Τον Οκτώβριο του 2017 η Χρύσα Διαμαντοπούλου, ηθοποιός και καλλιτεχνική διευθύντρια της δραστήριας θεατρικής ομάδας Μικρός Νότος, η φίλη μου η Χρύσα, διαγνώστηκε με καρκίνο στο στήθος. Από την πρώτη στιγμή, μίλησε δημόσια για την περιπέτεια της υγείας της. Σήμερα, έναν χρόνο μετά, υγιής πλέον, μιλάει στο Τaλκ με αφορμή τον Μήνα Πρόληψης Καρκίνου του Μαστού.
- Πώς κατάλαβες ότι κάτι δεν πάει καλά και τι έκανες;
“Θα κάνουμε και έναν υπέρηχο”, μου είπε ο ακτινολόγος μετά την μαστογραφία. “Ναι φυσικά”, είπα με παγωμένο χαμόγελο. Κάτι είχα πιάσει 4 μήνες πριν, αλλά το μυαλό μου δεν πήγαινε στο κακό. Είμαι νέα, ωραία, υγιής. ΑΠΟΚΛΕΙΕΤΑΙ.
Αρκετό καιρό πριν από τη διάγνωση είχα διάφορα συμπτώματα στα οποία δεν έδωσα κάποια σημασία. Η ζωή μου είχε αποκτήσει φρενήρη ρυθμό, με πολλή εργασία για τον Μικρό Νότο και πολύ τρέξιμο με την κόρη μου, την Μελίνα. Δούλευα επί 3 χρόνια στα όρια της υπερκόπωσης, χωρίς υπερβολή περίπου 16 ώρες την ημέρα, χωρίς ρεπό Σαββατοκύριακου, γιατί η δουλειά μας δεν σταματάει ποτέ. Όλα γίνονταν με πίεση, οριακά, με το 105% των δυνάμεών μου. Όλα στο κόκκινο. Αν ήμουν αυτοκίνητο, θα είχα κάψει φλάντζα προ πολλού.
Όπως καταλαβαίνετε, λοιπόν, μέσα σε μία καθημερινότητα που οι ώρες και οι ημέρες ήταν όλες ίδιες, καθώς προτεραιότητα είχε το να διεκπεραιωθούν εκατοντάδες εργασίες, οποιοδήποτε σύμπτωμα, όσο σοβαρό κι αν είναι πέφτει στο κενό.
Πόσες φορές δεν ένιωσα τις δυνάμεις μου να με εγκαταλείπουν, πόσες φορές δεν ένιωθα ένα κάψιμο σε διάφορα σημεία του σώματός μου, πόσες φορές δεν ξύπνησα κουρασμένη, με πολύ χαμηλή ενέργεια, πόσες φορές δεν είχα αφόρητους πονοκεφάλους ή μούδιασμα στο στήθος, πόσες φορές δεν είχα έντονα ξεσπάσματα θυμού ή αυτή την απίστευτη όρεξη να τρώω γλυκά που δεν μου άρεσαν ποτέ ως τότε; Το σώμα φώναζε πολύ δυνατά, αλλά κανείς δεν βρέθηκε εκεί να το ακούσει. Έλειπα. Ήμουν απούσα από το ίδιο μου το σώμα. Είχα χάσει και την επαφή με τους γύρω μου, φουλ εργασιοθεραπεία, θυμός, οριακές καταστάσεις με τον ύπνο μου. Είχα χάσει στ’ αλήθεια και τη γυναικεία μου υπόσταση. Είχα απομονωθεί, με μοναδικές μου προτεραιότητες την Μελίνα και τον Μικρό Νότο.
Όταν, πάνω στο παιχνίδι, ένα απόγευμα του Ιουλίου του 2017, η Μελίνα με χτύπησε κατά λάθος στο στήθος πόνεσα πολύ. ΑΟΥΤΣ. Το ‘πιασα. Ήταν κάτι μεγάλο, όχι πολύ σκληρό, βαθιά στο στήθος, εκεί μέσα στη μασχάλη, αριστερά. Στ’ αλήθεια μού πήρε πολύ καιρό να καταλάβω γιατί το άφησα μέχρι τις 17 Οκτωβρίου του 2017, όταν πήγα τελικά να κάνω μαστογραφία.
Ναι, το είδα στα μάτια του. Και πάλι όμως… Δεν μπορεί να είναι κάτι κακό. Κάτι περίεργο ναι. Μία μεγάλη κύστη ίσως, αρκετά σκληρή πια, ώστε να πονάει στο αριστερό στήθος. Έχει κάνει και μία γραμμή τώρα, που δεν υπήρχε πριν. “Θα είναι σημάδι από το καινούργιο μαγιό…” σκέφτηκα. Μετά, όμως, δεν έφευγε!
