H Ελένη Βλάχου, σκηνοθέτης και ηθοποιός, δραστηριοποιείται εδώ και χρόνια στον χώρο του παιδικού θεάτρου, με πολλές αγαπημένες δουλειές και με τις δυο ιδιότητές της. Το Τaλκ τη συνάντησε και μίλησαν για θέατρο και τέχνη, αλλά και για τη σκληρή καθημερινότητα που μικροί και μεγάλοι βιώνουμε καθημερινά και για το πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε.

Καλημέρα, αγαπημένη Ελένη! Συστήσου, παρακαλώ, στο κοινό του Τaλκ!
Kαλημέρα και από εμένα! Κάποια χρόνια πίσω έκανα τις σπουδές μου στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών και έπειτα στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Πολιτιστικής Διαχείρισης στο Πανεπιστήμιο του Maastricht. Ακολούθησε η Δραματική σχολή του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Τα τελευταία χρόνια εργάζομαι ως ηθοποιός και πού και πού κάνω και τις δικές μου σκηνοθεσίες! Σήμερα ζω στο Παγκράτι, περιμένω να εκδοθεί το επόμενο παραμύθι μου, παίζω στο Εθνικό Θέατρο στο «Αγόρι στο Θεωρείο» σε σκηνοθεσία Σοφίας Μαραθάκη και σκηνοθετώ τον «Ερωτόκριτο» και τον «Ταρτούφο» για παιδιά και εφήβους στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο.

Τα τελευταία χρόνια επιλέξατε, με την ομάδα σου, να διασκευάσετε για μικρούς θεατές κλασικά έργα της Αναγέννησης. Πώς πήρατε αυτή την απόφαση, με ποια έργα καταπιαστήκατε και πώς δουλέψατε ώστε να τα κάνετε… kids friendly, αλλά και επίκαιρα;
Όταν συμφώνησα να αναλάβω μια σκηνοθεσία για την Παιδική/Εφηβική Σκηνή του Γυάλινου Μουσικού Θεάτρου, η πρόταση μου ήταν να διασκευάσω για παιδιά ένα έργο του Σαίξπηρ. Μην έχοντας έτσι κι αλλιώς στους ώμους μου το βάρος του τίτλου του “σκηνοθέτη”, είπα να πειραματιστώ και ό,τι γίνει! Γιατί να μη δοκιμάσω ένα “δύσκολο” έργο του, ένα έργο που εκ πρώτης είναι απαγορευτικό για το παιδικό κοινό. Το εγχείρημα «’Εμπορος της Βενετίας» πέτυχε και με έβαλε σε μια πολύ δημιουργική διαδικασία να συνεχίσω με κλασικά έργα από την Αναγέννηση ως τον Γαλλικό Κλασικισμό. Έτσι ακολούθησε ο «Ερωτόκριτος» του Β.Κορνάρου και ο «Ταρτούφος» του Μολιέρου. Είναι πρόκληση, είναι κοπιαστικό, αλλά οδηγεί σε έναν ωραίο διάλογο με τα παιδιά όταν δεν τους απευθύνεσαι σαν να “μην καταλαβαίνουν πολλά” και αυτό σου δίνει έμπνευση να συνεχίσεις. Ανακάλυψα επίσης πως τα κλασικά έργα είναι friendly έτσι κι αλλιώς. Είναι φιλόξενα, είναι οικουμενικά και διαχρονικά. Σε όλα τρέχει μια βασική ιστορία, συχνά με πολλά στοιχεία παραμυθιού, την οποία τα παιδιά μπορούν να παρακολουθήσουν εύκολα. Όσο τώρα για τα βαθύτερα νοήματά τους, τις πιο “μεγαλίστικες” θεματικές τους, νιώθω πως χρειάζεται πολλή προσοχή, όχι όμως φόβος και υπερπροστατευτικότητα, όταν πρόκειται να απευθυνθούμε σε παιδιά. Θέλει λιτότητα, χιούμορ και ευθύτητα. Αυτήν την αίσθηση και αισθητική κατανόησαν, σεβάστηκαν και εξέλιξαν όλοι οι συντελεστές και έτσι έφτιαξαν για τις παραστάσεις μας φανταστικούς χορούς, μουσικές, κουστούμια, σκηνικά και φώτα. 

