Μετά τη μεγάλη συνέντευξη της Μαριλένας Τριανταφυλλίδου και της Βάσιας Παρασκευοπούλου για την κατάσταση που επικρατεί (και) εξαιτίας της πανδημίας στο θέατρο και τις παραστατικές τέχνες για παιδιά, για το επόμενο χρονικό διάστημα θα δημοσιεύουμε συνεντεύξεις με καλλιτέχνες και ομάδες που ασχολούνται με το παιδικό θέαμα και θέλουν να μιλήσουν για την παρούσα κατάσταση στη χώρα μας και να κινητοποιήσουν το «απόν» Υπουργείο Πολιτισμού. Στο Τaλκ, προετοιμάζουμε το project αυτό εδώ και τρεις μήνες και σας ζητάμε, μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσής σας, να βοηθήσετε και εσείς, κοινοποιώντας τα κείμενα αυτά και καθιστώντας έτσι ορατούς μια σειρά από ανθρώπους που αγαπούν τα παιδιά και θέλουν να τα εκπαιδεύσουν και να τα διασκεδάσουν, αλλά δεν μπορούν. Σήμερα, κοντά μας η Χριστίνα Μουδάτσου, ο Γιώργος Μενιδιάτης και ο Βασίλης Παπαλαζάρου, από την Oμάδα Oνειρόδραμα.

-Καλησπέρα και στους τρεις, καταρχάς συστηθείτε στο κοινό του Τaλκ. 

Χ. Καλησπέρα, ονομάζομαι Μουδάτσου Χριστίνα και ασχολούμαι επαγγελματικά με το θέατρο τα τελευταία 15 χρόνια.

Γ. Γεια σας, είμαι ο Γιώργος Μενεδιάτης, ηθοποιός και ιδρυτικό μέλος της Oμάδας Oνειρόδραμα.

Β. Καλησπέρα και από εμένα, είμαι ο Βασίλης Παπαλαζάρου, ηθοποιός, performer , σκηνοθέτης, δάσκαλος θεάτρου και μέλος του Ονειροδράματος.

-Πείτε μας λίγα λόγια για το Ονειρόδραμα. Πόσα χρόνια ασχολείστε με το παιδικό θέαμα και γιατί το επιλέξατε;

Χ. Το Ονειρόδραμα ασχολείται με το παιδικό θέαμα εδώ και 13 χρόνια, υπήρξε η ανάγκη να γνωρίσουμε το θέατρο στα παιδιά με τον τρόπο που εμείς θεωρούμε ότι μπορεί να λάβει το παιδί πληροφορίες, συναισθήματα, καλλιτεχνική αφύπνιση, εκπαίδευση.

Γ. Το Ονειρόδραμα ιδρύθηκε το 2007 και τα βασικά μέλη του πέρα από εμένα είναι η Χριστίνα Μουδάτσου, ο Βασίλης Παπαλαζάρου και ως πριν από έναν χρόνο η Πέννυ Καλαφατάκη, η οποία διδάσκει πλέον θέατρο στο Ελληνικό σχολείο στο San Francisco. Με την ψυχαγωγία για παιδιά ασχολούμαι από το 2000 όταν, ακόμη πρωτοετής φοιτητής, παρουσίαζα εκπομπές για παιδιά στο συνδρομητικό κανάλι FILMNET, έκανα μεταγλωττίσεις για κινούμενα σχέδια και νεανικές σειρές και έπαιζα σε παραστάσεις για παιδιά. Η σχέση που δημιουργείται στην παράσταση με το νεανικό κοινό είναι αυτόματα διαδραστική. Ειδικά τα παιδιά προσχολικής ηλικίας αντιλαμβάνονται το θέατρο ως μια πραγματικότητα, καταργώντας την σύμβαση θεατή-ηθοποιού, θέλουν να συμμετέχουν. Η κατάργηση, λοιπόν, αυτής της σύμβασης δημιουργεί μια σχεδόν μαγική σχέση με τον θεατή, αφού είναι σαν ένα σφουγγάρι έτοιμο να δεχτεί αυτά που του προσφέρεις. Μέσα από την τέχνη, δημιουργείς αντιλήψεις, αισθητική, απόψεις, σαν να φυτεύεις ένα σποράκι το οποίο θα συμβάλει στην διαπαιδαγώγηση και εν τέλη στον χαρακτήρα και στην συμπεριφορά του παιδιού και του πολίτη αργότερα. Γι’ αυτό τον λόγο είχα την ανάγκη να δημιουργήσω μια ομάδα που θα παράγει τέχνη για παιδιά με σύγχρονη θεματολογία, καταργώντας στερεοτυπικές συμπεριφορές και χαρακτήρες. Επίσης, στόχος είναι πάντοτε οι παραστάσεις στον χώρο του σχολείου, όπου η παράσταση γίνεται ουσιαστικά εργαλείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας για τους εκπαιδευτικούς, Μέσα από αυτή την ανάγκη δημιουργήσαμε το Ονειρόδραμα, το οποίο έχει παρουσιάσει γύρω στις 30 παραγωγές στον χώρο του σχολείου και σε θέατρα. Τις παραστάσεις παρακολουθούν περίπου 250-300 σχολεία κάθε χρόνο.

