Αν έγινα η αναγνώστρια που έγινα το χρωστάω εν πολλοίς στους συγγραφείς που με γαλούχησαν και με συντρόφευσαν στα πρώτα χρόνια της ζωής μου. Μια από αυτούς είναι η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου. Μπήκε στη ζωή μου για πρώτη φορά όταν ήμουν μαθήτρια της τρίτης δημοτικού, το 1988, με τις «Τρεις φορές κι έναν καιρό σ’ ένα πλανήτη μακρινό» και συνέχισε να μου κάνει παρέα τα επόμενα χρόνια με το «Τσιμεντένιο Δάσος», «Το σπίτι για πέντε», τον «Μικρό Αδελφό», το «Λάθος, κύριε Νόιγκερ», το «Για την άλλη πατρίδα», το «Ζητείται μικρός»… Τα βιβλία της ήταν κοινωνικά ή/και ιστορικά μυθιστορήματα, ζωντανά, παραστατικά, γεμάτα ανθρωπιά και ευγένεια, με πλούσιο λεξιλόγιο που με συνέπαιρνε, με χιούμορ, αλλά και θεματολογία δύσκολη, που η συγγραφέας αντιμετώπιζε χωρίς προκαταλήψεις και φόβο, αλλά με θάρρος και αισιοδοξία.  Ήταν βιβλία πολλαπλών αναγνώσεων, που δεν τα διάβαζα απλά, μια και δυο και τρεις και τέσσερις φορές, αλλά τα ζούσα. Τα έπαιζα με τα playmobil μου, τα σκεφτόμουν πριν αποκοιμηθώ και έβαζα συχνά τον εαυτό μου στη θέση της Κόννης ή του Φίλιππου ή του Άρη ή του Άγγελου. Οι ήρωές της, που συχνά πηγαινοέρχονταν ανάμεσα στα βιβλία, είχαν γίνει μέρος της καθημερινότητάς μου.

Θυμάμαι ακόμα ότι ήταν η πρώτη συγγραφέας που συνάντησα από κοντά (σε άλλες εποχές, όταν δεν υπήρχαν εβδομαδιαίες βιβλιοπαρουσιάσεις παντού στην πόλη), όταν μας επισκέφτηκε στο γυμνάσιό μας το 1992 για να μας μιλήσει. Θυμάμαι τη λαχτάρα μου να της πω πόσα πολλά βιβλία της είχα διαβάσει και να της δείξω πόσο τη θαύμαζα. Ήδη είχα περάσει σε άλλα αναγνώσματα. Αν και 13 ετών, τότε διάβαζα τα «Βαμμένα Κόκκινα Μαλλιά» του Μουρσελά, την ίδια εποχή με το ομώνυμο σίριαλ και μάλιστα της το είχα πει στην ερώτησή της «Παιδιά, πείτε μου τι διαβάζετε;». Είχε απορήσει… Αλλά είχα προσπαθήσει να της εξηγήσω, δεν νομίζω ότι θα το θυμάται, αλλά εγώ το θυμάμαι σαν χτες, ότι μπορούσα στα 13 μου να διαβάζω Μουρσελά, γιατί στην παιδική μου ηλικία είχα διαβάσει πολλή Πέτροβιτς…

Μετά, μεγάλωσα κι άλλο και την έχασα. Τουλάχιστον τα βιβλία της. Μέχρι που την ξαναβρήκα πλέον ως μαμά. Με τα πιο παιδικά της βιβλία. Αυτά με πρωταγωνίστρια τη «Νόνα Χελώνα». Με το «Κάθε νεράιδα και δουλειά». Με «Το μήνυμα του φτερωτού Ερμή». Με τα παραμύθια που διαβάσαμε κάτω από τον «Ίσκιο του παραμυθόδεντρου». Γίναμε φίλες στο facebook, όπου της έγραψα πόσο τη θαύμαζα, αλλά δεν ξέρω αν μπόρεσα να της εκφράσω το πόσο με καθόρισε. Ξαναδιάβασα έπειτα εφηβικά της βιβλία, τα καινούρια της, το «Καναρίνι και Μέντα», «Την αμίλητη αγάπη» και «Το φιλί της Λύκαινας» και ζήλεψα τα παιδιά μου που είναι τώρα στη φάση που την ανακαλύπτουν ως αυτόνομοι αναγνώστες, μέσα από τα νέα, αλλά και τα παλιά, διαχρονικά βιβλία της, νοσταλγώντας τα δικά μου αναγνωστικά παιδικάτα και το πόσο λαχταρούσα να βυθιστώ στις λέξεις της.

Το τελευταίο της βιβλίο το διαβάσαμε πολύ πρόσφατα, εγώ στη μέση, βουρκωμένη σχεδόν, και τα παιδιά δεξιά και αριστερά μου. «Αγάπη από σύννεφο» (εκδόσεις Πατάκη), ένα love-story μαγικό, με πρωταγωνιστές μια νεράιδα κι ένα νούφαρο, που με τον λόγο του έκανε ακόμα και τον δεκάχρονο προέφηβο Δημήτρη, ταγμένο αποκλειστικά στη μπάλα και απορρίπτοντα παντός είδους έρωτες, να καθίσει και να το ακούσει με ανοιχτά αυτιά και να χαθεί για λίγο στο παραμυθένιο δάσος της ιστορίας.