Πάμε τώρα στον Ταρτούφο, που παίζεται τώρα στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο. Ποιος είναι; Πώς τον παρουσιάζετε στα παιδιά και πώς διαχειρίζεστε το δίπολο αλήθεια-ψέμα;
Ο Μολιέρος έχει κάνει ήδη όλη τη δουλειά. Ξεκινά το έργο βάζοντας όλους τους άλλους ρόλους να μιλούν και να διαφωνούν σχετικά με τον Ταρτούφο. Ο Ταρτούφος εμφανίζεται επί σκηνής πολύ αργότερα, έχει όμως ήδη δημιουργηθεί ένα μυστήριο γύρω από το πρόσωπό του. Έχει παράλληλα δοθεί και στο κοινό ο χρόνος να γνωρίσει και τους υπόλοιπους ήρωες. Και όταν ο Ταρτούφος πια εμφανίζεται, γνωρίζουμε τους υπόλοιπους ήρωες ξανά, αυτή τη φορά σε σχέση με τον Ταρτούφο. Αυτό το “τέχνασμα” του Μολιέρου το διατήρησα στη διασκευή και αποδείχτηκε το καλύτερο εργαλείο για να διαχειριστώ το δίπολο αλήθεια- ψέμα. Τα παιδιά έχουν μπροστά τους όλα τα στοιχεία και μπορούν να κρίνουν ως ψεύτη ή αληθινό όχι μόνο τον Ταρτούφο αλλά και όλους τους ήρωες του έργου.

Ποιος ο ρόλος της μουσικής στις παραστάσεις που σκηνοθετείτε και βέβαια και στον Ταρτούφο;
Η μουσική παίζει σοβαρότατο ρόλο. Σχεδόν δεν γίνεται χωρίς αυτήν. Δεν μιλώ για παραστάσεις- μιούζικαλ, αλλά για μια προέκταση του κειμένου -όπου χρειάζεται- με μουσικό τρόπο. Τα κλασικά κείμενα, όντας συχνά έμμετρα, έχουν μέσα τους μουσικότητα και ρυθμό. Είναι κρίμα να μην εκμεταλλευτούμε αυτό το χαρακτηριστικό τους. Στόχος μας επίσης, μαζί με τον Ηλία Βαμβακούση που συνθέτει τις μουσικές και τα τραγούδια, είναι να φέρουμε τα παιδιά σε επαφή όχι μόνο με το κείμενο ενός συγκεκριμένου συγγραφέα αλλά και με τη μουσική της εποχής του, μπλεγμένη πάντα με πιο σύγχρονα ακούσματα. Στο Ταρτούφο, λοιπόν, τα παιδιά, ανάμεσα σε άλλα, θα έρθουν σε επαφή με τον Γάλλο συνθέτη Ζαν Μπατίστ Λυλί, τον “πατέρα” -όπως συχνά αναφέρεται- της μπαρόκ μουσικής.

Ποιες οι αντιδράσεις των μικρών θεατών μετά τη λήξη της παράστασης; Τι σας λένε; Τι λένε στους ηθοποιούς;
Τα παιδιά φεύγουν χαρούμενα και φαίνεται πως αυτό που συνέβη στη σκηνή τους αφορά μιας και έχουν ανάγκη να το συζητήσουν. Κατά τη διάρκεια της παράστασης, όση εμπειρία κι αν έχει κανείς από θέατρο για παιδιά, πάντα ξαφνιάζεται από τον αυθορμητισμό τους, το πόσο ανοιχτά είναι να δεχτούν όλα αυτά τα ερεθίσματα. Ο Κωνσταντίνος Δαλαμάγκας, που υποδύεται τον Ταρτούφο, ήταν προετοιμασμένος για πολλές αποδοκιμασίες μια και φαινομενικά παίζει τον “κακό” του έργου. Έρχονται όμως και μέρες που έχει φανατικούς υποστηρικτές και όλο αυτό έχει πολύ ενδιαφέρον.

