμαθαν να λειτουργούν καταργώντας τις αποστάσεις, τα φυσικά εμπόδια και τις αντιξοότητες. Αν το καλοσκεφτούμε το μοντέλο που αναπτύχθηκε δεν απέχει πολύ από τον εδώ και χρόνια τρόπο λειτουργίας των διεθνών οργανισμών. Σπουδαίες αποφάσεις μπορούν να παρθούν μέσω τηλεδιάσκεψης και με την ίδια λογική τα σχολικά μαθήματα μπορούν να διδαχθούν μέσω ψηφιακής πλατφόρμας. Ο διασκεδαστικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης αλλοιώθηκε μεν άλλα δεν καταργήθηκε γιατί ακόμα και στο ψηφιακό περιβάλλον διατηρούμε την επικοινωνία με την ομάδα μας.

Θα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν ότι οι σκληρές κυβερνητικές αποφάσεις που πάρθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας ήταν μεν απαραίτητες, πλαισιωμένες δε από ένα δίχτυ ασφαλείας. Τα παιδιά μας δεν έμειναν απαίδευτα. Έχουν πρόσβαση στο εκπαιδευτικό υλικό και επαφή με το σχολείο επαρκή και ικανοποιητική. Τα παιδιά μας θα αποφοιτήσουν από την τάξη που φοιτούν το σχολικό έτος 2020-21 έχοντας δοκιμάσει μια εντελώς πρωτόγνωρη εμπειρία, αποδεικνύοντας όλα αυτά που θεωρητικά επικαλούμαστε όταν μιλάμε για την τεχνολογία. Η χρήση της καθορίζει τον αρνητικό ή θετικό της χαρακτήρα. Σε αυτή τη δοκιμασία, ο θετικός, εκπαιδευτικός χαρακτήρας της τεχνολογίας επικράτησε θριαμβευτικά.Η Δρ Μπίλη Κωνσταντάρα είναι Founder & CEO ΔΕΣ (Διαδραστικό Ευρωπαϊκό Σχολείο)
http://www.deschool.eu
www.facebook.com/deschoolathens