Αλλά τα μάτια του; Κάτι δεν πάει πολύ καλά, σκέφτηκα. Αλλά και πάλι, αποκλείεται. Κάτι περίεργο έχει δει. Αλλά μην ανησυχείς, Χρύσα. Είσαι νέα, ωραία και υγιής εσύ! ΑΠΟΚΛΕΙΕΤΑΙ.
“Ελάτε λίγο στο γραφείο μου”.
Έξω από το γραφείο του, εκεί καθόταν η μητέρα μου. Δεν πήγα αμέσως. Μπήκα τρέχοντας στην τουαλέτα να καθαρίσω τα χέρια μου και τα μάτια μου-«γιατί κλαις τώρα», σκέφτηκα. Περνώντας από μπροστά της με είδε που ήμουν μάλλον ταραγμένη, “μμμμ” έκανα γκριμάτσα, “έτσι κι έτσι” της έδειξα με τα χέρια μου και γλίστρησα μέσα στο γραφείο.
Κάτι έλεγε ο γιατρός με τη βοηθό του μόλις μπήκα μέσα. Κοιτούσε την μαστογραφία. Παύση-ξέρετε από αυτές τις ΓΕΜΑΤΕΣ παύσεις. “Κάθισε”, μου λέει. Σκέφτηκα… τώρα θα με ρωτήσει πόσο χρονών είμαι. Το χω δει σε ταινίες! “Πόσο χρονών είστε;” Δεν το πιστεύω… “41”, του λέω με τρεμάμενη φωνή. “Πότε έχετε ραντεβού με τον μαστολόγο σας;” “Σε 12 μέρες, δεν είχε πιο σύντομο ραντεβού”, απαντάω. “Αννίβα, είναι εδώ η κυρία Διαμαντοπούλου. Πρέπει να την δεις ΑΥΡΙΟ”, του είπε εκείνος παίρνοντάς τον στο τηλέφωνο εννιάμιση ώρα τη νύχτα.
- Ποια ήταν η διάγνωση; Ποια ήταν η πρώτη σου αντίδραση μετά τη διάγνωση; Πώς τελικά το αποδέχτηκες;
Πράγματι, λοιπόν, την επόμενη ημέρα ήμουν στον εξαιρετικό μαστολόγο και υπέροχο άνθρωπο Αννίβα Τσικίνη, διευθυντή του τμήματος Μαστού στο νοσοκομείο Έλενα.
Με εξέτασε. Πονούσα πολύ πια στο σημείο. Είδε τη μαστογραφία και τους υπέρηχους. Με πήρε στο γραφείο του, όπου έμεινα, αν θυμάμαι καλά, 2 ώρες… Η μνήμη θολώνει σε κάτι τέτοιες στιγμές. Έφευγε να εξετάσει, ξαναρχόταν ο Αννίβας στο γραφείο. Μου ‘λεγε κάτι, έφευγε μέχρι να το χωνέψω… Ξαναγυρνούσε και μου ‘λεγε το επόμενο… Με κερνούσε και σοκολατάκια. Δεν τρώω σοκολατάκια, έφαγα δύο.
“Χρύσα, μπαίνεις σε μια μεγάλη περιπέτεια. Η μαστογραφία σου δεν μου αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Ο όγκος είναι μεγάλος. Θα χρειαστεί να γίνει όλο το πρωτόκολλο. Ένα μεγάλο χειρουργείο. Δυο πράγματα άκουσε από εμένα, σε παρακαλώ. Ξέρω ότι θα αρχίσεις να τρέχεις τώρα από γιατρό σε γιατρό. Θα ακούσεις πολλά και διάφορα. Άκουσε μόνο αυτό από εμένα-δυο πράγματα: Όχι μεγάλο χειρουργείο αμέσως. Ο όγκος είναι μεγάλος. Μην ακούσεις τίποτε άλλο. Μόνο αυτό. Όχι αμέσως το μεγάλο χειρουργείο. Πρώτα θεραπεία. Και όχι αμέσως αποκατάσταση, Χρύσα.”
Κάποια στιγμή δεν αντέχω άλλο, έχω ακούσει για θεραπείες, για ακτινοβολίες, για ΜΕΓΑΛΟ χειρουργείο, για ορμονοθεραπείες, για πρόωρη εμμηνόπαυση, για τυχόν μεταστάσεις, για μαγνητικές και αξονικές θώρακα, οστών, εγκεφάλου, άνω και κάτω κοιλίας κ.λπ, κ.λπ, κ.λπ και τον ρωτώ: “Το λέτε και το ξαναλέτε, τι εννοείτε μεγάλο χειρουργείο;”
“Μαστεκτομή”, μου λέει “σίγουρα στο ένα στήθος. Δεν ξέρω για το άλλο.”