Κι ύστερα από όλα αυτά που σας έγραψα, περιληπτικά για να χωρέσουν σε ένα σαλόνι εφημερίδας, κι ύστερα και από τη βράβευση της ως «συγγραφέα της χρονιάς» στον διαγωνισμό «Γυναίκες της Χρονιάς 2018» που διοργάνωσε το Beauté Magazine Greece , μίλησα μαζί της για μερικά από όσα ήθελα πάντοτε να τη ρωτήσω.

Η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου ασχολήθηκε με το παιδικό βιβλίο χάρη στην αγάπη της για τα παιδιά και την ανάγκη της να γράφει. Εμπνέεται από ερεθίσματα από τον κοινωνικό περίγυρο, την ιστορία ή τη σύγχρονη πραγματικότητα. ‘Ένα ιστορικό γεγονός που ίσως έχει μισοξεχαστεί, μια σύγχρονη κατάσταση που κάποιους συγκινεί και κάποιους όχι, ή ένα περιστατικό που προκαλεί στιγμιαία το ενδιαφέρον και τραβά φευγαλέα την προσοχή των άλλων, μεγάλων ή μικρών, μπορεί να της προσφέρει το εύρημα, την κεντρική ιδέα μιας ιστορίας γύρω από ένα θέμα από κείνα που την απασχολούν.

Αγαπημένα βιβλία

Στην ερώτησή μου για το ποια είναι τα αγαπημένα της παιδικά βιβλία, τόσο δικά της όσο και άλλου συγγραφέα, εξηγεί ότι όπως οι γονείς αγαπούν το ίδιο όλα τα παιδιά τους, έτσι αισθάνεται κι εκείνη για τα 72 μέχρι τώρα βιβλία της.  Οι αναγνώστες μπορούν να έχουν προτιμήσεις, εκείνη όχι, χαριτολογεί… {Ανοίγω παρένθεση και λέω ως αναγνώστρια πως δικό μου αγαπημένο είναι το «Στο Τσιμεντένιο Δάσος»}. Όμως έχει απάντηση για το αγαπημένο της  παιδικό βιβλίο άλλου συγγραφέα. Ήταν και παραμένει το λατρεμένο, όπως το χαρακτηρίζει, «Παραμύθι χωρίς όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα. Και εξηγεί πως, έχοντας μάθει ανάγνωση από τα τέσσερα χρόνια της, όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, και όντας από τότε βιβλιοφάγος, το διάβασε για πρώτη φορά στην Α΄ Δημοτικού και έκτοτε το έχει ξαναδιαβάσει τουλάχιστον 30 φορές. Νιώθει ότι σημάδεψε τη ζωή της και την πορεία της στην παιδική/νεανική λογοτεχνία. Και νομίζει πως δεν θα έπρεπε να υπάρχει Ελληνόπουλο που να μην το έχει διαβάσει. Στο σημείο αυτό τη ρωτώ αν έχει συνειδητοποιήσει ότι και η ίδια έχει διαμορφώσει ανθρώπους. Της εξηγώ ότι έγινα αυτή που είμαι σήμερα και μέσα από πολλά βιβλία της. Άραγε είναι βάρος ή χαρά για έναν συγγραφέα παιδικών βιβλίων να ακούει ότι επηρεάζει καθοριστικά τους αναγνώστες του; Η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου συγκινείται. Ότι τα λογοτεχνικά βιβλία μπορούν να συμβάλουν στη διαμόρφωση χαρακτήρων είναι βέβαιο, αναφέρει. Αν σ’ αυτό έχουν βοηθήσει καθοριστικά και τα δικά της βιβλία, το θεωρεί εξαιρετική τιμή και είναι χαρά μεγάλη για εκείνη. Βάρος όχι, δεν είναι, είναι όμως ευθύνη τεράστια, εφόσον το αναγνωστικό κοινό της είναι κυρίως παιδιά και έφηβοι.

Παιδιά, ανάγνωση και φιλαναγνωσία

Η κ. Πέτροβιτς δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξη για τη σχέση παιδιών και ανάγνωσης. Τα σημερινά παιδιά χάνουν πολύτιμο χρόνο με την υπερβολική και πολύμορφη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών και την πολύωρη τηλεθέαση χαμηλής ποιότητας. Αποτέλεσμα η απομάκρυνσή τους από το διάβασμα λογοτεχνικών βιβλίων και μια εμφανέστατη πια λεξιπενία. Ίσως γι’ αυτό και η εκδοτική παραγωγή επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στα λεγόμενα εικονοβιβλία, λέει και τονίζει ότι χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια, μεγαλύτερη από άλλοτε, για να μυηθούν τα παιδιά και οι έφηβοι στη μαγεία της λογοτεχνίας∙ να κατανοήσουν το όφελος από την αναντικατάστατη επαφή με τον γραπτό λόγο ποιότητας, την προσφορά του στην καλλιέργεια της δημιουργικής φαντασίας και τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου τους- στοιχεία σημαντικότατα για το μέλλον τους, όποιον κλάδο και αν ακολουθήσουν.

