8+1 ερωτήσεις για τον Άγιο Βασίλη που μας θέτουν τα παιδιά και συνήθως μας βρίσκουν απροετοίμαστους να απαντήσουμε ‒ τουλάχιστον με τον σωστό τρόπο. 

Υπάρχει Άγιος Βασίλης;

Η απάντηση στην ερώτηση αυτήν εξαρτάται κυρίως από την ηλικία του προσώπου που μας θέτει το ερώτημα. Έτσι, π.χ., στην ερώτηση ενός παιδιού 3 – 4 ετών πώς είναι ο Άγιος Βασίλης ή πού ζει, η απάντησή μας πρέπει να συνδέει την πραγματικότητα με το παραμύθι. «Τα παιδιά της προσχολικής και της πρώτης σχολικής ηλικίας χρησιμοποιούν τον δικό τους τρόπο σκέψης στο φανταστικό παιχνίδι τους, φτιάχνουν κόσμους μαγικούς, πετάνε πάνω σε χαλιά, μιλάνε με τα ζώα, γίνονται ήρωες με υπερφυσικές δυνάμεις, και όλα αυτά σε μια προσπάθεια να νιώσουν παντοδύναμα, να εξερευνήσουν, να αναπτύξουν τη φαντασία και τη σκέψη τους, να ευχαριστηθούν, να νιώσουν σημαντικά. Για τα παιδιά αυτής της ηλικίας η πίστη στον Άγιο Βασίλη δεν κάνει κακό» επισημαίνει η ειδικός, παιδοψυχολόγος Ιωάννα Κατσίκα. Γύρω στην ηλικία των 7-8 χρόνων, τα παιδιά αρχίζουν να έχουν αμφιβολίες για τον Άγιο Βασίλη και να μας κατακλύζουν με ερωτήσεις τσεκαρίσματος ‒ ουσιαστικά είναι η ηλικία που αμφισβητούν τη μαγική σκέψη και αρχίζουν να μπαίνουν στον κόσμο της λογικής. Σε αυτήν τη φάση, όπως εξηγεί η ειδικός, τα παιδιά χρειάζονται τον χρόνο τους να συνειδητοποιήσουν ότι ο Άγιος Βασίλης δεν υπάρχει ως πρόσωπο, αλλά παραμένει ζωντανός ως μύθος. Εμείς ως γονείς μπορούμε να βρούμε τον κατάλληλο, ανάλογα με τον χαρακτήρα τους και τις ιδιαιτερότητές τους, τρόπο για να συνεχίσουμε και να ολοκληρώσουμε το παραμύθι των τρυφερών χρόνων τους στη ρεαλιστική μορφή του.  

Ο Άγιος Βασίλης φέρνει πάντα αυτό που του ζητούν τα παιδιά;

Κάνοντας τη δική μας αναδρομή στην παιδική και ενήλικη ζωή μας μάλλον θα παραδεχτούμε ότι ο Άγιος Βασίλης είναι ένας από τους σημαντικότερους ήρωες της παιδικής μας ηλικίας, μία φιγούρα πατρική, με ατομική και ταυτόχρονα οικουμενική αξία. «Στο πρόσωπο του Άγιου Βασίλη ενσαρκώνεται η ανάγκη των μικρών παιδιών για άνευ όρων αποδοχή και αγάπη, για δικαιοσύνη, για προσφορά και για υπέρβαση της πραγματικότητας» μας εξηγεί η ειδικός, βάζοντάς μας στο πρίσμα της παιδικής ματιάς. Μέσα από αυτό το πρίσμα κοιτώντας οι γονείς, που θέλουν να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους, μπορούν να ορίσουν το πλαίσιο που είναι σημαντικό για το δικό τους σύστημα αξιών. Μπορούν π.χ., αναφέρει ενδεικτικά η ψυχολόγος, να λένε στο παιδί ότι ο Άγιος Βασίλης μπορεί να φέρει μόνο ένα δώρο στον καθέναν ή ότι ακούει τις επιθυμίες των παιδιών αλλά δεν μπορεί να φέρει πάντα αυτό που του ζητούν. Θα πρέπει, όμως, να παραμείνουν πιστοί στα «αξιώματα» που θέτουν παρά τις όποιες αντιδράσεις και απογοητεύσεις των παιδιών.  