Όσο περίεργο κι αν ακούγεται εκεί λύγισα. “Από το να κόψω το βυζί μου καλύτερα να πεθάνω”, φώναξα πολύ θυμωμένη. Ακούς εκεί το στήθος μου. Τι λέει;;; Το αγαπημένο μου στήθος! Μου χαμογέλασε και με αγκάλιασε. “Αύριο θα δεις ότι αυτό που λες τώρα δεν θα ‘χει στ’ αλήθεια καμία σημασία”. Δεν μπορούσα να καταλάβω τι εννοούσε τότε με αυτό.
20 μέρες μετά, οι ιστολογικές μου έδειξαν διηθητικό καρκίνωμα δεύτερου βαθμού περίπου 7 εκατοστά.
Επισκέφτηκα 8 μαστολόγους- χειρουργούς, άλλους τόσους ογκολόγους και είχα ακούσει τόσα διαφορετικά πράγματα για την αντιμετώπιση αυτού του όγκου. Είχα κάνει όλες τις μαγνητικές (με λεξοτανίλ), αξονικές με σκιαγραφικά και πεταλούδες και νερά -που είχαν γεύση ούζου- και μαγνητικές και άπειρες εξετάσεις αίματος… Ποιος; Εγώ! Η κλειστοφοβική, που δεν έπαιρνα ούτε ασπιρίνη, που έβλεπα αίμα και λιποθυμούσα.
Από τα θέατρα και τις παραγωγές, από τα παιδιά και τους συναδέλφους, από τα χαμόγελα και τις παραστάσεις, από τα σχολεία και τους εκπαιδευτικούς, βρέθηκα μέρα νύχτα σε νοσοκομεία, σε κλινικές, με γιατρούς και νοσοκόμες.
Ταυτόχρονα με τις βόλτες μου στους γιατρούς, ξεκινώ την γύρα μου στους εναλλακτικούς. Ομοιοπαθητικούς, ολιστικούς με βιοενέργεια, κάνναβη, διατροφή και ό,τι άλλο μπορεί να βοηθήσει… Όλα μαζί! “Θα γίνω καλά και δεν θα ξέρω τι από όλα με θεράπευσε. Καλά, γίνε καλά εσύ και δεν πειράζει”, απαντούσα με χιούμορ στον εαυτό μου. Εγώ που πάντα πίστευα στις εναλλακτικές θεραπείες, ανακάλυψα την πίστη μου στην δυτική ιατρική!
Όσο μεγάλη έκπληξη μου προκάλεσε το ότι ο καρκίνος κι εγώ συναντηθήκαμε στα 41 χρόνια μου, άλλο τόσο ήταν σαν να περίμενα ότι πολύ σύντομα θα αρρωστήσω. Λίγες ήταν οι στιγμές αληθινής χαράς τα τελευταία 8 χρόνια. Πολλές απογοητεύσεις. Θυμός, θλίψη. Ένιωθα αβοήθητη, μόνη… Με είχε πάρει το ποτάμι κι εγώ πνιγόμουν με μόνη σανίδα την Μελίνα και τον Μικρό Νότο. Όλα αυτά ενώ ήμουν υγιής!
Και ήρθε ο καρκίνος και όλα μπήκαν στη θέση τους. Αν καταφέρω να ζήσω, θα ξέρω τώρα ΝΑ ΖΗΣΩ ΑΛΗΘΙΝΑ, σκεφτόμουν. Θέλω μια δεύτερη ευκαιρία, γαμώτο. Με τον καρκίνο το μυαλό μου ανασυγκροτήθηκε. Έδωσε λύσεις. Έδωσε άλλες ποιότητες συναισθήματος. Ε ναι, λοιπόν, ήταν σαν να περίμενα την αρρώστια μου. Για να με ησυχάσει, να με αλλάξει, να με σταματήσει, να με ελευθερώσει. Και ευτυχώς ήρθε τη στιγμή ακριβώς που ένιωσα και πάλι δυνατή. 17 ημέρες πριν από τη διάγνωσή μου έγραφα στο ημερολόγιό μου: “Χρύσα, πέρασαν όλα γλυκιά μου. 8 χρόνια μαυρίλας πέρασαν”.
“ΕΧΩ ΚΑΡΚΙΝΟ”, έλεγα. Ονόμασα την αρρώστια μου. Το έλεγα παντού. Θυμάμαι τον περιπτερά της γειτονιάς που ένα πρωινό του Οκτωβρίου με ρώτησε αυτό το τυπικό “Τι κάνετε” κι εγώ του είπα “Καλημέρα, έχω καρκίνο στο στήθος”… Είχα ανάγκη να το πω παντού. Το φώναζα δυνατά και έξω μου αλλά και μέσα μου.
“Εχεις καρκίνο, Χρύσα. ΖΗΣΕ τώρα”.