Β. Ψάχναμε να βρούμε ένα νέο τρόπο έκφρασης στο θέατρο για παιδιά και πώς επικοινωνείται αυτό. Έτσι αποφασίσαμε να απευθυνθούμε στα παιδιά με μια νέα δυναμική απέναντι στο νεανικό κοινό που στόχο έχει την ειλικρινή επικοινωνία.

-Πού και πώς σας βρήκε η πανδημία; Ετοιμάζατε κάτι καινούργιο;

Η πανδημία μας βρήκε στη μέση της σεζόν με προγραμματισμένες παραστάσεις σε σχολεία ως τέλη Ιουνίου. Στην Αττική με την παραστάσεις «Το δέντρο της ζωής» και «Σταμάτα! Αυτό που κάνεις με ενοχλεί», αλλά και μια περιοδεία για την παράσταση «Ο λύκος κάνει bullying» η οποία θα παρουσιαζόταν στο Λονδίνο τον Μάρτη και έπειτα θα ταξίδευε με την Ομάδα Αιγαίου σε ακριτικά νησιά. Eτοιμαζόμασταν και για μια καινούργια καλοκαιρινή παράσταση η οποία δε πραγματοποιήθηκε.

-Αποζημιωθήκατε οικονομικά από τις κρατικές επιχορηγήσεις για τους καλλιτέχνες; Πώς αντεπεξήλθατε οικονομικά και φυσικά πώς συνεχίζετε να βιοπορίζεστε με τα θέατρα κλειστά;

Γ. Δεν υπήρξε κάποια στήριξη για την εταιρεία, πέρα από την έκτακτη οικονομική στήριξη των δυο χιλιάδων ευρώ του Υπουργείου Πολιτισμού για τις αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, η οποία ακόμη δεν έχει έρθει. Ένα μηδαμινό ποσό σε σχέση με τα έξοδα της εταιρείας, αν σκεφτεί κανείς πως υποχρεώθηκε να αναστείλει την λειτουργία της για 3,5 μήνες (σχεδόν 120 οργανωμένες παραστάσεις χάθηκαν). Ενημερωθήκαμε πως οι ασφαλιστικές εισφορές θα καλυφθούν από το κράτος, το οποίο δεν συνέβη, ταυτόχρονα φυσικά οι φορολογικές υποχρεώσεις της εταιρείας συνέχιζαν να “τρέχουν”, όπως ένας σχεδόν παράλογος φόρος “επιτιδέυματος” 500 ευρώ όπου οι μη κερδοσκοπικές εταιρείες καταβάλλουν κάθε χρόνο. Ως ηθοποιός μισθωτός σε αναστολή έλαβα ένα πόσο 800€ τον Απρίλη. Από τότε ως σήμερα καμία άλλη υποστήριξη. Ευτυχώς, όταν δόθηκε η άδεια να ξεκινήσουν οι παραστάσεις τον Ιούλιο αρκετά σχολεία ήθελαν να μας δουν κι έτσι μπορέσαμε να έχουμε ένα μικρό εισόδημα και να παρουσιάσουμε τη δουλειά μας με ασφάλεια και τηρώντας όλα τα μέτρα στις αυλές των σχολείων.

Χ. Το Μάρτιο πήραμε μια αποζημίωση λόγω του covid-19 η οποία δεν επαναλήφθηκε τους επόμενους μήνες. Την περίοδο που ακολούθησε δεν μπόρεσα να βρω άλλη εργασία και η οικογένειά μου με στήριξε.

Β. Δυστυχώς ουσιαστική οικονομική ενίσχυση δεν έχει υπάρξει τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και ως προς την ομάδα-εταιρεία μας. Ελπίζουμε μέσα από πιέσεις να καταφέρουμε μια σημαντική οικονομική ενίσχυση για την βιωσιμότητα της ομάδας μας και φυσικά και την δική μας ως πρόσωπα ενίσχυση.

-Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες των παιδικών θεαμάτων και τι σας οδήγησε στην υπογραφή της επιστολής προς τους αρμόδιους υπουργούς;

Χ. Το παιδικό θέατρο είναι αναπόσπαστο κομμάτι για την συναισθηματική εξέλιξη του παιδιού, συνεπώς δεν μπορεί να είναι έξω από τη ζωή του. Στις παιδικές παραστάσεις έχεις να επικοινωνήσεις με ένα πολύ τρυφερό κοινό και θέλει πολύ προσοχή ο τρόπος που θα χειριστείς την εμπιστοσύνη που σου δίνει. Το παιδί εύκολα κλοτσάει ότι δεν του αρέσει και έχει το στοιχείο της αντίδρασης.

Β. Είναι πολύ δύσκολη συγκυρία για εμάς αυτήν την περίοδο. Η εργασία στο θέατρο μέσα σε ένα πνεύμα ανησυχίας δυσκολεύει το έργο μας. Οι παιδικές παραστάσεις μας λαμβάνουν τόπο στον ενδοσχολικό χώρο και η έλλειψη διευκρινίσεων ως προς τον τρόπο λειτουργίας. Μας δυσκολεύει την επικοινωνία μας με τα σχολεία.

Γ. Η βασική ιδιαιτερότητα είναι ότι εμπλέκονται τρία Υπουργεία. Υπουργείο Πολιτισμού, Υπουργείο Παιδείας, Υπουργείο Πρόνοιας. Στο Πολιτισμού ανήκουμε ως καλλιτεχνική ομάδα, στο Παιδείας απευθυνόμαστε διότι παρουσιάζουμε τις παραστάσεις στο χώρο του σχολείου και στο Πρόνοιας διότι οι παιδικοί και βρεφικοί σταθμοί ανήκουν εκεί. Άρα λοιπόν ήταν αναγκαίο να ενημερωθούν όλοι για τις ιδιαιτερότητες που έχουν οι παραστάσεις αυτές διότι υπάρχει μεγάλο πρόβλημα στην κατανόηση των συνθηκών, με αποτέλεσμα μέτρα που λαμβάνει το ένα υπουργείο να αναιρούν τα μέτρα που λαμβάνει το άλλο. Με παράδειγμα τον Ιούνιο . Τα σχολεία λειτουργούσαν και οι εκπαιδευτικοί μάς καλούσαν για παράσταση,  οι παραστάσεις ήταν ακόμη σε αναστολή, όμως εκείνοι έλεγαν πως δεν υπάρχει πρόβλημα γιατί θα έρθετε στο σχολείο. Τώρα, ας πούμε, υπάρχει ένα πολύ μεγάλο μπέρδεμα στην κατανόηση των ανακοινώσεων του Υπουργείου Παιδείας σχετικά με τις παραστάσεις στον χώρο του σχολείου όπου δεν τις απαγορεύει μεν, όμως μια παράγραφος που αναφέρει να αποφεύγονται οι εκδηλώσεις εντός σχολείου με την παρουσία γονέων μπερδεύει. Δεν υπάρχουμε για εκείνους που αποφασίζουν, με αποτέλεσμα να μην αναφέρεται ξεκάθαρα πως “Οι παραστάσεις στο σχολείο επιτρέπονται τηρώντας όλα τα απαραίτητα μέτρα”. Μα πώς είναι δυνατόν να επιτρέπει στον εκπαιδευτικό να πάρει το τμήμα του και να μεταβεί σε ένα θέατρο, αλλά να μην μπορεί το θέατρο να μεταβεί στο σχολείο για το τμήμα του; Κάποιοι εκπαιδευτικοί δεν κατανοούν άμεσα ότι οι παραστάσεις μας είναι απολύτως ασφαλείς μιας και θα τις παρακολουθήσουν μόνο τα παιδιά του κάθε τμήματος.

-Φοβάστε για τη χρονιά που έρχεται; Ετοιμάζετε κάποιο νέο project ή προτιμάτε να ανεβάσετε παλαιότερες δουλειές σας ή ακόμα και να απόσχετε από τον χώρο μέχρι να ομαλοποιηθεί η κατάσταση με τον κορονοϊό;

