Το να παίζεις video games μπορεί να είναι σαν να πρωταγωνιστείς σε μια ταινία, σαν να τρως κάθε μέρα παγωτό. Πώς μπορούμε λοιπόν να απορούμε που τα παιδιά τα αγαπούν; Όμως η υπερβολή μπορεί να βλάψει, ειδικά στην περίπτωση ενός παιδιού με ΔΕΠ-Υ που υπερ-συγκεντρώνεται σε τέτοια παιχνίδια, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε εθισμό. 

Κάθε παιδί θα σας πει: Tα video games έχουν πλάκα και είναι διασκεδαστικά. Μπορούν επίσης να είναι και εκπαιδευτικά. Μπορούν να βελτιώσουν τον οπτικό-κινητικό συντονισμό και να προάγουν την κοινωνική αλληλεπίδραση. Παιδιά όμως με ΔΕΠ-Υ ή περιορισμένα αθλητικά ενδιαφέροντα έχουν την ευκαιρία να συναγωνιστούν σε ένα άλλο επίπεδο και να χτίσουν φιλίες με άλλους gamers. Όταν όμως το μοναχικό παιχνίδι κλέβει χρόνο από αθλητικές δραστηριότητες, μελέτη ή άλλες κοινωνικού τύπου δραστηριότητες, τότε μετατρέπεται σε εθισμό.

Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά περνούν κατά μέσο όρο 49 λεπτά την ημέρα παίζοντας video games. Αν μάλιστα η κονσόλα είναι στο δωμάτιο του παιδιού, ο χρόνος παιχνιδιού μπορεί να αυξηθεί δραματικά έως και τις 3 ώρες. Οι γονείς, άθελά τους, ίσως συμβάλλουν στο πρόβλημα, αν βασίζονται στα παιχνίδια ώστε να μένουν ήσυχα τα μικρά τους την ώρα του φαγητού, σε μακρινά ταξίδια με το αυτοκίνητο ή στη διάρκεια των διακοπών.

Ας δούμε όμως τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς ώστε να απομακρύνουμε τα παιδιά από τις οθόνες.

Κατανοείστε πόσο δελεαστικά είναι για τα παιδιά τα Video Games

Τα Video games είναι ιδιαιτέρως δελεαστικά για τα παιδιά, και ειδικά για τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ.  Ένα παιδί που διαρκώς αποσπάται μπορεί να το βρίσκει εξαιρετικά εύκολο να συγκεντρώνεται όσο παίζει. Επίσης, ούτε η υπερικινητικότητα είναι πρόβλημα, καθώς το παιδί μπορεί να κρατά το χειριστήριο και ταυτόχρονα να είναι όρθιο, να είναι ξαπλωμένο ή να κινείται όσο παίζει.

Για τα παιδιά που δυσκολεύονται στο να συνάψουν φιλικές σχέσεις ή στερούνται δεξιοτήτων απαραίτητων σε ομαδικά αθλήματα, αυτού του είδους τα παιχνίδια τα διασκεδάζουν και ενισχύουν τις δεξιότητες παιχνιδιού. Επίσης, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια προσφέρουν συναισθηματική ασφάλεια. Όταν ένα παιδί αστοχήσει, στο πραγματικό παιχνίδι, αποτυγχάνει μπροστά στους συμμαθητές του. Αλλά, κάνοντας ένα λάθος όταν παίζει ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι, κανένας άλλος δεν το μαθαίνει.

Τα λάθη στα ηλεκτρονικά παιχνίδια δεν υπογραμμίζονται με κόκκινο στυλό από τη δασκάλα. Στην πραγματικότητα, το να κάνεις ένα λάθος σε βελτιώνει σαν παίχτη. Μέσω της δοκιμής και  του λάθους, μαθαίνει ποια συγκεκριμένη κίνηση πρέπει να κάνει ώστε να περάσει την πίστα. Υπάρχει ικανοποίηση από τη διαρκή εξέλιξη και τελικά τη νίκη, χωρίς τον κίνδυνο να αποτύχει ή να τον «πειράξουν».

Θέστε όρια στα Video Games

Κάθε γονιός ενός παιδιού με ΔΕΠ-Υ γνωρίζει ότι το παιδί τους δυσκολεύεται στον αυτοέλεγχο. Αυτό ισχύει κυρίως σε διασκεδαστικές δραστηριότητες που απαιτούν αλλά και επιβραβεύουν τη συγκέντρωση. Παρόλα αυτά, οι γονείς οφείλουν να θέσουν όρια- ειδικά στην περίπτωση παιδιών που ήδη ασχολούνται υπερβολικά με βιντεοπαιχνίδια.

Αρχικά, πρέπει να είναι κοινή απόφαση των γονέων να θέσουν αυτά τα όρια. Αυτό είναι συνήθως το δυσκολότερο κομμάτι. Πόση ώρα επιτρέπεται να παίζει το παιδί; Πρέπει να παίζει πριν ή αφού έχει ολοκληρώσει τις σχολικές εργασίες του; Καθήκοντα; Τι συμβαίνει τα σαββατοκύριακα; Ποια παιχνίδια απαγορεύονται; Αν το παιδί θέλει να παίζει παιχνίδια με σύνδεση στο Internet, μέσω ποιων ιστοσελίδων αυτό επιτρέπεται;

Καθίστε με το παιδί σας και συζητήστε τους κανόνες και εξηγήστε πως θα εφαρμοστούν. Ας πούμε, ότι επιτρέπεται στο παιδί σας να παίζει 30 λεπτά την ημέρα τις καθημερινές. Μπορεί να ξεκινήσει να παίζει μόνο εφόσον έχει ολοκληρώσει τις σχολικές του εργασίες (και τις έχετε ελέγξει αλλά και έχει ετοιμάσει τη σχολική τσάντα για την επόμενη ημέρα). Τότε, αφού μιλήσετε για αυτά ανακοινώστε την έναρξη εφαρμογής της συνθήκης.

