Τι είναι υπερπροστασία; Πού σταματάει η φροντίδα και πού αρχίζει η καταπίεση; Τι μήνυμα δίνουμε στα παιδιά όταν τα υπερπροστατεύουμε; Γιατί υπερπροστατεύουμε;Πώς μπορεί να τα επηρεάσει η χρόνια υπερπροστασία;
Ας ξεκινήσουμε λέγοντας ότι συνήθως η υπερπροστασία ξεκινάει από την καλή πρόθεση των γονιών να προστατέψουν τα παιδιά ώστε αυτά να μην πάθουν κάτι κακό , σε σωματικό ή ψυχολογικό επίπεδο. Αν θέλαμε να ορίσουμε την υπερπροστασία θα λέγαμε ότι είναι η υπερβολική παρέμβαση στη ζωή του παιδιού με σκοπό την αποφυγή οποιασδήποτε πραγματικής ή φανταστικής απειλής. Το τι θεωρείται υπερβολή έχει άμεση σχέση με την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού, καθώς και με τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα είναι πολύ φυσιολογικό να κρατάμε ένα παιδάκι προσχολικής ηλικίας από το χέρι όταν είμαστε έξω και προσπαθούμε να περάσουμε το δρόμο, αλλά όχι και για ένα παιδί ηλικίας 12 ετών. Όταν αναφερόμαστε στις συνθήκες , εννοούμε ότι θα συμπεριφερθούμε διαφορετικά σε δυο παιδιά της ίδιας ηλικίας ανάλογα με τους εξωτερικούς παράγοντες. Κατά πόσο δηλαδή υπάρχει αντικειμενικός κίνδυνος που χρειάζεται την παρέμβαση μας ως γονέων ή όχι.
Αυτό που πολλές φορές συμβαίνει είναι ότι οι γονείς (και φυσικά οι γιαγιάδες και παππούδες) δεν μπορούν οι ίδιοι να διαχειριστούν την ανησυχία τους για την ασφάλεια του παιδιού και να αντέξουν το ρίσκο του να αφήσουν το παιδί να δοκιμάσει διάφορα πράγματα. Επίσης συχνά ταυτίζουν το παιδί τους με το παιδί μέσα τους και νοιώθουν ότι το παιδί τους μπορεί να πονέσει και να νοιώσει ευάλωτο ή απροστάτευτο, όπως πιθανά είχε συμβεί κάποια στιγμή και στους ίδιους. Ή ακόμα μπορεί να έχουν μεγαλώσει και εκείνοι με υπερπροστατευτικούς γονείς και να συγχέουν ακόμα και τώρα την υπερπροστασία με τη φροντίδα.
Τι συμβαίνει όμως στα παιδιά με την υπερπροστασία; Αν μπορούσαμε να το συνοψίσουμε σε μία φράση, το μήνυμα που παίρνει το παιδί από αυτό είναι : ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΣ! Δηλαδή δεν είσαι αρκετά δυνατός, ώριμος , έξυπνος για να τα καταφέρεις μόνος σου. Όταν δεν αφήνουμε τα παιδιά να λερωθούν, να τρέξουν, να πηδήξουν, να σκαρφαλώσουν, να δοκιμάσουν, τα πληροφορούμε συστηματικά για τη δική τους ανικανότητα να αντεπεξέλθουν μόνα τους στις καταστάσεις και επίσης τα εμποτίζουμε με την ιδέα ότι ο κόσμος είναι ένα απειλητικό μέρος γεμάτο κινδύνους. Μεγαλώνοντας, τα παιδιά που έχουν υποστεί συστηματική υπερπροστασία, δε θα είναι αρκετά ανεξάρτητα, δε θα έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και κυρίως δεν θα ξέρουν να προστατευτούν μόνα τους και να διαχωρίζουν τους πραγματικούς από τους φανταστικούς κινδύνους.
Καλό είναι, λοιπόν, να ρωτάμε τον εαυτό μας κάθε φορά που ετοιμαζόμαστε να πούμε “μη”, “όχι” και “πρόσεχε” αν πραγματικά είναι απαραίτητο, αν το παιδί μας έχει τις δυνατότητες να δοκιμάσει και πώς μπορούμε να φτιάξουμε ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε να δοκιμάζει πράγματα και να μαθαίνει από τα λάθη του και τις μικρές αποτυχίες του.

Η Κατερίνα Καρασάββα είναι Ψυχολόγος/ Ψυχοθεραπεύτρια και μπορείτε να τη βρείτε στο www.en-dia-ferw.blogspot.gr