Γ. Δεν φοβάμαι. Ανησυχώ για την εξέλιξη που θα έχει αυτή η κατάσταση, λυπάμαι που η τέχνη δεν έχει την αναγκαιότητα που θα έπρεπε στην καθημερινότητα μας. Λίγοι, ευτυχώς, εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν την τέχνη ως πολυτέλεια και όχι ως απαραίτητο στοιχείο για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών και την ομαλή ένταξή τους στην ομάδα. Οι παραστάσεις για παιδιά είναι η μοναδική δραστηριότητα και προσωπική μου και της εταιρείας. Θα ένιωθα σχεδόν ανήθικος αν απείχα φέτος και αν δεν προσπαθούσα να βρω ασφαλή τρόπο ώστε τα παιδιά να έχουν την δυνατότητα να παρακολουθήσουν παραστάσεις στο σχολείο ώστε να μην αλλάξει κι αυτό στην καθημερινότητά τους. Νιώθω χρέος μου να ετοιμάσω μια παράσταση για παιδιά. Έτσι λοιπόν φέτος θα παρουσιάσουμε μια καινούργια παραγωγή «Τα παιδιά του δάσους», ένα παραμύθι για την ενσυναίσθηση και το περιβάλλον και θα επαναλάβουμε μια παράσταση που είχε αγαπηθεί πολύ «Ένα πάπλωμα για τον βασιλιά» στο χώρο του σχολείου.

Χ. Εγώ πάλι φοβάμαι για τη χρονιά που έχει ήδη ξεκινήσει. Βέβαια, όπως είπε και ο Γιώργος, αρχικά παρουσιάζουμε μια ήδη πετυχημένη μας παράσταση και σχεδιάζουμε μια καινούργια που ελπίζω να μας δοθεί η ευκαιρία να την παρουσιάσουμε στους μικρούς μας φίλους. Η επιθυμία μου είναι να συνεχίσω στον χώρο.

Β. Ο φόβος είναι πια στην καθημερινότητα μας, καθώς και η αγωνία και η αμφιβολία,ωστόσο προσπαθούμε να είμαστε δημιουργικοί και να αντισταθούμε στα άσχημα.

-Έστω ότι η πανδημία είναι μια ευκαιρία ώστε να αλλάξουν τα κακώς κείμενα στον χώρο σας. Τι θα θέλατε να δείτε να λειτουργεί αλλιώς;

Χ. Πιστεύω στον υγιή ανταγωνισμό που μας κάνει όλους καλύτερους, θέλω επαγγελματίες συναδέλφους.

Γ. Θα ήθελα  να ξαναδημιουργηθεί άμεσαη επιτροπή του Υπουργείου Παιδείας, η οποία θα δίνει άδεια για τις παραστάσεις, κάτι το οποίο υπήρχε και αυτόματα όριζε ένα πλαίσιο στις παραστάσεις. Αυτές έπρεπε να αποτελούνται από επαγγελματίες και μόνο ηθοποιούς, με κείμενο το οποίο ήταν κατατεθειμένο στον Σύλλογο Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων. Επίσης, είχε όλα τα νόμιμα έγγραφα, είχε νομική μορφή και ήταν υποχρεωμένη να αποδίδει τιμολόγια ή εισιτήρια. Όταν καταργήθηκε αυτή η επιτροπή, καθώς και η άδεια, τότε άλλαξε πολύ το τοπίο για τις παραστάσεις στον χώρο του σχολείου, με την είσοδο πάρα πολλών μη επαγγελματικών ομάδων που είχαν ως μόνο στόχο ένα χαμηλό μεροκάματο, ρίχνοντας την ποιότητα πάρα πολύ.

Β. Ναι, καλό θα ήταν να μην μπαίνουν στον χώρο του σχολείου άνθρωποι που δεν έχουν σχέση με τον χώρο των παραστατικών τεχνών. Πρέπει να προστατεύσουμε την ποιότητα της δουλειάς που παρουσιάζεται στα παιδιά.

-Πως κρίνετε την σχεδόν πλήρη υποβάθμιση των καλλιτεχνικών μαθημάτων στα σχολεία;

Γ. Με τρομάζει το γεγονός πως δεν με ξαφνιάζει αυτό που συμβαίνει. Η τέχνη δεν έχει την απαραίτητη θέση στην παιδεία, διότι δεν είναι, όπως λένε, η “βαριά βιομηχανία” της χώρας, όπως ο τουρισμός. Άρα ένα παιδί μεγαλώνει μαθαίνοντας πως η τέχνη γεννήθηκε στην χώρα όπου κατοικεί όπου, βέβαια, οι τουρίστες-“βαριά βιομηχανία” έρχονται να δουν την τέχνη. Γνωρίζει ουσιαστικά την τέχνη μόνο μέσα από την αρχαία ιστορία. Η τηλεόραση πλέον δεν προσφέρει κανένα είδος τέχνης για παιδιά πέρα από τα κινούμενα σχέδια, και η σύγχρονη τέχνη για το παιδί είναι ό,τι ακούει ή βλέπει ή διαβάζει ο γονιός. Πόση διαστρέβλωση μπορεί να δημιουργήσει κάτι τέτοιο; Ευτυχώς που υπάρχουν αρκετοί συνάδελφοι ηθοποιοί-παιδαγωγοί, οι οποίοι έχουν αναλάβει το μάθημα του θεάτρου στην πρωτοβάθμια και προσπαθούν μέσα από αντίξοες συνθήκες να διδάξουν την τέχνη του θεάτρου.

