Αυτές τις μέρες διάβαζα ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, δοκίμιο θα έλεγα καλύτερα, που πραγματεύεται ιστορίες αδελφών από μυθιστορήματα, βιογραφίες και διηγήσεις. Πρόκειται για το βιβλίο “Ο αδελφός του προηγούμενου”, του Ζαν Μπερτράν Πονταλίς. (Εκδόσεις Εστία). Ξύπνησαν μέσα μου μνήμες από την παιδική ηλικία. Στην δική μου ιστορία είχα τον ρόλο της αδελφής του επόμενου.  Έκανα πολλές σκέψεις γύρω από αυτόν το ρόλο. Έπειτα έμεινα να κοιτώ την κόρη μου που χαίρει άκρας προσοχής ως μοναχοπαίδι! Το πρώτο παιδί, είναι εκείνο που μας μαθαίνει τα πάντα σε σχέση με το ρόλο του γονέα. Μας ξυπνά αγωνίες πρωτόγνωρες. Το παιδί αυτό αποτελεί το αντικείμενο όλης μας της προσοχής! Τι γίνεται, όμως όταν αποφασίζουμε να κάνουμε ένα δεύτερο παιδί; Το πρώτο θα βιώσει διάφορα και πρώτα από όλα θα αποκτήσει αριθμητική θέση μέσα στην οικογένεια. Δεν θα είναι το μοναδικό παιδί! Θα είναι το πρώτο και αυτή του η πρωτιά δεν θα του αποφέρει μόνο βραβεία.

Οι περισσότεροι γονείς, που πρόκειται να αποκτήσουν δεύτερο παιδί, κατακλύζονται από αντικρουόμενα συναισθήματα και πολλές φορές αρκεί να ζητήσει το μοναχοπαίδι τους αδελφάκι, για να δικαιολογήσουν πλήρως τα σχέδιά τους! Προσοχή! Μεταθέτοντας στο παιδί μας την ευθύνη της γέννησης του δεύτερου παιδιού είναι σα να τοποθετούμε ένα δυσβάσταχτο φορτίο στους ώμους του. Όταν ζητά αδελφάκι το κάνει γιατί θέλει αυτό που είδε ή άκουσε, είμαι σίγουρη πως δεν έχει συναίσθηση των επιπλοκών που μπορεί να επιφέρει η επιθυμία του αυτή!

Ένα αδελφάκι δεν είναι δώρο που κάνουν οι γονείς στο πρώτο παιδί τους, είναι μια ανθρώπινη ύπαρξη που πρόκειται να πάρει τη θέση της μέσα στην οικογένεια. πρόκειται για ένα πλάσμα που θα πρέπει να στηρίζουμε και να προστατεύουμε χωρίς να σταματήσουμε να κάνουμε το ίδιο και στο πρωτότοκο. Για να δούμε, λοιπόν, τι θα πρέπει να προσέξουμε από τη στιγμή που ένα δεύτερο παιδί μεγαλώνει μέσα μας ως τη γέννησή του, ώστε να στρώσουμε έναν ομαλό δρόμο που θα οδηγήσει στην αδελφική σχέση.

1. Να μην παρουσιάζουμε ως ιδανική τη μελλοντική σχέση με το αδελφάκι που πρόκειται να γεννηθεί. Φράσεις του τύπου «θα έχεις έναν φίλο να παίζεις», «δεν θα βαριέσαι πια γιατί το αδελφάκι σου θα σου κρατά πάντα παρέα», είναι το λιγότερο παραπλανητικές και θα προκαλέσουν το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που φαντάζεστε! Το παιδί μας θα προετοιμαστεί πολύ καλύτερα αν του μιλήσουμε με ειλικρίνεια για αυτό που πρόκειται να συμβεί. Θα έρθει στον κόσμο και στην οικογένεια ένα μωρό, μια μικρή ύπαρξη που θα έχει μεγάλη ανάγκη από φροντίδα, μιας και θα είναι πολύ ευαίσθητο και δεν θα έχει στη διάθεσή του τα μέσα για να μας πει τι του συμβαίνει.