Ποτέ δεν σκέφτηκα “γιατί σε εμένα;”, διότι άρχισα να συναντώ στα νοσοκομεία γυναίκες 20 και 25 χρόνων με καρκίνο στο στήθος. “Γιατί όχι σε μένα, δηλαδή;”
Δυο μέρες μετά τη διάγνωση, η δήλωση στον Αννίβα έμοιαζε ήδη ανόητη. Ήθελα τόσο πολύ να ζήσω ακόμα κι αν έπρεπε να χάσω ό,τι πιο θηλυκό ένιωθα στο σώμα μου. Το στήθος μου. “Και θα ζήσω”, είπα.
- Είσαι μητέρα και μάλιστα μεγαλώνεις μόνη το παιδί σου. Τι είπες στην κόρη σου και πώς εκείνη αντιμετώπισε την περιπέτειά σου;
Μετά την μητέρα μου και τον πατέρα της κόρης μου, η Μελίνα ήταν ο πρώτος άνθρωπος που το έμαθε. Μίλησα με έναν παιδοψυχολόγο και μία μέρα μετά την πρώτη διάγνωση, της το είπα. Της μίλησα για τον καρκίνο που είχα στο στήθος. Της είπα ότι θα χρειαστεί να κάνω κάποιες θεραπείες, να πάρω κάποια πολύ δυνατά φάρμακα που στην αρχή θα φαίνεται σαν να μου κάνουν κακό ενώ στην πραγματικότητα θα με γιατρέψουν. Της είπα ότι είμαι πολύ σίγουρη ότι όλα θα πάνε καλά και στ’ αλήθεια το εννοούσα. Τρία πράγματα με ρώτησε εκείνη την ημέρα η Μελίνα. Πώς το έπαθα, τι θα αλλάξει στη ζωή μας και αν ο καρκίνος αυτός είναι ίδιος με του παππού.
Από εκείνη την πρώτη μέρα που το συζητήσαμε μέχρι και σήμερα δεν έχουμε σταματήσει να μιλάμε γι’ αυτό. Η Μελίνα μέσα στον χειμώνα μού ζήτησε μόνη της να μιλήσει με κάποιον ειδικό, όπως είχε κάνει και μια φίλη της όταν χρειάστηκε. Οπότε κάθε Παρασκευή μέχρι και σήμερα η Μελίνα πηγαίνει στην κυρία Μαρικαίτη και μιλούν.
Μέσα σε αυτόν τον χρόνο συνδεθήκαμε πιο βαθιά με την Μελίνα, γελάσαμε, κλάψαμε, μαλώσαμε και αγκαλιαστήκαμε πολλές φορές. Μέσα σε αυτόν τον χρόνο κάναμε πράγματα που πιο πριν δεν είχα χρόνο να τα κάνουμε μαζί. Μέσα σε αυτόν τον χρόνο ΖΗΣΑΜΕ.
Είμαι πολύ υπερήφανη και για τις δυο μας. Για εμένα, γιατί πιστεύω ότι ούτε μία στιγμή δεν ζήτησα από την Μελίνα να φανεί “δυνατή” και μάλιστα πιο δυνατή από μένα ή να με λυπηθεί ή να με “στηρίξει”. Πολύ συνειδητά προσπάθησα να μην αντιστρέψω τους ρόλους και νομίζω πως τα κατάφερα.
Από την άλλη, η Μελίνα με στήριξε με την αγάπη της, με το γέλιο και το χιούμορ της, αλλά και με την γκρίνια και με την παιδική της αφέλεια, κρατώντας μία κανονικότητα που τόσο πολύ είχα ανάγκη. Δεν ντράπηκε ποτέ για την φαλακρή μαμά της, αλλά δυσανασχέτησε πολλές φορές που δεν μπορούσα να σηκωθώ από το κρεβάτι να κάνουμε πράγματα μαζί. “Μα γιατί δεν μπορείς;”, ρωτούσε κι αυτό μου έδινε απίστευτη δύναμη!
- Σου εξήγησε κάποιος γιατρός τους λόγους που νόσησες; Υπάρχει δηλαδή απάντηση, στο «Γιατί σε σένα»;
Δεν έχω “κάποιον” γιατρό! Έχω τους δυο καλύτερους γιατρούς όλου του κόσμου! Τον κύριο Γρηγόρη Ξεπαπαδάκη, χειρουργό μαστολόγο και την κυρία Φλώρα Σταυρίδη, ογκολόγο. Δυο υπέροχους ανθρώπους που τιμούν με τη δουλειά τους το λειτούργημα της ιατρικής επιστήμης. Τι να πω για το πόσο μου στάθηκαν και για το πόσο με βοήθησαν να περάσω μέσα από αυτό το σκοτεινό τούνελ της ασθένειας, τόσο με τις στέρεες γνώσεις τους, όσο και με την αγάπη τους, αγάπη που χρειάζεται κάθε ασθενής. Είναι πια δύο πολύ σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή μου, όπως και όλη η ομάδα τους, που είναι πάντα δίπλα μου, όποτε τους χρειάζομαι.