Χ. Τι να πω; Τα καλλιτεχνικά μαθήματα είναι αναγκαία για τη συναισθηματική ωρίμαση των παιδιών, είναι αφορμή έμπνευσης και δημιουργίας. Όπως είπε και ο Πάμπλο Πικάσο “Η τέχνη ξεπλένει από τη ψυχή τη σκόνη της καθημερινότητας”.

Β. Συμφωνώ, φυσικά. Τα μαθήματα που ανήκουν στο πεδίο της τέχνης είναι απαραίτητα στην εκπαίδευση των παιδιών, στην κοινωνικοποίηση τους, καθώς και στην βιωματική τους αλληλεπίδραση με τους άλλους. Και βέβαια σε συναισθηματικό και εγκεφαλικό επίπεδο, πάνω σε συμπεριφορές, συναισθήματα, έννοιες. Το σημαντικότερο, όμως, είναι η εξερεύνηση των ταλέντων τους και η έκφραση τους μέσα από αυτά.

-Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε σε γονείς και εκπαιδευτικούς, που ελπίζουμε σύντομα να κληθούν να επιλέξουν παραστάσεις για να παρακολουθήσουν με τα παιδιά τους;

Γ. Στους γονείς θέλω να πω πως είναι σημαντικό και για τους ίδιους να παρακολουθούν παραστάσεις με τα παιδιά τους, διότι η εμπειρία μου ως ηθοποιού μού έχει δείξει πως από τις αντιδράσεις των παιδιών στις παραστάσεις μας οι γονείς πολλές φορές αντιλαμβάνονται στοιχεία για την συμπεριφορά και την ψυχοσύνθεση τους. Δείτε πολλές παραστάσεις μαζί τους, αφήστε τα να εκφραστούν, συζητήστε μαζί τους μετά την παράσταση, όχι για να τους πείτε την γνώμη σας, αλλά για να ακούσετε τη δική τους. Στους εκπαιδευτικούς, πέρα από κουράγιο, θέλω να εκφράσω την ευγνωμοσύνη για τη στήριξη και την εμπιστοσύνη που μας δείχνουν. Ωστόσο, σε όσους δεν μας γνωρίζουν θέλω να εξηγήσω πως μια παράσταση είναι ένα σύνολο πολλών εργαζομένων, πολλών επαγγελματιών, πολλών ωρών. Μην έχουν ως μοναδικό κριτήριο το κόστος, διότι τις περισσότερες φορές εκ των υστέρων αντιλαμβάνονται πως οι “παραστάσεις” που επέλεξαν δεν έχουν να προσφέρουν σχεδόν τίποτα. Και φυσικά να τους θυμίσω πως αν τους επιτρέπεται να πάνε με το τμήμα τους στο θέατρο δεν είναι δυνατόν να απαγορεύεται το αντίθετο. Ας επικοινωνήσουν με τους θιάσους που έρχονται σε σχολεία, για να τους διευκρινίσουν τον τρόπο που μπορεί να παρουσιαστεί με ασφάλεια μια παράσταση σε κάποια σχολική μονάδα.

Χ. Προσυπογράφω. Οι παραστάσεις μας ακολουθούν όλους τους κανόνες του Υπουργείου Υγείας και είναι άδικο να στερηθούν τα παιδιά τη χαρά της συμμετοχής, της ανακάλυψης, της μάθησης και της ψυχαγωγίας.

Β. Κι εγώ με τη σειρά μου να πω ότι με χρέος και ευθύνη απέναντι στα παιδιά, στους ίδιους τους γονείς και στους εκπαιδευτικούς θα πάρουμε όλα τα μέτρα προστασίας και ασφάλειας μέσα στο υγειονομικό πλαίσιο που προβλέπεται. Το σημαντικότερο όμως είναι να κατανοήσουν και εκείνοι πως το θέατρο στο σχολείο αποτελεί μέρος της παίδευσης των παιδιών και είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την ψυχαγωγία και την καλλιέργεια της αισθητικής τους.