2. Να πληροφορήσουμε το παιδί μας με απλό τρόπο για αυτό που συμβαίνει στο σώμα μας καθώς το εμβρυάκι μεγαλώνει μέσα μας. Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε στο παιδί μας με απλό τρόπο ότι νιώθουμε πιο κουρασμένες από ότι συνήθως, πως θα είναι δύσκολο να το σηκώνουμε στην αγκαλιά μας και προσωπικά πιστεύω πως είναι πολύ σημαντικό να του δώσουμε χώρο να κάνει ερωτήσεις σχετικά με τις αλλαγές του σώματός μας.
3. Να μην αποφύγουμε να απαντήσουμε στις άβολες ερωτήσεις! «μαμά πως γίνονται τα παιδιά;», «μαμά πως μπήκε το μωρό στην κοιλιά σου», «εγώ πως γεννήθηκα;». Υπάρχουν θαυμάσια εικονογραφημένα βιβλία που διευκολύνουν ώστε να διηγηθούμε απλά και ξεκάθαρα την ιστορία της σύλληψης και εγκυμοσύνης. Επίσης ήρθε η στιγμή να διηγηθούμε την γέννησή του! Μια πολύ ωραία ιδέα είναι να δούμε μαζί φωτογραφίες από την περίοδο που είχαμε το πρωτότοκο παιδάκι μας στην κοιλιά μας.
4. Να μιλάμε στο νεογέννητο για το αδελφάκι του, κυρίως όταν είναι μπροστά! Αυτό είναι ένα φοβερά έξυπνο κόλπο που μου έμαθε πρόσφατα η γιαγιά της ανιψιάς και της βαφτιστήρας μου. Συγκεκριμένα μου περιέγραψε μια πολύ γλυκιά σκηνή, όταν είχε γεννηθεί η κόρη της, ο πρωτότοκος της γιος γεμάτος απορία και μια κάποια αγωνία που η μαμά του κρατούσε με τόσο μεγάλη προσοχή αυτό το περίεργο πλασματάκι, συνέχισε να παίζει ανέμελος  με ένα πλατύ χαμόγελο αφού πρώτα άκουσε την μητέρα του να μιλά στο μωρό για τον ίδιο, τον μεγάλο αδελφό, με καμάρι!
5. Να μην «εξαφανιστούμε» όταν έρθει η ώρα να γεννήσουμε! Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε με ακρίβεια τι θα συμβεί. Το πρώτο παιδί θα πρέπει να ξέρει πως θα απουσιάσουμε για ένα χρονικό διάστημα, θα πρέπει να έχει πληροφορηθεί με ποιόν θα μείνει όπως επίσης θα πρέπει να το έχουμε καθησυχάσει λέγοντάς του πως θα επικοινωνήσουμε το συντομότερο μαζί του.
6. Να του επιτρέψουμε να υποδεχτεί το μωρό και κυρίως εμάς! Είναι πολύ σημαντικό, μπαίνοντας στο σπίτι να έχουμε ελεύθερα τα χέρια μας ώστε να αγκαλιάσουμε το μικρό μας που μας περίμενε με μεγάλη αγωνία, δίνοντάς του την ευκαιρία να μας πει ό,τι έχει ανάγκη και έπειτα να του παρουσιάσουμε το μικροσκοπικό αδελφάκι του, χωρίς να του υποδείξουμε πώς να του φερθεί, εκτός αν χρειαστεί.