Αποκλείοντας την κληρονομικότητα με τον γονιδιακό έλεγχο και παίρνοντας τα τελικά αποτελέσματα της δεύτερης βιοψίας μετά την μαστεκτομή, η απάντηση είναι “τυχαίο συμβάν”. Πάντα ακολουθούσα υγιεινή διατροφή και αθλούμουν. Ζούμε σε ένα περιβάλλον πολύ τοξικό όμως. Ποιος ξέρει τι λειτούργησε περισσότερο και τι λιγότερο;
Εγώ πάλι πιστεύω ότι όλες οι ασθένειες που μας επιλέγουν έχουν κάτι να μας πουν. Η δική μου μου άλλαξε τον τρόπο που ζω και σκέφτομαι, και νιώθω βαθιά ευγνωμοσύνη γι΄αυτό.
- Ποια ήταν και πόσον καιρό κράτησε η θεραπεία σου; Τι ήταν αυτό που σε δυσκόλεψε περισσότερο; Σωματικά ή/ και ψυχολογικά;
Έλεγα με χιούμορ “αν έτσι είναι η θεραπεία, σκέψου πώς είναι η ίδια η αρρώστια”. Έξι μήνες χημειοθεραπεία, μαστεκτομή άμφω με καθαρισμό λεμφαδένων, 30 ακτινοβολίες και ορμονοθεραπεία για 10 χρόνια.
Οι όγκοι έπρεπε να συρρικνωθούν πριν από το μεγάλο χειρουργείο. Οπότε αρχικά έπρεπε να κάνω 6 μήνες χημειοθεραπεία σε δύο κύκλους. Πρώτος κύκλος, κάθε 15 ημέρες και επόμενος κύκλος κάθε εβδομάδα. Αυτά τα φάρμακα είναι για υπερήρωες… Κι όμως χορηγούνται σε ανθρώπους. Και δεν μιλάω για την εικόνα στον καθρέφτη, αυτό ήταν το λιγότερο για εμένα-δεν έμεινε ούτε μια τρίχα επάνω μου, ούτε μία βλεφαρίδα. Το δέρμα μου έγινε σαν χαρτί, η εικόνα μου τσαλακώθηκε.
Θέλω να μιλήσω για τις τεράστιες δυσκολίες που πέρασε το σώμα μου και το μυαλό μου. Βίωσα πόνους σε όργανα και σημεία που δεν ήξερα καν ότι υπάρχουν. Θέλω να μιλήσω για τις ατελείωτες ναυτίες, τους ιλίγγους, την μυρωδιά των φαρμάκων, που μου τρυπούσαν τη μύτη και που μου είχαν αλλοιώσει τόσο τη γεύση, που δεν μπορούσα να φάω τίποτα, για την κορτιζόνη που με είχε κάνει σαν τούμπανο από το πρήξιμο, για τις τρύπες από τις ατελείωτες ενέσεις για να ανέβουν τα λευκά μου που κάθε εβδομάδα από την κατακόρυφη πτώση τους κινδύνευε η επόμενη θεραπεία, τα ατελείωτα χάπια που έπαιρνα κάθε μέρα με φόβο έναν ακόμα εμετό. Ναυτία να μην μπορώ να ανοίξω τα μάτια μου. Μουδιάσματα σε χέρια και πόδια. Φλέβες που δεν υπήρχαν πια για να πάρεις αίμα. Να είμαι ξαπλωμένη για εβδομάδες και να μην μπορώ να πάρω τα πόδια μου. Να πηγαίνω σινεμά με την Φλώρα με μανταρίνια στην μύτη για να μην κάνω εμετό. Το αλλεργικό σοκ που έπαθα στην 3η χημειοθεραπεία και για κάποια λεπτά, μέχρι να κλείσει η χορήγηση του φαρμάκου, ένιωσα τέτοιον πόνο στα κόκκαλα που νόμιζα ότι ήρθε το τέλος. Η κρίση πανικού που έπαθα στην 4η χημειοθεραπεία από την μυρωδιά του φαρμάκου. ΔΕΝ ΑΝΤΕΧΑ ΑΛΛΟ και ευτυχώς τελείωσε… Όχι γρήγορα. Αργά και βασανιστικά. Αλλά τελείωσε.
Όταν αρρωσταίνεις από καρκίνο, είναι περίεργο, αλλά με τον καιρό χάνεις την ιδιότητά σου. Δεν είσαι ηθοποιός, ούτε καλλιτεχνική υπεύθυνη, ούτε γυναίκα, ούτε μαμά, ούτε τίποτε άλλο εκτός από “ασθενής”. Ανήκα στον πλανήτη του ασθενούς! Οι συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από την τελευταία σου εξέταση, τον αιματοκρίτη που είναι στα πατώματα, τα λευκά σου που εξαφανίζονται, την αιμοσφαιρίνη… Αυτά έχουν στ’ αλήθεια σημασία.
