Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, το Τaλκ μίλησε με την Ελίνα Βαρβαρήγου, συγγραφέα της συλλογής διηγημάτων Υπό Γωνία, στην οποία πρωταγωνιστεί μια (ή περισσότερες) γυναίκες.
Καλησπέρα κύρια Βαρβαρήγου. Καταρχάς, πείτε μας λίγα λόγια για σας, ώστε να σας γνωρίσουμε καλύτερα.
Καλησπέρα και σε σας. Καταρχάς θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για το ενδιαφέρον που δείξατε στο βιβλίο μου. Η συνομιλία μαζί σας μου δίνει ιδιαίτερη χαρά. Αν και άβολο να μιλάω για μένα, καλό είναι να γνωρίζουν οι αναγνώστες μας ποια ακριβώς είμαι. Εν τάχει λοιπόν, έχω σπουδάσει γαλλική φιλολογία στο πανεπιστήμιο της Dijon, είμαι ιδιοκτήτρια του Νηπιαγωγείου «Μαίρη Πόππινς» στη Φιλοθέη και εδώ και πολλά χρόνια ασχολούμαι με την εκπαίδευση και την συγγραφή. Έχουν ήδη εκδοθεί δύο συλλογές παραμυθιών μου, «Τα παραμύθια της Ελίνας» και «Τα παραμύθια της Ελίνας 2». Το «Υπό Γωνία» είναι μια συλλογή διηγημάτων για ενήλικες. Επίσης στον ηλεκτρονικό τύπο έχουν δημοσιευτεί διάφορα διηγήματά μου.
Στο βιβλίο σας «Υπό Γωνία», πρωταγωνίστρια είναι μια συνηθισμένη γυναίκα που παρατηρεί την καθημερινότητά της. Πόσο αυτοβιογραφική είναι η συλλογή των διηγημάτων σας;
Δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι η πρωταγωνίστρια του βιβλίου είναι ένα πρόσωπο ή περισσότερα. Αυτό θα ήθελα να το αφήσω στην κρίση του αναγνώστη. Θα μπορούσε τόσο να είναι το ίδιο πρόσωπο σε κάθε διήγημα ή και διαφορετικό κάθε φορά. Το σίγουρο όμως είναι ότι πρόκειται για μία συνηθισμένη γυναίκα, όπως πολύ εύστοχα παρατηρήσατε, που δεν διαφέρει σε τίποτα από όλες εμάς. Βιώνει την πραγματικότητά της σταματώντας σε λεπτομέρειες δυσδιάκριτες στο γυμνό μάτι και μεγεθύνοντας τις με υπερρεαλιστικό τρόπο εμβαθύνει και διεισδύει σε βαθύτερα στρώματα της αλήθειας που την περιβάλλει. Επιτυγχάνει με αυτό τον τρόπο μια εσωτερική κατάδυση στο εαυτό της και στον κόσμο της.
Δεν θα μπορούσα να χαρακτηρίσω την συλλογή αυτή αυτοβιογραφική, με την έννοια ότι δεν είμαι εγώ η γυναίκα των διηγημάτων μου. Σαφώς κάθε συγγραφέας κουβαλάει στα γραπτά του τις εμπειρίες και τα βιώματά του. Η ματιά του συγγραφέα στέκεται σε μικρά ασήμαντα πράγματα τα οποία χρησιμοποιεί στην συνέχεια ως πηγή έμπνευσης. Κάτω από αυτή την έννοια λοιπόν, ναι υπάρχουν μεμονωμένες στιγμές μέσα στα διηγήματά μου που έχουν εμπνευστεί από την δική μου πραγματικότητα, σε καμία όμως περίπτωση δεν είναι το σύνολο των διηγημάτων μου αυτοβιογραφικό.
Στον έρωτα. Μπορούμε να χάσουμε την ψυχή μας μέσα από τον έρωτα;
Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο έρωτας έχει νόημα όταν μπορείς να αφεθείς με όλη σου την ψυχή. Πρέπει να κολυμπήσεις μέσα του και να τον αφήσεις να τρυπώσει σε κάθε πόρο του σώματός σου. Δεν θέλει φόβο ο έρωτας, τόλμη θέλει μόνο και δύναμη. Όποιος αφήνεται στον έρωτα δεν χάνει ποτέ. Για μένα ο έρωτας είναι ζωή, ενέργεια, πηγή έμπνευσης. Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσα να φανταστώ τη ζωή χωρίς έρωτα. Στο συγκεκριμένο διήγημα η ηρωίδα βιώνει τον έρωτα έντονα και αφήνεται να την παρασύρει σ’ έναν κόσμο μαγικό. Δεν χάνει την ψυχή της, την απελευθερώνει και της επιτρέπει να ταξιδέψει εκεί που ο έρωτας της υπαγορεύει.