7. Να μην τα ανάγουμε όλα στον ανταγωνισμό. Αυτό που δημιουργεί ανασφάλεια στο πρώτο παιδί δεν είναι ο ερχομός του δεύτερου αλλά όλα όσα χάνει με αυτόν! Χάνει την διαθεσιμότητά μας και το δικαίωμά του να είναι μικρό, μιας και τώρα έγινε το μεγάλο αδελφάκι! Το σώμα μας αλλά και το μυαλό μας δίνουν προτεραιότητα στο νεογέννητο, το οποίο είναι  πιο ευάλωτο και η ικανοποίηση των αναγκών του δεν μπορεί να περιμένει! Το πρωτότοκό μας έρχεται σε μια πολύ δύσκολη θέση γιατί αν και, πράγματι, μπορεί να περιμένει λίγο, οι ανάγκες του είναι το ίδιο επιτακτικές! Μπορεί να μπει στον πειρασμό να εκδηλώσει όλες τις απαιτήσεις του με «μωρουδίστικο» τρόπο, όσο θα νοιώθει πως στερείται προσοχής και φροντίδας. Μπορεί, με άλλα λόγια να αναζητήσει την ευχαρίστηση που φαντάζεται πως θα του προσφέρει η επανασύνδεση με την πολύ πρώιμη παιδική ηλικία, όπως να θέλει να θηλάσει, να τα κάνει πάνω του, να θέλει να κοιμηθεί μαζί μας. Σε αυτή τη φάση είναι σημαντικό να είμαστε δίπλα του με ενσυναίσθηση και κατανόηση, χωρίς να το προσβάλουμε η να του φωνάζουμε. Μέσα του παλεύει να επιβεβαιώσει πως το αγαπάμε και δεν θα πάψουμε να το φροντίζουμε! Σε κάθε περίπτωση παλινδρόμησης είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να δούμε τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να διαφυλάξουμε την αξιοπρέπεια του παιδιού μας και να το διευκολύνουμε να εκφράσει τις αγωνίες του!
8. Να προλαμβάνουμε και να προλαβαίνουμε την επιθετικότητα. Είναι σημαντικό να έχουμε στο νου μας ότι το μεγαλύτερο παιδί μας μπορεί να μην καταφέρει να διαχειριστεί την επιθετικότητά του απέναντι στο μικρό αδελφάκι… αφού θα έχουμε αποτρέψει το «μοιραίο» με τακτ… είναι σημαντικό να επιτρέψουμε στο παιδί μας να εκφράσει τα συναισθήματά του και να εξωτερικεύει με λόγια το θυμό του! Τα παιδιά μας μάς χρειάζονται κυρίως όταν δεν είναι καλά. Δεν βοηθά σε τίποτα να τα τιμωρήσουμε και να τους απαγορεύσουμε να έχουν επιθετικά συναισθήματα! Θα είμαστε πιο χρήσιμοι σε αυτά αν τους επιτρέψουμε να τα κατανοήσουν αγκαλιάζοντας τα δύσκολα αυτά συναισθήματά τους, προστατεύοντας, παράλληλα, και δίνοντας χώρο να εκφραστούν και  τα μικρότερα μέλη της οικογένειας!
9. Τέλος αλλά ίσως το κυριότερο! Να προσπαθήσουμε να μείνουμε συντονισμένοι ως γονείς στα προσωπικά μας βιώματα. Ποιο νούμερο κατέχουμε στην οικογένεια; τι προσδοκούσαν από μας; Ζηλεύαμε τα αδέλφια μας; Η επιθετικότητά μας εκφράστηκε με κάποιο τρόπο; Πως διευθετούνταν οι καβγάδες με τα αδέλφια μας; Οι γονείς μας μας ήθελαν; Επιθυμούσαν αγόρι ή κορίτσι; Είμαστε μοναχοπαίδια; Επιθυμούσαμε αδέλφια; Απαντώντας σε όλες αυτές τις ερωτήσεις, ίσως καταφέρουμε να εντοπίσουμε κάποιο συναίσθημα/φάντασμα που προέρχεται από το προσωπικό μας οικογενειακό σχήμα και αναπαράγουμε εμείς σήμερα στη σχέση μας με τα παιδιά μας, επηρεάζοντας τα και στην μεταξύ τους σχέση!

Η Σουζάνα Παπαφάγου είναι κλινική ψυχολόγος, ομαδική- οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια.