Η 19η Νοεμβρίου έχει ορισθεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Κακοποίησης των Παιδιών. Η παιδική κακοποίηση δυστυχώς αποτελεί ένα σοβαρό και συχνό φαινόμενο, που τις περισσότερες φορές προέρχεται από τους ίδιους τους γονείς, κάποιες από το ευρύτερο συγγενικό ή φιλικό περιβάλλον και σπανιότερα από αγνώστους, μπορεί δε να είναι σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική ή παραμέληση.
ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ
Η σωματική κακοποίηση περιλαμβάνει τραυματισμούς ή κακώσεις μία ή περισσότερες, κάθε είδους και διαφορετικής σοβαρότητας που δεν οφείλονται σε ατυχήματα. Ενώ όμως τι συνιστά σωματική κακοποίηση είναι προφανές, η ψυχολογική κακοποίηση ή βία είναι κάτι λιγότερο ξεκάθαρο. Ενδεικτικά η ψυχολογική κακοποίηση μπορεί να περιλάβει αρνητική κριτική του παιδιού και σύγκρισή του με άλλα, έντονο τόνο φωνής, ύβρεις, απειλές, υστερίες, κοροϊδευτικά σχόλια, περιφρόνηση, απαξίωση, πρόκληση τύψεων και ενοχών, τιμωρία υπερβολική, δυσανάλογη ή που δεν ακολουθείται από κάποια λογική εξήγηση.
Η σεξουαλική κακοποίηση εμπεριέχει διάφορες μορφές με ή χωρίς επαφή, από την έκθεση σε επίδειξη, τις θωπείες και τις ασελγείς πράξεις, μέχρι τον βιασμό και την αιμομιξία. Χαρακτηριστικά του φαινομένου είναι η ανηλικότητα του παιδιού, η σχέση εξάρτησης ή εμπιστοσύνης ανάμεσα στον ενήλικα και το παιδί, η έλλειψη συνειδητής κατανόησης της πράξης και συνειδητής συναίνεσης του παιδιού.
Και η παραμέληση θεωρείται μορφή κακοποίησης και υφίσταται εάν η διατροφή, η ιατρική φροντίδα, η ένδυση, η στέγαση, η σχολική φοίτηση ή η παρακολούθηση που παρέχεται στο παιδί είναι έντονα ανεπαρκής ή ακατάλληλη. Ένα παιδί θεωρείται παραμελημένο εάν αφεθεί χωρίς φροντίδα για μακρά χρονικά διαστήματα ή εάν εγκαταλειφθεί.
ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ – ΤΑ ΣΗΜΑΔΙΑ
Τα αίτια της κακοποίησης είναι πολλά και αποτελούν αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων που σχετίζονται όχι μόνο με τους γονείς, αλλά και με τη δυσλειτουργία της οικογένειας, καθώς και με κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες.
Τα σημάδια της κακοποίησης στα παιδιά είναι τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά και συμπεριφορικά. Σωματικά είναι οι μώλωπες και κακώσεις σε σημεία που δεν δικαιολογούνται από ατύχημα, δυσκολία στο να περπατήσει ή να καθίσει ένα παιδί, ερεθισμό στην περιοχή των γεννητικών οργάνων. Ενώ συμπεριφορικά είναι οι αδικαιολόγητες μεταβολές στο συναίσθημα, οι φοβίες, το άγχος, η άρνηση στην ενήλικη φροντίδα, η αποφυγή ενός συγκεκριμένου ενήλικα, η απροθυμία να βγάλει τα ρούχα του π.χ. στη διάρκεια της γυμναστικής, η νευρικότητα. Το παιδί που έχει πέσει θύμα κακοποίησης είναι συχνά πιο αποτραβηγμένο, έχει δυσκολία να εμπιστευτεί και να δημιουργήσει υγιείς σχέσεις, εκφράζει έντονες μεταβολές στα συναισθήματα, αναπτυξιακά, κοινωνικο-συναισθηματικά και μαθησιακά αντιμετωπίζει σχεδόν πάντα δυσκολίες, εάν δε δεν λάβει κάποια βοήθεια θα γίνει ένας ενήλικας με προβλήματα.
Τα παιδιά είτε επειδή δεν αντιλαμβάνονται την παρεμβατικότητα της πράξης είτε επειδή νιώθουν τύψεις είτε επειδή τους έχει ζητηθεί να κρατήσουν κάποιο μυστικό, τα μικρότερα ακόμα και επειδή δεν έχουν αναπτύξει τον λόγο, δεν μιλούν για την κακοποίηση που υφίστανται. Έτσι 9 στις 10 περιπτώσεις κακοποίησης παραμένουν χωρίς διάγνωση, προστασία και αντιμετώπιση.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ – ΑΜΕΣΗ ΔΡΑΣΗ
Σε περίπτωση που πέσει στην αντίληψή μας κάποιο περιστατικό παιδικής κακοποίησης μπορούμε να απευθυνθούμε στο Αστυνομικό Τμήμα της περιοχής ή στην Εισαγγελία ανηλίκων (210 8827993 για Αθήνα, 210 4582051 για Πειραιά, 2313 311152 για Θεσσαλονίκη), ενώ μια προσιτή λύση είναι και η τηλεφωνική γραμμή SOS 1056 που λειτουργεί από «Το Χαμόγελο του Παιδιού» 24 ώρες το 24ωρο, είναι διαθέσιμη πανελλαδικά και είναι δωρεάν.
ΤΟ ΚΙΝΗΤΡΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙ’ ΑΥΤΟ
Από την εμπειρία μου ως κοινωνικής λειτουργού στην Περιφέρεια Αττικής όπου καλούμασταν συχνά να διαχειριστούμε περιπτώσεις κακοποίησης παιδιών κατόπιν παραπομπής σχετικών καταγγελιών από την Εισαγγελία Ανηλίκων, ωθήθηκα να γράψω το βιβλίο Σουφλέ σοκολάτας (Εκδόσεις Μεταίχμιο), ένα βιβλίο με ηρωίδα ένα κορίτσι που υφίσταται τόσο σωματική όσο και ψυχολογική κακοποίηση από τον πατέρα της. Ένα γαϊτανάκι τύψεων, ενοχών και ψυχολογικής χειραγώγησης υφαίνεται με έναν έντεχνο τρόπο σε βάρος του παιδιού από τον πατέρα-θύτη, έναν άνθρωπο σκληρό, με άκαμπτες απόψεις, ο οποίος χαρακτηρίζεται από παντελή έλλειψη ενσυναίσθησης προς το παιδί και αδυνατεί να αντιληφθεί τις ανάγκες του, καθώς και τις συνέπειες της διπλά κακοποιητικής συμπεριφοράς απέναντί του. Χαρακτηριστική όμως είναι η ίδια η αντίδραση του κοριτσιού, η οποία προσπαθεί σθεναρά να διατηρήσει μέσα της την εικόνα του «στοργικού πατέρα» που «της παρέχει τα πάντα και τη μεγαλώνει σαν πριγκίπισσα», απωθεί το γεγονός της σωματικής κακοποίησης και καταφεύγει συχνά στον κόσμο της φαντασίας, όπου μόνο εκεί μπορεί να διαμορφώσει την πραγματικότητα όπως η ίδια την επιθυμεί. Δεν εμπιστεύεται την κολλητή της φίλη, αφού ούτε με αυτήν δείχνει να τα «βρίσκει» ικανοποιητικά, ενώ έχει αποξενωθεί συναισθηματικά από τη μητέρα της και το πιο κοντινό της πρόσωπο είναι η κούκλα της, η οποία γίνεται το alter ego της και στην οποία προβάλλει τις πιο μύχιες σκέψεις της. Ώσπου ένα τυχαίο γεγονός φέρνει στην επιφάνεια το πρόβλημα και ενώ εξακολουθεί να «αντιστέκεται» τελικά αποφασίζει να μιλήσει για το γεγονός, να αποκαλύψει τον δράστη και να βρει τελικά τη λύτρωση με τη βοήθεια παιδοψυχολόγου αλλά και τη στήριξη των υπόλοιπων μελών της οικογένειάς της. Το βιβλίο αυτό λοιπόν δείχνει πως υπάρχει λύση για ένα παιδί που κακοποιείται και ταυτόχρονα βοηθάει όποιο παιδί υφίσταται κάτι ανάλογο να καταλάβει τα ύπουλα σημεία της ψυχολογικής χειραγώγησης.
ΣΠΑΣΤΕ ΤΗ ΣΙΩΠΗ
Τελειώνοντας θα παρακαλούσα και θα ευχόμουν όλοι μας, μικροί μεγάλοι, ιθύνοντες και μη, να ευαισθητοποιηθούμε σε ζητήματα κακοποίησης. Να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά, να μην επιτρέπουμε στον εαυτό μας απάθεια ή ολιγωρία, να αναλάβουμε αμέσως δράση εάν πέσει στην αντίληψή μας κάτι τέτοιο. Αλλά και ως γονείς να κάνουμε αυτοκριτική, να συνειδητοποιήσουμε πως και η παραμικρή σωματική τιμωρία έχει αντίκτυπο στην ψυχοσύνθεση του παιδιού και πως ακόμα και μια «αθώα» παρατήρηση μπορεί να κρύβει μέσα της σημάδια χειραγώγησης.
Η Αλέκα Τρίπου-Μάνου είναι κοινωνική λειτουργός, ψυχολόγος, συγγραφέας.
Διαβάστε την κριτική μας για το Σουφλέ Σοκολάτας εδώ.