Στον πλανήτη αυτόν, λοιπόν, το μυαλό δεν είχε πολύ χώρο για άλλη “δουλειά”… Το μυαλό πάλευε να αντεπεξέλθει στις σκληρές απαιτήσεις. Πώς θα το αντέξεις αυτό πάλι; Πάνω που άρχιζες να νιώθεις καλά, μία ή δύο το πολύ ημέρες πριν από την επόμενη χημειοθεραπεία, ξανά και ξανά και ξανά… Η οργάνωσή μου και η συγκρότησή μου με βοήθησαν πολύ. Το μυαλό μου ήταν πολύ τακτοποιημένο. Δεν έκανε κακές σκέψεις. Με βοήθησε. Με στήριξε. Με κράτησε γερά. Μου επέτρεψε να νιώθω χάλια και με οδήγησε με ηρεμία προς το φως… Το ευχαριστώ!
Μπροστά στις χημειοθεραπείες μου, η μαστεκτομή και οι ακτινοβολίες ήταν παιχνιδάκι… Ο άνθρωπος όλα τα συνηθίζει. Παροχετεύσεις, ουλές, εγκαύματα, πόνους στα χέρια, στο στήθος… “Θα σου κόψουν και κάτι άλλο μαμά”, είπε έντρομη η Μελίνα που σοκαρίστηκε από το χειρουργείο μου.
Σας υπογράφω πως ό,τι κι αν χρειαζόταν να κοπεί, εγώ θα ήμουν εδώ και θα ένιωθα πιο ολόκληρη από ποτέ. Τόσο σπουδαία είναι η ζωή να ξέρετε. Οι ουλές μου τώρα είναι τα παράσημά μου.
- Εργαζόσουν κατά τη διάρκεια της περιπέτειάς σου;
Την επόμενη ημέρα της διάγνωσης ζυμώναμε, θυμάμαι, σε ένα νηπιαγωγείο της Μεταμόρφωσης “Το πιο γλυκό ψωμί”. Θυμάμαι με πόσο black χιούμορ αντιμετώπιζα τα νέα και σε πόση αμηχανία έφερνα τους συναδέλφους με το χιούμορ μου. Θυμάμαι με πόση συγκίνηση έβλεπα τα παιδιά να παρακολουθούν το παραμύθι και κάνοντας τα διαδραστικά μαζί τους αναρωτιόμουν “άραγε θα το ξαναζήσω αυτό;”.
Θυμάμαι επίσης μία Πέμπτη -λίγες ημέρες μετά -που έκανα την πρώτη μου βιοψία και την Παρασκευή το πρωί έπαιζα. “Να ακυρώσουμε την παράσταση της Παρασκευής, Χρύσα”, μου ‘λεγε η Λαμπρινή, υπεύθυνη επικοινωνίας της ομάδας. “Όχι, όχι θα την κάνω”. Παρασκευή πρωί άφησα τελικά την Λαμπρινή να ειδοποιήσει το σχολείο. Ήμουν ακόμα στο νοσοκομείο.
Θυμάμαι επίσης ότι παρ’ όλο το “επείγον” που υπήρχε από τους γιατρούς σαν οδηγία για τις εξετάσεις μου, που ήταν ατελείωτες, τις μέρες που είχα πρωινές παραστάσεις πήγαινα στις παραστάσεις. “Όλα κι όλα! Άλλο η ζωή, άλλο ο καρκίνος! Δεν θα μας τα ανατρέψει όλα”, έλεγα.
“Πρέπει να κάνουμε αντικατάσταση Χρύσα”, έλεγε και είχε δίκιο η Λαμπρινή όσο κι αν αυτό πονούσε. Έγινε η αντικατάσταση χωρίς να είμαι παρούσα. Μόνο από αυτό μπορώ να καταλάβω πόσο αλλού ήταν το μυαλό μου. Επίσης έχρησα βοηθό μου την υπέροχη Ναυσικά σε όλα τα ζητήματα της παραγωγής που οπωσδήποτε θα έπρεπε να γίνονται για να μην “βυθιστεί το πλοίο”… Και μετά ξεκίνησαν οι χημειοθεραπείες.
Εεε, εκεί χάθηκε η μπάλα. Έχασα κάθε επαφή με τον έξω κόσμο. Ερχόταν η Ναυσικά μία φορά την εβδομάδα για να δούμε μαζί κάποιες εκκρεμότητες. Άλλοτε μπορούσα, άλλοτε δεν μπορούσα. Όχι. Δεν μπορούσα να δουλέψω, ούτε να σκεφτώ τίποτε άλλο πέρα από τον πόλεμο που ζούσα εντός μου.