Στο θέατρο. Γιατί επιλέγουμε να φοράμε μάσκες στην καθημερινότητά μας;
Αυτό είναι μια πολύ μεγάλη κουβέντα. Συνήθως έχουμε τρεις εαυτούς: αυτόν που πρέπει να δείχνουμε, αυτόν που έχουμε και αυτόν που θα θέλαμε να έχουμε. Κρατώντας αυτό ως δεδομένο, η χρήση μάσκας είναι ένα αναγκαίο κακό. Πολλές φορές φτάνουμε στο σημείο για να αποδεχτούμε τις μάσκες μας να τις θεωρούμε κομμάτι του εαυτού μας. Οι λόγοι είναι πολλοί για τους οποίους επιλέγουμε να τις χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας αλλά ενδεικτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την έλλειψη αυτοεκτίμησης ή την έλλειψη αυτοπεποίθησης στο άτομο, το φόβο της απόρριψης, την ομαλή ένταξη σε ένα κοινωνικό σύνολο. Σ΄ έναν κόσμο ιδεατό θα ήταν υπέροχο να λειτουργούσαμε χωρίς υποκρισία, δίχως να υποκύπτουμε σε αυτό το εύκολο παιχνίδι των ρόλων που κάποιες στιγμές τυχαίνει να μας προδίδει με αποτέλεσμα να στεκόμαστε γυμνοί επάνω στην σκηνή με πεταμένες γύρω μας μάσκες.
Στο τρένο. Όταν είστε στα ΜΜΜ, παρατηρείτε τους ανθρώπους και φαντάζεστε τις ιστορίες τους;
Αυτό είναι κάτι που μου συμβαίνει συνέχεια. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, φτιάχνω ιστορίες από το τίποτα. Οτιδήποτε μου κινεί το ενδιαφέρον γίνεται αφορμή για μια ολόκληρη ιστορία μέσα στο κεφάλι μου. Ένα παράξενο ζευγάρι στο απέναντι τραπέζι, μια ηλικιωμένη κυρία στη στάση, ο μετανάστης στα φανάρια, τα κλειστά πατζούρια στο απέναντι σπίτι. Εννοείται ότι τα ΜΜΜ και ιδιαίτερα το μετρό, αποτελούν τον καλύτερο χώρο με ιδιαίτερα πλούσιο υλικό για το αγαπημένο μου παιχνίδι. Έχω πιάσει τον εαυτό μου να παρατηρώ λεπτομέρειες στην εμφάνιση κάποιου μέσα στο τρένο και ορμώμενη από αυτό να έχω κατασκευάσει στο κεφάλι μου μια ολόκληρη φανταστική ιστορία μέχρι την στιγμή που πρέπει να κατέβω.
Στο ταβερνάκι. Γιατί η γυναίκα κρύβει πόνους και πόθους.
Στο συγκεκριμένο διήγημα δεν διαχωρίζεται η γυναίκα από τον άντρα. Η ηρωίδα παρατηρεί όλα τα μέλη της παρέας και διεισδύοντας στο βαθύτερο θέλω τους, μπορεί να διακρίνει τον πόνο, τον πόθο, την υποκρισία, την πολύπλοκη σκέψη τους. Τόσο ο πόνος, όσο και ο πόθος δεν είναι αποκλειστικότητα του γυναικείου φύλου. Είναι ανθρώπινες καταστάσεις που δικαιολογούν αν θέλουμε ποικίλες συμπεριφορές.
Στο σπίτι. Πως, μεγαλώνοντας, η γυναίκα χάνει τον εαυτό της και το παιδί που ήταν κάποτε;
Όλα έχουν να κάνουν με την αυθεντικότητά μας. Πόσο αυθεντικές είμαστε στο πέρασμα του χρόνου; Πόσο αφήνουμε να μας πηγαίνουν οι καταστάσεις της ζωής μας; Πόσο αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας και τα αποδεχόμαστε με αγάπη; Πόσο επιτρέπουμε στις κοινωνικές συμβάσεις να επηρεάσουν και να αλλοτριώσουν την ψυχή μας; Πόσο ειλικρινείς παραμένουμε με τον εαυτό μας και με τους γύρω μας; Πόσο επιτρέπουμε να καταπιεστεί το παιδί που κρύβουμε μέσα μας στο βωμό των απαιτήσεων της σύγχρονης δυτικής μας κοινωνίας;
Στο αυτοκίνητο. Πώς, άραγε, θα μπορούσαν να διώξουν οι γυναίκες τους μαύρους δράκους τους;
Μια γυναίκα φορτίζεται καθημερινά από διάφορες υποχρεώσεις. Καλείται διαρκώς να παίζει πολλούς ρόλους μέσα στην ημέρα με αποτέλεσμα να ξεχνάει πολλές φορές τον ίδιο της τον εαυτό, τα θέλω της, τις επιθυμίες της. Φεύγει από τον άξονα της και αφήνει περιθώριο στους μαύρους δράκους της να την επισκεφτούν. Πίστη θέλει και αισιοδοξία, θετική σκέψη και εσωτερικό κεντράρισμα του εαυτού της και των επιθυμιών της. Σε γενικές γραμμές ισορροπία του μέσα και του έξω της.