Όταν όλα πάνε πλέον καλά και τα θέατρα δεν ξανακλείσουν και μπούμε κανονικά, χωρίς φόβο, στους θεατρικούς ρυθμούς μας [νομίζω ότι η επόμενη σεζόν θα μας το προσφέρει αυτό απλόχερα], τι έχετε σκοπό να ετοιμάσετε για τους μικρούς θεατές σας; Θα παραμείνετε σε κλασικό ρεπερτόριο ή θα προχωρήσετε σε κάτι διαφορετικό;
Συζητάμε την ιδέα οι παραστάσεις που παίζονται φέτος να συνεχιστούν για λίγο ακόμα. Από εκεί και πέρα, δεν έχω ακόμα οργανώσει κάτι συγκεκριμένο, αν όμως προκύψει, όχι δεν θα ήθελα να είναι κλασικό. Η πιο σύγχρονη παιδική/εφηβική λογοτεχνία έχει πολύ πλούτο και ωραίους συγγραφείς. Προς το παρόν διαβάζω όσο περισσότερο μπορώ και μαζεύω ιδέες για μελλοντικές διασκευές.

Τέλος, ποια ήταν η δική σου εμπειρία μέσα από την κατάσταση που βιώσαμε και συνεχίζουμε να βιώνουμε την τελευταία διετία; Έχεις επιχειρήσει ή θα επιχειρήσεις να την εντάξεις μέσα στις επαγγελματικές δουλειές σου, ως έναν τρόπο -ας πούμε- κάθαρσης/ψυχοθεραπείας;
Το αυτονόητο μέχρι και λίγες ημέρες πριν θα ήταν εδώ να αναφερθώ στην πανδημία, κι όμως με τα τελευταία γεγονότα στην Ουκρανία σχεδόν κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για κάτι άλλο πέρα από αυτό. Η πανδημία μου στοίχησε σε όνειρα και σχέδια για το μέλλον, μου στέρησε ελευθερίες και συχνά με τρόμαξε λιγάκι. Η βία και ο παραλογισμός που παρακολουθούμε, όμως, τις τελευταίες μέρες, η απειλή ενός πολέμου που ξεκίνησε, επαναφέρει όλα αυτά σε υπερθετικό βαθμό. Όλα χρωματίζονται πια αλλιώς ακόμα και μέσα στη δουλειά μας. Στον Ερωτόκριτο λέμε “o πόλεμος αρχίζει, πράγμα χειρότερο από αυτό στον κόσμο δεν υπάρχει” και δεν είναι πια παραμύθι. Στον Ταρτούφο λέμε “Αντέχεις άραγε την αλήθεια να δεις;” και όχι δεν ξέρουμε αν αντέχουμε να τη δούμε. Στο “Αγόρι στο θεωρείο” αφηγούμαστε την άφιξη των προσφύγων από τη Σμύρνη και την ώρα ακριβώς που είμαστε πάνω στη σκηνή γεννιούνται νέοι πρόσφυγες. Το θέατρο και η τέχνη είναι από μόνα τους κάθαρση, γιατρικό! Αν έχει νόημα να επιχειρούμε να μιλάμε μέσα από τα έργα μας για τα δύσκολα που ζούμε; Έχει και πρέπει. Το θέμα είναι από ποια οπτική. Ας μη μιλάμε για τον πόλεμο. Ας μιλάμε για την αγάπη που νίκησε τον πόλεμο. Η Ελένη Βλάχου:
– Παίζει στο “Αγόρι στο θεωρείο” της Αγγελικής Δαρλάση, σκηνοθεσία Σοφία Μαραθάκη _ Εθνικό θέατρο.
– Διασκεύασε και σκηνοθετεί τον “Ερωτόκριτο“, του Βιτσέντζου Κορνάρου _ Παιδική Εφηβική Σκηνή Γυάλινου Μουσικού Θεάτρου.
– Διασκεύασε και σκηνοθετεί τον “Ταρτούφο“, του Μολιέρου _ Παιδική Εφηβική Σκηνή Γυάλινου Μουσικού Θεάτρου.
Οι φωτογραφίες είναι της Αναστασίας Γιαννάκη @anastasia.giannaki_