Τρόποι και προγράμματα για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας στο σχολείο υπάρχουν πολλά και καταγεγραμμένα, για εύκολη πρόσβαση από μελετητές και ειδήμονες, εκπαιδευτικούς κυρίως.  Οι σημαντικότερες οδηγίες έχουν περιληφθεί σε ειδική έκδοση του πολύτιμου Ελληνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), που, όπως αναφέρει και με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη, τόσο άδικα και αναίτια καταργήθηκε το 2013. Για τους γονείς και γενικότερα για την οικογένεια, φοβάται ότι θα επαναλάβει γνωστές οδηγίες. Αλλά δεν πειράζει. Προτείνει, λοιπόν, να διαβάζουν στα παιδιά ιστορίες και παραμύθια από τη νηπιακή ηλικία κρατώντας τα αγκαλιά, να επισκέπτονται βιβλιοπωλεία και βιβλιοθήκες μαζί τους, να δίνουν στα παιδιά ελευθερία επιλογής, να κουβεντιάζουν για βιβλία στο σπίτι, να μην τα παροτρύνουν με τρόπο πιεστικό να διαβάσουν… Η βασική προϋπόθεση πάντως, κατά τη γνώμη της, για την επιτυχία τέτοιων προσπαθειών, τόσο στο σχολείο, όσο και στο σπίτι, είναι να πιστεύουν πραγματικά στην αξία του διαβάσματος οι γονείς και δάσκαλοι και έμπρακτα να το αποδεικνύουν. Το παράδειγμα είναι βασικό και σχεδόν πάντα τελεσφόρο. Γονείς που δεν διαβάζουν οι ίδιοι για δική τους αναγνωστική απόλαυση και δάσκαλοι που δεν είναι επαρκείς γνώστες και συστηματικοί αναγνώστες της παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας είναι δύσκολο να καλλιεργήσουν τη φιλαναγνωσία στα παιδιά, όσες οδηγίες κι αν διαβάσουν ή ακούσουν. Η αγάπη για το διάβασμα είναι συνήθως μεταδοτική!

Ποια είναι η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου;

Κλείνοντας τη συζήτησή μας, τη ρωτώ πώς θα έλεγε σε ένα μικρό παιδί ποια είναι και τι κάνει. Πώς θα συστηνόταν σε έναν εν δυνάμει αναγνώστη της, δηλαδή. Θα του έλεγε, λοιπόν, ότι είναι μια συγγραφέας που άρχισε να γράφει – ή, πιο σωστά, να ασκείται στο γράψιμο– και να διαβάζει πολλά βιβλία από μικρό παιδί. Βιβλία δικά της άρχισαν να εκδίδονται όταν μεγάλωσε και έμαθε όσα έπρεπε να μάθει, αλλά και αφού αντιμετώπισε το θέμα του βιοπορισμού της δουλεύοντας σε έναν διεθνή οργανισμό. Παράλληλα έγραφε και πρόσφερε εθελοντική εργασία για την ανάπτυξη  της παιδικής λογοτεχνίας στον τόπο μας. Η βιοποριστική δουλειά της διήρκεσε 27 χρόνια. Η κυρίως εργασία της, το γράψιμο βιβλίων για παιδιά και νέους, συνεχίζεται ακόμα κι ελπίζει να συνεχιστεί ως το τέλος της ζωής της. Ακόμη, θα του έλεγε πως είναι μητέρα δυο παιδιών, μεγάλων πια, γιαγιά μιας εγγονής και γυναίκα ενός αξιολογότατου και αξιολάτρευτου ανθρώπου που, με την υπομονή και τη συμπαράστασή του, τη βοηθάει ώστε να δημιουργεί εδώ και δεκαετίες. Εκτός από το γράψιμο λοιπόν, φροντίζει όσο περισσότερο μπορεί την οικογένειά της, που είναι ό,τι πολυτιμότερο έχει…

Αυτή ήταν, με λίγα λόγια, η υπέροχη Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου. Έχει τιμηθεί με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, με δύο Κρατικά Βραβεία, τον έπαινο Pier Paοlο Vergeriο του Πανεπιστημίου της Padονa, καθώς και με 10 ακόμη πανελλήνια βραβεία. Ήταν υποψήφια για το διεθνές βραβείο Andersen (1994, 2010) και το διεθνές βραβείο Astrid Lindgren (2016). Έργα της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και στα ιαπωνικά, στα αλβανικά και στα κορεατικά. Εργάστηκε εθελοντικά επί τριάντα χρόνια για τους σκοπούς του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ), εξελέγη μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΙΒΒΥ από τους εκπροσώπους των χωρών-μελών της και πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Βραβείου Φιλαναγνωσίας ΙΒΒΥ- Asahi. Το 2008 ανακηρύχτηκε Επίτιμη Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος και το 2015 επίτιμο μέλος της ΙΒΒΥ. Θα τη βρείτε στο http://lotypetrovits.blogspot.gr/ και στο http://www.loty.gr/