Στο γάμο. Γιατί μια χαρούμενη στιγμή μάλλον κρύβει για την γυναίκα πόνο;
Στο συγκεκριμένο διήγημα δεν αναφέρεται ακριβώς κάτι τέτοιο. Θα ήθελα να το αφήσω στην κρίση του αναγνώστη αυτό. Όλο το μυστήριο όπως περιγράφεται από την ηρωίδα/παρατηρητή είναι ανοιχτό σε πολλές ερμηνείες, όπως και όλο το βιβλίο άλλωστε. Δεν θα ήθελα να καθοδηγήσω τον αναγνώστη. Θα ήθελα αντιθέτως να του αφήσω την ελευθερία να αισθανθεί με τον τρόπο που θέλει την κάθε πρόταση του βιβλίου. Η ηρωίδα απλά παρατηρεί και περιγράφει. Ο αναγνώστης εισπράττει και απολαμβάνει ένα ταξίδι στην χώρα των χρωμάτων, των αρωμάτων και των αισθήσεων.
Στις διακοπές. Τι ψιθύρισε ο άντρας στην γυναίκα;
Αυτό είναι ένα από τα αγαπημένα μου διηγήματα. Εννοείται πως δεν πρόκειται να σας πω. Υπάρχει άλλωστε ένα σοβαρό ενδεχόμενο να μην γνωρίζω καν. Θα μπορούσε να είναι όλα ή και τίποτα. Για ακόμη μία φορά αφήνω την φαντασία του αναγνώστη να μπει στο παιχνίδι και να αποφασίσει τι θα ήθελε ο ίδιος να του ψιθυρίσουν στο αφτί.
Στη γέννα. Ποια ήταν άραγε η προσευχή της γυναίκας;
Η στιγμή της γέννας είναι ένας μικρός θάνατος και μια ανάσταση μαζί. Η κάθε γυναίκα που έχει βιώσει κάτι τέτοιο, έστω και για μία μόνο φορά στη ζωή της, είναι ευλογημένη με το μεγαλύτερο θαύμα της φύσης που της προσφέρθηκε απλόχερα. Το δέος από την δημιουργία μιας νέας ζωής είναι μεγάλο. Η προσευχή μπορεί να μην είναι μόνο μία, μπορεί να είναι πολλές προσευχές μαζί. Πιστεύω πως κάθε γυναίκα που βρίσκεται μπροστά στο μεγαλείο της γέννησης, είναι αδύνατον να μην προσευχηθεί στον οποιοδήποτε Θεό πιστεύει ευγνωμονώντας ταυτόχρονα για όλο αυτό που της προσφέρεται απλόχερα από την φύση της.
Στη μιλόνγκα. Τι σας προσφέρει ο χορός;
Βρίσκομαι χρόνια τώρα στον μαγικό κόσμο του Τάνγκο. Το αργεντίνικο τάνγκο δεν είναι ένας οποιοσδήποτε χορός. Είναι ένας κώδικας επικοινωνίας. Τίποτα δεν είναι χορογραφημένο από πριν. Για να χορέψει κανείς μαθαίνει λέξεις και όταν χορεύει φτιάχνει προτάσεις με το σώμα του και επικοινωνεί με το ζευγάρι του. Είναι δομημένο μέσα στην απόλυτη ελευθερία της έκφρασης και στηρίζεται στην έννοια της αγκαλιάς, του αγγίγματος, του συναισθήματος και του πάθους. Πρόκειται για έναν χορό που είναι ταυτόσημος της εμπιστοσύνης. Ο καθένας εμπιστεύεται τον παρτενέρ του αδιαπραγμάτευτα ενώ ταυτόχρονα βρίσκεται στο κέντρο του, στον άξονά του. Δεν υπάρχουν λάθη στο τάνγκο γιατί δεν υπάρχουν και σωστά. Τα πάντα είναι αποδεκτά αρκεί να υπάρχει σωστή επικοινωνία του κορμιού, της αναπνοής, της αίσθησης.