Οραματιζόμουν ναυμαχίες και πολέμους ανάμεσα σε υγιή και καρκινικά κύτταρα μέσα μου και έμαθα να ζω σε ησυχία, στο σκοτάδι του δωματίου μου, με κλειστά βλέφαρα, στη σιωπή, χωρίς να έχω οποιαδήποτε άλλη έγνοια από το να γίνω γρήγορα καλά. Το βιβλίο της Ελεονώρας Σουρλάγκα «πάσΠΟΡΤ- μια αληθινή περιπέτεια», που μου έκανε δώρο η μαμά μιας συμμαθήτριας της κόρης μου, όπου μιλούσε για τη δική της συνάντηση με τον καρκίνο, με βοήθησε πάρα πολύ μέσα σε αυτή τη σκοτεινιά. Να σαι καλά, Ελεονώρα μου γλυκιά!
Τον Μικρό Νότο τον ξαναβρήκα, από τον Νοέμβριο που τον έχασα, κάπου τον Μάρτιο πάλι σιγά σιγά… πληγωμένο, τραυματισμένο, με πολλές αγωνίες και ανησυχίες και αυτός! Αλλά ήταν εκεί! Χάρη στην αυταπάρνηση μεγάλου μέρους της ομάδας! Χάρη στην άψογη οργάνωσή του τα προηγούμενα χρόνια. Οι συνάδελφοί μου είχαν πάρει πάνω τους ό,τι μπορούσαν, με σεβασμό, με κατανόηση και με αγάπη. Και αυτό δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Τους ευχαριστώ από την καρδιά μου.
Ο Μικρός Νότος νόσησε μαζί μου και βγήκε πιο δυνατός. 
- Πώς αντιμετώπισες την μαστεκτομή;
Στην αρχή δεν χωρούσε στο κεφάλι μου. Το στήθος μου; Είναι δυνατόν; Το στήθος μου;;; Μετά ήρθε ο τρόμος, ο φόβος, η αποδοχή, ξανά ο τρόμος, η λύπη, η απόγνωση, το πένθος. Είχα χρόνο να τα βιώσω όλα αυτά ξανά και ξανά και να τα αφομοιώσω, να κλάψω και να γελάσω. Από την ημέρα που ο Αννίβας μου έκανε όλο το “πλάνο πορείας προς την υγεία” στις 17 Οκτωβρίου, μέχρι τις 14 Μαΐου που μπήκα για το χειρουργείο δούλεψα πολύ για να είμαι όσο πιο έτοιμη γινόταν.
Την ημέρα του χειρουργείου, ήμουν με 30 αγαπημένους μου στο δωμάτιο του νοσοκομείου περιμένοντας και παίζαμε με κάτι μύτες κλόουν που μας μοίρασε η Ερατώ. Είχα πολλή αγωνία, αλλά η αγάπη ξεχείλιζε από παντού.
Όταν άνοιξα τα μάτια μου από το χειρουργείο ήμουν ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος του κόσμου! Σαν να μου χε φύγει ένα τεράστιο βάρος. Ένιωσα ότι η θυσία του στήθους μου είναι ελάχιστη μπροστά στο δώρο της ζωής. Ένιωσα ευγνωμοσύνη ακόμα και απέναντι στο στήθος μου που με προστάτευσε και θυσιάστηκε για εμένα.
- Χρησιμοποίησες επαγγελματική ψυχολογική υποστήριξη; Πώς σου στάθηκαν οι άνθρωποι του περιβάλλοντός σου; Απογοητεύτηκες, άραγε, από κάποιους;
Ναι, φυσικά. Ήταν μία μεγάλη στήριξη για εμένα. Με πολλή ανθρωπιά και σεβασμό, η Μήνα Τοδούλου, συστημική ψυχοθεραπεύτρια, ήταν πλάι μου σε όλη αυτή τη δύσκολη διαδρομή. Με βοήθησε να αντιληφθώ και να καταγράψω πολλά…
Νιώθω απέραντη ευγνωμοσύνη για τους ανθρώπους που στάθηκαν δίπλα μου και μου έδωσαν τόση αγάπη. Και ήταν πολλοί. Πάρα πολλοί. Τι να πω για την μητέρα μου που έμεινε μαζί μας και δεν κουνήθηκε από δίπλα μου όλους αυτούς τους μήνες; Φύλακας-άγγελος. Η οικογένεια και οι φίλοι μου που ήταν εκεί. Πάντα. Όπως και να ήμουν.
