Σύμφωνα με τον πατέρα της ψυχανάλυσης, τον Φρόιντ, όλοι μας γεννιόμαστε με επιθετικές συμπεριφορές, όμως, οι σύγχρονες απόψεις διίστανται για το αν η επιθετικότητα είναι εγγενής ή επίκτητη. Παρόλα αυτά, είτε γεννιόμαστε με επιθετικές τάσεις είτε όχι, η επιθετική συμπεριφορά διαφέρει πολύ από άτομο σε άτομο. Η επιθετικότητα στα παιδιά αποτελεί κυρίως αντίδραση του θυμού, της ντροπής ή της ενοχής που μπορεί να νιώθουν. Επίσης έρευνες δείχνουν ότι η επιθετικότητα στα παιδιά είναι συνήθως έντονη στην πρώιμη παιδική ηλικία και μειώνεται όταν το παιδί αρχίζει να χρησιμοποιεί λέξεις για να εκφράσει τις ανάγκες του.
Μεγαλώνοντας, τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να αναπτύσσουν την ικανότητα να λύνουν τις όποιες διαφορές τους με το διάλογο, καθώς από την ηλικία των 6 με 7 χρόνων, είναι λιγότερο εγωκεντρικά και πρέπει να μπορούν με περισσότερη ευκολία να κατανοήσουν τη θέση του συνομήλικου τους. Τα παιδιά, όπως μαθαίνουν οποιαδήποτε άλλη δεξιότητα, πρέπει να μάθουν να ελέγχουν τις επιθετικές τους τάσεις και να τις αντικαθιστούν με θετικές συμπεριφορές. Τι συμβαίνει πως όταν αυτή η δεξιότητα δεν έχει επιτευχθεί και η επιθετικότητα στα παιδιά συνεχίζεται ως συμπεριφορά;
Εμείς οι γονείς έχουμε μεγάλο μερίδιο ευθύνης, καθώς οφείλουμε να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε πως το παιδί μας χρειάζεται βοήθεια! Πολλοί γονείς αντιδρούν, “το δικό μου παιδί δεν είναι επιθετικό”, λένε και κλείνουν τα μάτια. Αγαπητοί μου γονείς, η επιθετικότητα στα παιδιά δεν είναι ντροπή! Δεν είστε εσείς οι κατηγορούμενοι, ούτε και το παιδί σας! Ο έλεγχος της επιθετικότητας είναι απλά μια δεξιότητα που δεν έχει κατακτηθεί ακόμα! Μην αφήσετε το παιδί σας έρμαιο των ενστίκτων του, μόνο και μόνο για να μην πληγωθεί η εικόνα σας. Όλοι έχουμε βρεθεί στη θέση να χρειαστεί να οριοθετήσουμε τα παιδιά μας και τα ένστικτα τους.
Ακολουθούν συμβουλές για γονείς:
* Παρατηρήστε αρχικά τη δική σας συμπεριφορά, μήπως η καθημερινότητα, το στρες και η κούραση σας κάνουν αρκετά κοφτό, νευρικό και απότομο με τα παιδιά σας.
* Προσπαθήστε να ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να μιλούν για τα συναισθήματά τους, να τα κατανοούν και να τα προσδιορίζουν. Όταν τα παιδιά δεν μπορούν να βρουν τις λέξεις για να περιγράψουν τα αρνητικά τους συναισθήματα ή όταν δεν ενθαρρύνονται για να τα εκφράσουν, απογοητεύονται και θυμώνουν. Η έκφραση των αρνητικών συναισθημάτων και η κατανόησή τους μπορεί να μειώσει αισθητά την ένταση που νιώθουν και φυσικά την επιθετικότητα στα παιδιά.
*Προσπαθήστε να συζητάτε για τις λογικές συνέπειες των πράξεων του, αυτές μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να σκέφτεται πριν αντιδράσει.
*Βοηθήστε το παιδί να μάθει να μπαίνει στη θέση των άλλων και να κατανοεί τα συναισθήματά τους.
*Οι φωνές, το ξύλο και οι χαρακτηρισμοί δε θα περιορίσουν την επιθετική συμπεριφορά τη παιδιών μας. Αντίθετα θα την ενισχύσουν.
*Η ψυχραιμία και η ήρεμη στάση σας απέναντι στην επιθετικότητα είναι το πρώτο βήμα για να μάθει το παιδί να ελέγχει τον εαυτό του.
*Προσπαθήστε να θέτετε όρια σαφή, ξεκάθαρα και να τα εφαρμόζετε με συνέπεια.
*Βάλτε στην άκρη την αγωνία πως θα σας πουν κακούς γονείς επειδή το παιδί σας είναι επιθετικό και ανταποκριθείτε άμεσα στην επιθετική συμπεριφορά του χωρίς να περιμένετε να την επαναλάβει. Τα παιδιά πρέπει να αντιλαμβάνονται αμέσως τι είναι αυτό που έχουν κάνει λάθος.
*Ξεκαθαρίστε από την αρχή ποιες συμπεριφορές επιτρέπετε και ποιες όχι, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στην επιθετικότητα και στη βία. Αν το παιδί συμπεριφερθεί επιθετικά, απομακρύνετέ το από την κατάσταση για λίγο διάστημα για να έχει τη δυνατότητα να ηρεμήσει, και συνδέστε τη συμπεριφορά του με τη συνέπεια. Έτσι, το παιδί θα αρχίσει να προβλέπει το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς του και θα ξέρει τι πρέπει να περιμένει όταν γίνεται επιθετικό.
*Είναι πολύ σημαντικό να διδαχτούν τα παιδιά μας εναλλακτικές λύσεις για να διαχειρίζονται τα αρνητικά τους συναισθήματα. Όταν τα πράγματα έχουν πλέον ηρεμήσει, καθίστε ήρεμα και συζητήστε με το παιδί το περιστατικό που συνέβη.
*Βεβαιωθείτε ότι το παιδί έχει καταλάβει τη λάθος πράξη και βοηθήστε το να ζητήσει συγνώμη για τη συμπεριφορά του.
*Μην παραλείψετε να να δώσετε προσοχή και να επιβραβεύσετε την καλή συμπεριφορά του παιδιού.
*Ελέγξτε τα προγράμματα της τηλεόρασης που παρακολουθεί το παιδί και τα παιχνίδια που παίζει. Όταν δείτε μια βίαιη σκηνή στην τηλεόραση ή μια επιθετική συμπεριφορά, συζητήστε με το παιδί τις επιπτώσεις και τις εναλλακτικές λύσεις.
Κλείνοντας να πω ξανά πως η επιθετικότητα στα παιδιά είναι μια μαθημένη συμπεριφορά. Κακός γονιός δε είναι εκείνος που έχει ένα επιθετικό παιδί αλλά εκείνος που κλείνει τα μάτια σε όσα συμβαίνουν στο παιδί του και δεν το βοηθά να τα βγάλει πέρα με την επιθετικότητα του.
Η Σουζάνα Παπαφάγου είναι κλινική ψυχολόγος, ομαδική- οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια.