Μόνο τα καλά παιδιά παίρνουν δώρα;

Από τη στιγμή που ο Άγιος Βασίλης «υπάρχει», καλό είναι να οριοθετούμε και τις «πράξεις» του. Ο Άγιος Βασίλης αντιπροσωπεύει τη μαγεία, την καλοσύνη, την προσφορά ‒ τα ανάλογα μηνύματα πρέπει να λαμβάνουν και τα παιδιά μέσα από την εικόνα του. «Τα παιδιά μπορούν να κερδίσουν πολλά από τη διεργασία της προσμονής και της αντοχής στην αναμονή, από την αναγνώριση, την έκφραση και την ιεράρχηση των επιθυμιών τους όταν γράφουν το γράμμα στον Άγιο Βασίλη αλλά και από τη διαχείριση της ματαίωσής τους όταν δεν εξασφαλίζουν ακριβώς αυτό που είχαν επιθυμήσει αρχικά» λέει η κυρία Κατσίκα. Εφόσον επιλέξετε να «αξιοποιήσετε» τον Άγιο Βασίλη για τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού, καλό είναι να θυμάστε ότι ο Άγιος Βασίλης δεν πρέπει να γίνεται «δικαστής» που κρίνει ποιος είναι «καλός» και ποιος «κακός».  

Πώς ο Άγιος Βασίλης ξέρει αν ήμουν καλό παιδί;

Είναι μια ερώτηση την οποία, κάθε λιλιπούτειος που… σέβεται τον εαυτό του και τις… σκανταλιές του, θα κάνει στους γονείς του. Μάλιστα, όσο μεγαλώνει και πλησιάζει στην περίφημη ηλικία των 7-8, που αρχίζει να αμφιβάλλει για τον δικό του κόσμο και να αντιλαμβάνεται τον κόσμο των μεγάλων, αυτή η ερώτηση θα γίνεται και για έλεγχο των αντανακλαστικών σας, για τσεκάρισμα των αντιδράσεών σας. Στις μικρότερες ηλικίες πάντως μαρτυρά την ακλόνητη πίστη στον Άγιο Βασίλη, η οποία όπως είπαμε δεν κάνει κακό. Η απάντηση βρίσκεται μέσα στον κώδικα αξιών που έχετε και μπλέκονται γλυκά με το παραμύθι του Άγιου Βασίλη. Ενδεικτικά, μπορείτε να πείτε στο παιδί ότι «φυσικά και ξέρει ο Άγιος Βασίλης αν η συμπεριφορά σου ήταν σωστή ή ξέφευγε κάποιες φορές, αλλά αυτό που θα μετρήσει και θα θυμάται ο Άγιος Βασίλης καθώς σε παρατηρεί από μακριά είναι πόσο προσπάθησες να κάνεις το σωστό και να μην επαναλαμβάνεις τα λάθη σου». Το μήνυμα της αξίας της προσπάθειας, της υιοθέτησης ενός στόχου, της ενδυνάμωσης της κρίσης και της αυτοαξιολόγησης του παιδιού είναι πολύ σημαντικό σε όλη αυτήν τη διαδικασία.

Γιατί δεν φέρνει δώρα και στους μεγάλους;

Από πολύ νωρίς τα παιδιά έχουν ερωτήσεις και απορίες σχετικά με τον Άγιο Βασίλη ‒ όσο περισσότερες έχουν, τόσο πιο πετυχημένα βιώνουν τον μύθο. Και όπως αναφέρουν οι ειδικοί, δεν υπάρχει κανένας λόγος να τους χαλάσουμε τη μαγεία. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η στάση και η συμπεριφορά μας όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τη σκέψη και τη φαντασία τους. Οι ερωτήσεις τους γίνονται συνήθως διευκρινιστικά για να κατανοήσουν τη διεργασία και να ξέρουν τι να περιμένουν. Οι απαντήσεις στις ερωτήσεις τους θα πρέπει να είναι απλές και σύμφωνες με αυτό που πιστεύουμε και μπορούμε να υποστηρίξουμε ως οικογένεια με συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Μια ενδεικτική απάντησή μας σε αυτό το ερώτημα είναι διότι «ο Άγιος Βασίλης αγαπά πολύ τα παιδιά και ασχολείται κυρίως με αυτά. Πρώτα διαβάζει τα γράμματα των παιδιών και προσπαθεί να βρει/φτιάξει τα δώρα που του ζητούν και όταν τελειώσει με τα δώρα των παιδιών, τότε σκέφτεται τι θα μπορούσε να προσφέρει και στους μεγάλους». 

Τι κάνει ο Άγιος Βασίλης όταν ένα σπίτι δεν έχει καμινάδα ή είναι αναμμένη η φωτιά στο τζάκι;

Μια από τις πιο κλασικές παιδικές ερωτήσεις αφορά την είσοδο του Άγιου Βασίλη στην οικογενειακή εστία. Η απάντηση επίσης είναι συνυφασμένη με αυτό που μπορεί να υποστηρίξει κάθε οικογένεια, επισημαίνει η ειδικός. Έτσι, π.χ., αν δεν υπάρχει καμινάδα, τότε θα πούμε ότι ο Άγιος Βασίλης θα μπει από το μπαλκόνι που θα το αφήσουμε ανοιχτό ή ξεκλείδωτο. Αν υπάρχει τζάκι, προφανώς θα του πούμε ότι ο Άγιος Βασίλης θα μπει στην καμινάδα μόλις σβήσει η φωτιά, διότι προφανώς δεν είναι τόσο ανόητος ώστε να μπει σε μια καμινάδα που καίει. 