Εφαρμογή κανόνων για τα Video Games

Αρχικά, καλό θα ήταν να απομακρύνετε τις κονσόλες και τα χειριστήρια όταν δεν είναι η ώρα του παιχνιδιού. Όταν όμως επιτρέπεται να παίξει, μπορείτε να υπενθυμίζεται το χρόνο που έχει στη διάθεση του «έχεις 30 λεπτά παιχνιδιού». Όταν ξεκινά ο χρόνος παιχνιδιού, χρησιμοποιήστε ένα ρολόι. Ύστερα, παρέμβετε με περιοδικές προειδοποιήσεις: «Απομένουν 15 λεπτά» ή «έχεις ακόμη 5 λεπτά. Ύστερα θα πρέπει να αποθηκεύσεις το παιχνίδι σου. Σου δίνω λίγο χρόνο ώστε να το κάνεις».

Αν το παιδί σας δεν ανταποκρίνεται στους χρονικούς περιορισμούς, μπορείτε να καταγράφετε την επίδοση του αλλά και την τήρηση της αρχικής συμφωνίας και να επιβραβεύσετε με κάποια επιπλέον λεπτά στο τέλος της εβδομάδας, εφόσον έχει τηρήσει τη συμφωνία. Δώστε έμφαση στο γεγονός ότι όσο πιο υπεύθυνα συμπεριφέρεται τόσο πιο πολλά προνόμια θα έχει.

Αν βέβαια, το παιδί σας συνεχίζει να παίζει, παρά τη σταδιακή προειδοποίηση που παρέχετε, μην κλείσετε ή αποσυνδέσετε την κονσόλα ή μην μπείτε σε διαδικασία να αρπάξετε τον εξοπλισμό. Τέτοιου είδους προσέγγιση μάλλον θα έχει ως αποτέλεσμα τον θυμό. Αντιθέτως, ήρεμα υπενθυμίστε τους κανόνες.  Ακολούθως, πείτε ότι για κάθε επιπλέον λεπτό που παίζει, ένα λεπτό θα αφαιρείται από την επόμενη μέρα.

Όταν ανακτήσει τα προνόμια του πίσω, μιλήστε με το παιδί σχετικά με τα συναισθήματα που σας δημιουργούνται αλλά και τη δική του επιθυμία. Αναζητήστε από κοινού λύσεις και καταγράψτε τες, χωρίς να απορρίπτετε καμία σε πρώτη φάση (π.χ. Να  με αφήνεις να παίζω όση ώρα θέλω). Ακολούθως, μαζί με το παιδί κρατήστε αυτές που είστε διατεθειμένοι να δοκιμάσετε και ταιριάζουν στις ανάγκες και των δυο σας.

Δώστε στο παιδί εναλλακτικές

Από τη στιγμή που θα έχετε καταφέρει να μειώσετε το χρόνο που περνά το παιδί σας παίζοντας ηλεκτρονικά παιχνίδια, βρείτε άλλους τρόπους ώστε να απασχοληθεί. Βρείτε δραστηριότητες που μπορεί να απασχοληθεί το παιδί με βάση τα δυνατά του σημεία. Αν οι ομαδικές αθλητικές δραστηριότητες το δυσκολεύουν, βρείτε  ατομικού τύπου αθλήματα, όπως η κολύμβηση, πολεμικές τέχνες, στίβος. Μπορείτε επίσης να αναζητήσετε μη ανταγωνιστικές ομαδικές δραστηριότητες όπως, ομάδες δημιουργικού παιχνιδιού, θεατρικής αγωγής, προσκοπισμό. Θυμηθείτε, ότι τα παιδιά θα απολαύσουν όσο τίποτα άλλο μια βόλτα με τη μαμά ή τον μπαμπά!

Video Games φιλικά προς τα παιδιά

Οι έρευνες δεν έχουν επιβεβαιώσει τελεσίδικα ακόμη ότι τα βιντεοπαιχνίδια συνδέονται και επηρεάζουν τη συμπεριφορά των παιδιών. Όμως η βία που υπάρχει σε πολλά δημοφιλή παιχνίδια απασχολεί πολλούς γονείς. Πώς όμως μπορείτε να κρατήσετε την άσχημη φρασεολογία, τα γραφικά και το κατάλληλο περιεχόμενο έξω από το σπίτι σας; Ρωτήστε άλλους γονείς την γνώμη τους και τη δική τους εμπειρία σχετικά με παιχνίδια που έχουν παίξει. Παίξτε εσείς οι ίδιοι το παιχνίδι ή παρακολουθείστε αντίστοιχα βίντεο. Επίσης, δείτε τις βαθμολογίες και τα σχόλια των παιχνιδιών.  Όπως μια ταινία λαμβάνει  βαθμολόγηση και υπάρχουν σήματα καταλληλότητας ανάλογα με την ηλικία, το ίδιο ισχύει και για τα ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Ενημερωθείτε ώστε να κρατήσετε το παιδί σας ασφαλές ενώ ταυτόχρονα του προσφέρετε την πολυπόθητη διασκέδαση! 

Η Παναγιώτα Μακρή είναι Ψυχολόγος, MSc in Child Development, συνεργάτιδα στο Εργαστήρι Ψυχοκινητικής, στο site του οποίου πρωτοδημοσιεύτηκε το παρόν κείμενο.