Μέσα σε αυτή την πορεία κατάλαβα ότι ο καρκίνος τρομάζει περισσότερο τους απέξω παρά τον ασθενή. Ή τουλάχιστον κάπως έτσι έγινε με εμένα. Αρκετοί άνθρωποι του στενού περιβάλλοντός μου ένιωσαν τόσο φόβο, αμηχανία και αγωνία που δεν μπόρεσαν να το διαχειριστούν. Βρέθηκα να παρηγορώ ανθρώπους! Κάποιοι άλλοι απομακρύνθηκαν, κάπως σαν να φοβήθηκαν ότι θα κολλήσουν ή κάπως σαν να μην άντεχαν ένα περιβάλλον τόσο… άρρωστο. Κάποιοι άλλοι βρήκαν ευκαιρία να ξεδιπλώσουν τον… υπέροχο δυνατό εαυτό τους και να διαχωρίσουν τη θέση τους. Στην αρχή θύμωσα πολύ. Τους χρειαζόμουν, έτσι ένιωθα. Τώρα που το σκέφτομαι, όμως, είναι μεγάλο δώρο αυτό το ξεκαθάρισμα. Δεν κρατώ κακία σε κανέναν. Όλα ανθρώπινα είναι. Μπορεί κι εγώ στη θέση τους να είχα τρομάξει. Έλαβα και λαμβάνω απέραντη αγάπη, πάντως, και αυτή κρατώ σαν τελικό απολογισμό.
- Έχεις συμβουλές να δώσεις; Σε γυναίκες που δεν νοσούν, σε γυναίκες που νοσούν, στους συντρόφους τους, στα παιδιά τους, στους φίλους τους;
Ζήστε. Όλοι περιμένουμε κάτι σπουδαίο να συμβεί σε αυτή τη ζωή. Η ζωή από μόνη της είναι σπουδαία. Το “Καλημέρα” μου απέκτησε νόημα, το ίδιο και το “Χρόνια πολλά με υγεία”. Τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Χαρείτε τον ήλιο, αφήστε τη βροχή να σας βρέξει, τη θάλασσα να σας κρατήσει στην αγκαλιά της αστεράκι, το μονοπάτι να σας οδηγήσει, μυρίστε το φασκόμηλο, τη ρίγανη, ακούστε την ηχώ στο βουνό, αγαπήστε τους ανθρώπους για αυτό που είναι, απομακρυνθείτε εγκαίρως από ό,τι σας πληγώνει χωρίς απαραίτητα να το πληγώσετε, πιείτε νερό από την πηγή, κολυμπήστε στο κρύο ποτάμι, δείτε την Ανατολή, αγκαλιαστείτε, πείτε στους ανθρώπους που αγαπάτε ότι τους αγαπάτε…
Στα κινέζικα το ιδεόγραμμα “κρίση” είναι ένας συνδυασμός των χαρακτήρων “κίνδυνος” και “ευκαιρία”. Αναρωτιέμαι γιατί να χρειάζεται κανείς μία κρίση σαν αυτή που φέρνει ένας καρκίνος για να μας φέρει την διαύγεια και την ευκαιρία να ζήσουμε… Έπρεπε να αρρωστήσω για να νιώσω ευτυχισμένη!
- Τώρα είσαι καλά. Για να κλείσουμε αφήνοντας εντελώς πίσω μας τον καρκίνο, θέλεις να μας μιλήσεις για τα φετινά επαγγελματικά σου σχέδια;
Τώρα είμαι καλά! Και ποτίζω και φροντίζω και τον Μικρό Νότο μας με το ίδιο πάθος και περισσότερη δύναμη! “Αισώπου… φίλοι” στο θέατρο Σταθμός κάθε Κυριακή στις 12 το μεσημέρι ενώ τις καθημερινές υποδέχεται σχολεία. “Γύρω γύρω μήνες” στο ΙΔΡΥΜΑ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ από τις 11 Νοεμβρίου και κάθε Κυριακή στις 12 το μεσημέρι ενώ τις καθημερινές υποδέχεται σχολεία ή επισκέπτεται το χώρο των σχολείων. Οι παραστάσεις μας “Ο Κουκουμπλής” και “Αισώπου κόμιξ!” επισκέπτονται καθημερινές σχολεία, μαζί με την νέα εκπαιδευτική δράση “Το πιο γλυκό ψωμί”, όπου τα παιδιά ζυμώνουν το δικό τους ψωμί, ενώ παρακολουθούν τον κύκλο του ψωμιού μέσα από τα μάτια των ηρώων του παραμυθιού. Τα ίδια σηκώνονται μετά για να συμμετέχουν ενεργά στο θέρισμα, το αλώνισμα, το άλεσμα κ.λπ. Όλες οι παραστάσεις της θεατρικής ομάδας Μικρός Νότος μπορούν να παιχτούν σε φεστιβάλ, Δήμους, Μουσεία, πλατείες και όπου υπάρχουν παιδιά!
Οι παραστάσεις μας φέτος είναι αφιερωμένες στις γυναίκες με καρκίνο του μαστού και πολύ σύντομα θα ανακοινώσουμε παραστάσεις ανοιχτές για αυτές τις οικογένειες που νοσούν.
Επίσης, στις 11 Νοεμβρίου, στον Κλασικό Μαραθώνιο, θα περπατήσω τα 42 χιλιόμετρα για όλες τις γυναίκες με καρκίνο μαστού. Πολλοί φίλοι θα τρέξουν την ίδια ημέρα “για την Χρύσα και κάθε Χρύσα” και αυτό με συγκινεί πολύ.