Πώς καταφέρνει ο Άγιος Βασίλης να μοιράσει τα δώρα σε όλον τον πλανήτη σε μια νύχτα;

Ας ακολουθήσουμε τα παιδιά στα μονοπάτια της φαντασίας και της μαγείας που ζουν, δίνοντάς τους και μηνύματα για τον δικό μας αληθινό κόσμο. Λέγοντάς τους π.χ. στην προκειμένη περίπτωση ότι «ο Άγιος Βασίλης εργάζεται σκληρά και προγραμματίζει το ταξίδι του νωρίς νωρίς ώστε να προλάβει να δώσει τα δώρα του στα παιδιά» ή ότι «το καταφέρνει γιατί έχει πολύ μεγάλη βοήθεια από τα ξωτικά του, χωρίς αυτά μάλλον δεν το κατάφερνε» ή ότι «το καταφέρνει διότι όταν κάποιος θέλει κάτι πολύ, μπορεί και να το κάνει πραγματικότητα» μπορούμε να επιλέξουμε το μήνυμα που θα εκπέμψουμε στο παιδί μας. 

Πώς γίνεται να χωρούν όλα τα δώρα στο σακί του;

Γενικά, στο θέμα του Άγιου Βασίλη καλό είναι να θυμάστε ότι δεν υπάρχει ένα γενικό «πρέπει» ή μια μυστική συνταγή επιτυχίας. Ανάλογα με την περίπτωση θα χρειαστεί να καταφύγετε σε διαφορετικές στρατηγικές χειρισμού της συγκεκριμένης ερώτησης. Πρέπει να είστε ψύχραιμοι και με τις απαντήσεις σας να μην προσβάλλετε τη νοημοσύνη του. Το πώς χωράνε τα δώρα στο σακί του Άγιου Βασίλη είναι μια ερώτηση που μπορεί να σας κάνει ένα παιδί με ιδιαίτερες ανησυχίες και απορίες γύρω στην ηλικία των 8. Η απάντησή σας μπορεί να είναι… ανάλογη της ερώτησης και των κινήτρων του παιδιού. Και πάντα εναρμονισμένη με τον ημι-πραγματικό, ημι-φανταστικό κόσμο μέσα στον οποίο ζουν τα παιδιά, που όπως θα διαπιστώσετε παρακολουθώντας το παιχνίδι τους ή τα κινούμενα σχέδια που βλέπουν είναι γεμάτο ήρωες, νεράιδες, δράκους, ζώα που μιλάνε.  

Mαμά, ο φίλος/αδελφός/συμμαθητής μου λέει ότι δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης. Λέει αλήθεια;

Στην περίπτωση που ένα παιδί μικρότερο ακούσει από ένα μεγαλύτερο ότι ο Άγιος Βασίλης δεν υπάρχει και σας θέσει το ερώτημα, κατ’ αρχάς μπορείτε να κερδίσετε χρόνο ‒όπως μπορείτε να κάνετε και με πολλά άλλα ερωτήματα‒ ρωτώντας το, προτού απαντήσετε, τι πιστεύει εκείνο. Ζητώντας τη δική του άποψη και ρωτώντας το παιδί «εσύ τι πιστεύεις;» ή «γιατί ρωτάς;» δίνουμε μια ωραία ευκαιρία στο παιδί να αναπτύξει τον προβληματισμό του και τις σκέψεις του και να του ανοίξουμε δρόμο για αναζήτηση. Είναι προφανές ότι όταν το παιδί μας ρωτάει αν υπάρχει πράγματι Άγιος Βασίλης, δεν χρειάζεται να επιμείνουμε στο ψέμα, αλλά ούτε και να του πούμε ένα ξερό όχι, ισοπεδώνοντας τη φαντασία του. Κάποια παιδιά απογοητεύονται, άλλα πάλι βλέπουν αυτήν την «ανακάλυψη» σαν επίτευγμα που τους φέρνει πιο κοντά στον κόσμο των ενηλίκων. Σε κάθε περίπτωση, το θέμα του Άγιου Βασίλη μπορεί να είναι έναυσμα για πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις ανάμεσα σε σας και τα παιδιά. Είναι μια ευκαιρία να τους μιλήσετε για έννοιες όπως η αγάπη, η γενναιοδωρία, η ανιδιοτέλεια, η ελπίδα, η βοήθεια προς τον συνάνθρωπο.

* Με τη συνεργασία της παιδοψυχολόγου κυρίας Ιωάννας Κατσίκα.