Ο τραυλισμός είναι από τις γνωστότερες διαταραχές ομιλίας, που μπορεί ένα παιδί να εμφανίσει σε οποιαδήποτε ηλικία και ιδιαίτερα στην προσχολική. Οι λόγοι μπορεί να είναι πολλοί και διαφορετικοί σε κάθε περίπτωση. Εδώ, όμως, θα αναφερθούν κάποιες καταστάσεις που είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν ένα παιδί, συνήθως ένα παιδί προσχολικής ηλικίας, να παρουσιάσει συμπτώματα τραυλισμού. Οι καταστάσεις αυτές δε θα αφορούν παθολογικούς παράγοντες, όπως κάποιον τραυματισμό σωματικό ή ψυχολογικό, αλλά μονάχα συνήθειες της καθημερινότητας που άθελά μας επιβαρύνουμε τα μικρά παιδιά.

Ωστόσο, αρχικά να πούμε τι είναι ο τραυλισμός για όσους δε γνωρίζουν ακριβώς. Είναι η διαταραχή στη ροή και το ρυθμό της ομιλίας. Η ομιλία μπορεί να διαταραχθεί από ακατάλληλες παύσεις ή επιφωνήματα, από «κόλλημα»- όπως περιγράφουν πολλοί γονείς –στο πρώτο συνήθως γράμμα μιας λέξης, από επανάληψη μιας συλλαβής ή ολόκληρης της λέξης ή της φράσης κ.α. Ανάλογα το είδος του τραυλισμού, το παιδί μπορεί να εμφανίζει και τα ονομαζόμενα δευτερεύοντα συμπτώματα, όπως πίεση-σφίξιμο των χειλιών, αποφυγή βλεμματικής επαφής κατά την ομιλία, ρυτίδωση του μετώπου, συνεχές ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων, αύξηση της έντασης των μυών (κυρίως του λαιμού), οι ασυνείδητες επαναλαμβανόμενες κινήσεις των άνω ή/και κάτω άκρων και της κεφαλής κ.α.

Μπορεί ο τραυλισμός να εμφανιστεί στα παιδιά προσχολικής ηλικίας και να υποχωρήσει μόνος του στο διάστημα των έξι περίπου μηνών. Ωστόσο, το προτιμότερο όλων είναι να λαμβάνεται η γνώμη ενός ειδικού, καθώς συχνά συγχέεται ο εν λόγω φυσιολογικός τραυλισμός με εκείνον που εδραιώνεται με τον καιρό. Η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική εάν ο τραυλισμός, όπως και οποιαδήποτε διαταραχή, αντιμετωπίζεται από το αρχικό του, ακόμη, στάδιο.

Σε αυτό το σημείο θα αναφερθούν ενδεικτικά κάποιους παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά ένα παιδί, με αποτέλεσμα την εμφάνιση τραυλικών συμπτωμάτων. Οι παράγοντες αυτοί διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Ωστόσο, θα αναφέρουμε τους εξής κυριότερους:

Επικοινωνιακή πίεση

Η επικοινωνιακή πίεση εκφράζεται κυρίως με την επιμονή των γονέων να μιλήσει το παιδί. Για παράδειγμα, όταν τα παιδιά ξεκινούν να βαβίζουν (παραγωγή ήχων, συλλαβών ή ακόμα και συνδυασμό συλλαβών χωρίς νόημα) τότε πολλοί γονείς επιμένουν στο παιδί να πει συγκεκριμένες λέξεις που εκείνοι επιθυμούν (πχ «Πες μπαμπά» ή «Πώς σε λένε; Έλα να το πούμε μαζί!»). Αντίστοιχα, επικοινωνιακή πίεση μπορεί να βιώσουν και τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά με παρεμφερή τρόπο. Συνήθως συμβαίνει σε συναντήσεις συγγενών-φίλων των γονέων, οι οποίοι κάνουν ερωτήσεις στο παιδί κι αν εκείνο δε θέλει να απαντήσει, τότε οι γονείς επιμένουν με διάφορους τρόπους.

Ανυπομονησία

Σε πολλές περιπτώσεις τα παιδιά δεν απαντούν στο συνομιλητή τους αμέσως και κάποιες φορές καθόλου. Αυτό συμβαίνει είτε επειδή ντρέπονται είτε επειδή σκέφτονται και επεξεργάζονται την ερώτηση που δέχθηκαν και την απάντηση που καλούνται να δώσουν. Δεν είναι λίγοι οι γονείς, όμως, που αδυνατούν να περιμένουν και απαντούν οι ίδιοι αντί του παιδιού. Όταν αυτή η συμπεριφορά συμβαίνει κατ’ εξακολούθηση, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες να εμφανίσει το παιδί τραυλισμό

Καταιγισμός ερωτήσεων

Πόσες φορές έχουμε «βομβαρδίσει» ένα παιδί με ερωτήσεις! Κάθε ηλικίας παιδί και κυρίως εκείνα που πηγαίνουν στο νηπιαγωγείο. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, δε βοηθάμε το παιδί στην ανάπτυξη επικοινωνιακών του δεξιοτήτων. Αντιθέτως, του προκαλούμε σύγχυση, με αποτέλεσμα να μπερδεύεται και να «κολλάει», να εμφανίζει δηλαδή συμπτώματα τραυλισμού.