Στη κηδεία. Γιατί επιλέξατε ν’ αφήσετε την μάνα χωρίς παιδί;
Ακούγεται πολύ σκληρό αυτό έτσι όπως μου κάνετε την ερώτηση. Η πρόθεσή μου όμως ήταν κάπως διαφορετική. Ολόκληρο το βιβλίο είναι ένας ύμνος στη γυναίκα. Στα πλαίσια της υπερρεαλιστικής του μορφής, η γυναίκα παρουσιάζεται μέσα στο τρίπτυχο γυναίκα-ερωμένη, γυναίκα-μάνα, γυναίκα-θάνατος. Μέσα από το πρόσωπο της γυναίκας, ο αναγνώστης γεύεται τον έρωτα, την ευτυχία της γέννησης και τον πόνο της απώλειας και του θανάτου. Θεωρώ ότι ο ισχυρότερος πόνος του θανάτου είναι ο πόνος της μάνας από τον χαμό του παιδιού της. Είναι ίσως η έκφραση του θανάτου στην μεγαλύτερή της ένταση.
Στον επιτάφιο. Χωρίς τον επιτάφιο, δεν μπορεί, άραγε, να έρθει ανάσταση;
Σαφώς πρέπει να πεθάνει κάτι για να μπορέσει ν’ αναστηθεί. Στη ζωή μιας γυναίκας έχουν υπάρξει στιγμές που έχει εγκαταλείψει τόσο πολύ τον εαυτό της σε σημείο να βιώνει έναν μικρό θάνατο. Τότε είναι η στιγμή που η γυναικεία φύση μπορεί να ορθώσει το ανάστημά της και να ξαναγεννηθεί μέσα από τις στάχτες της, να βρει την δύναμη ν’ αναστηθεί ξανά και ξανά.
Γιατί επιλέξατε τη γυναίκα ως πρωταγωνίστρια σε όλα σας τα διηγήματα;
Στον υπερρεαλισμό η θέση της γυναίκας έχει δεσπόζουσα θέση και στο βιβλίο αυτό η αύρα του υπερρεαλισμού είναι εμφανής. Δεν θα μπορούσα ποτέ να γράψω για τόσο έντονα συναισθήματα δίχως να χρησιμοποιήσω την γυναίκα. Η γυναίκα παρατηρεί και παρατηρείται, αισθάνεται, γεύεται, πονάει, ερωτεύεται, ζει. Η ηρωίδα/ηρωίδες του βιβλίου είναι τόσο πολύπλοκη/ες όσο και ολόκληρη η γυναικεία φύση.
Ποια είναι τα μελλοντικά συγγραφικά σας σχέδια;
Όπως είπα και στην αρχή της συνέντευξης δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου να μην γράφει. Συνεπώς συνεχίζω την συγγραφή με τον ρυθμό που αναπνέω. Έχω ήδη ολοκληρώσει ένα μυθιστόρημα, δοκιμάζοντας τις δυνάμεις μου στην μεγάλη φόρμα πλέον και είναι καθ’ οδών και το επόμενο μυθιστόρημά μου. Έχω την τύχη να βρίσκομαι μέσα στην υπέροχη οικογένεια των εκδόσεων Ιωλκός που με τίμησε και με τιμά με την εμπιστοσύνη του. Έχω αφεθεί λοιπόν απόλυτα στα έμπειρα χέρια του εκδότη μου Κ. Κων/νου Κορίδη και τον αφήνω να με καθοδηγεί με τον καλύτερο τρόπο σε ότι αφορά την έκδοση των βιβλίων μου.
Λίγα λόγια για το βιβλίο: Μια συνηθισμένη γυναίκα παρατηρεί την καθημερινότητά της. Αναλύει την κάθε λεπτομέρεια απ’ όσα συμβαίνουν γύρω της. Με διεισδυτική ματιά ψηλαφίζει τον έρωτα, το θάνατο, τη γέννηση, τη διασκέδαση. Βρίσκεται σε μέρη που έχει βρεθεί ο καθένας μας. Όμως, αποτελούν για κείνη αφορμή για μία βαθιά κατάδυση στο «εγώ» και στο σώμα της. Μια βόλτα με το τρένο, μια θεατρική παράσταση, ένα νησί το καλοκαίρι, φαγητό με φίλους σε ένα ταβερνάκι και μια υπαίθρια μιλόγκα βρίσκονται εκεί προκειμένου να καταφέρει να παρατηρήσει τον εαυτό της σε σχέση με ότι την περιβάλλει. Στιγμές μικρές κι ασήμαντες στο βλέμμα του απλοϊκού ανθρώπου, μεγεθύνονται και μ’ έναν έντονο υπερρεαλισμό συνθέτουν τα δώδεκα διηγήματα του βιβλίου. Ο αναγνώστης έρχεται σ’ επαφή με μυρωδιές και χρώματα που υπήρχαν πάντα γύρω του δίχως, όμως, να τα έχει ποτέ του προσέξει.