Έλλειψη ή/και ανεπαρκής προσοχή στα λεγόμενά τους

Πολλές φορές τα παιδιά δέχονται ερωτήσεις και σε περίπτωση που αργήσουν να απαντήσουν (όπως προαναφέρθηκε) ο συνομιλητής τους συγκεντρώνει την προσοχή του κάπου αλλού. Ακόμη, πολλές είναι και οι φορές που τα παιδιά λένε κάτι σημαντικό για εκείνα στους γονείς τους, αλλά λόγω φόρτου εργασίας ή έλλειψης χρόνου εκείνοι αδυνατούν να ακούσουν με προσοχή τι λένε. Αυτή η συμπεριφορά αποθαρρύνει τα παιδιά στην ανάπτυξη επικοινωνίας και συχνά οδηγούνται στην εμφάνιση τραυλισμού.

Σύγκριση ομιλίας

Συχνά, όταν τα παιδιά δεν καθαρίζουν άμεσα το λόγο τους και ψευδίζουν, οι γονείς προσπαθούν με πολλούς τρόπους να διορθώσουν τα λάθη που κάνουν τα παιδιά στο λόγο τους. Ένας τρόπος που χρησιμοποιούν είναι η σύγκριση του λόγου τους με άλλων παιδιών (πχ «Άκου πώς το λέει ο Γιαννάκης; Πες το κι εσύ έτσι.» ή «Πες το όμορφα όπως τα άλλα παιδάκια! Θες να σε κοροϊδεύουν;»). Αυτή η σύγκριση μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα κατωτερότητας, ντροπής κλπ με αποτέλεσμα την εμφάνιση τραυλισμού.

Ταχύς ρυθμός καθημερινότητας

Οι καθημερινές υποχρεώσεις μας κάνουν να τρέχουμε ολημερίς για τις δουλειές (εργασίας και σπιτιού) καθώς μας κυνηγάει ο χρόνος. Σε όλο αυτόν τον αγώνα της καθημερινότητας ασυναίσθητα εντάσσουμε και τα παιδιά. Γρήγορα-γρήγορα να τα ντύσουμε, να τα ταΐσουμε, να τα διαβάσουμε, να πούμε δυο κουβέντες στα πεταχτά με όχι την απαραίτητη προσοχή που απαιτείται… Αυτός ο ταχύς ρυθμός της καθημερινότητας μπορεί να είναι επιβαρυντικός παράγοντας για τα παιδιά και να προκαλέσει την εμφάνιση τραυλισμού.

Συμβουλές:

• Επιτρέψτε στο παιδί να εκφράζεται λεκτικά όποτε το επιθυμεί. Εννοείται πως ο κάθε γονέας μπορεί να συμβουλεύει το παιδί του, ώστε να φέρεται ευγενικά. Το ένα δεν αναιρεί το άλλο.
• Μην του θέτετε πολλές ερωτήσεις μαζί. Κάντε του μία-μία τις ερωτήσεις, ώστε να νιώσει ασφάλεια το παιδί και με τη σειρά του να απαντήσει.
• Δώστε χρόνο στο παιδί να επεξεργαστεί την ερώτηση που του κάνατε και να απαντήσει.
• Μη συγκρίνετε το λόγο του με των άλλων παιδιών για κανένα λόγο. Η σύγκριση αυτή επιδρά αρνητικά στην ψυχολογία του και δεν έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα.
• Μιλάτε σε φυσιολογικό ρυθμό στο παιδί και όχι γρήγορα και βιαστικά.
• Δώστε προσοχή σε ό,τι σας λέει το παιδί, ακόμη και αν η θεματολογία δε σας αρέσει ή δεν τη γνωρίζετε. Αντιθέτως, δηλώστε το ενδιαφέρον σας και την προσοχής σας και διατηρήστε τη βλεμματική σας επαφή.
• Αφιερώστε ουσιαστικό χρόνο με το παιδί, συζητήστε μαζί του, παίξτε μαζί του με ηρεμία και χαλαρότητα. Θα δώσει ασφάλεια στο παιδί και θα χαλαρώσετε κι εσείς οι ίδιοι.
• Προσπαθήστε, όσο δύσκολο και αν είναι στην καθημερινότητα, να μη μεταφέρονται τα άγχη και οι ανησυχίες σας στο παιδί. Τα παιδιά διαισθάνονται την ψυχολογική κατάσταση των γονέων τους και τα επηρεάζει άμεσα.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις παιδιών, που βιώνουν τέτοιες καταστάσεις που προαναφέρθηκαν, ωστόσο δεν εμφάνισαν τραυλισμό. Αυτό δε σημαίνει, βεβαίως, πως δεν υπάρχουν και αντίστροφες περιπτώσεις. Αυτό συμβαίνει, διότι ο κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και μοναδικός και δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις αντιδράσεις του στις διάφορες περιβαλλοντικές καταστάσεις. Μπορούμε, όμως, να μειώνουμε τους επιβαρυντικούς παράγοντες με τον πιο απλό τρόπο, με αγάπη και τρυφερότητα.

Καψαμπέλη Μαριάννα, Λογοθεραπεύτρια & Ανιχνεύτρια του Συνδρόμου Ίρλεν, mkapsabeli@yahoo.com