“Πρόσεχε! Θα πέσεις! Είσαι σίγουρος; Άσ’ το, δεν θα το καταφέρεις. Να σ’ το λύσω, να σ’ το ζωγραφίσω καλύτερα εγώ; Μπράβο μου, αρίστευσες. Συμφορά μου, κόπηκες στο προκριματικό”.  Ακούτε τον θόρυβο από τους έλικες, βλέπετε πάνω από το κεφάλι του παιδιού σας τη βαριά σκιά; Δεν είναι κάποιο παιχνίδι τηλεκατευθυνόμενο. Είστε εσείς, ο γονιός-ελικόπτερο σε επικίνδυνη αποστολή ασφυκτικής «για το καλό του» ανατροφής.

Γονιός-ελικόπτερο; O αγγλοσαξονικός νεολογισμός των ψυχολόγων κάνει για πρώτη φορά την εμφάνισή του το 1969, στο μπεστ σέλερ ενός Αμερικανού παιδοψυχολόγου. Ο δρ Χάιμ Τζινότ δανείζεται την παρομοίωση που χρησιμοποιεί ένας μικρός ασθενής του για να περιγράψει την (ενοχλητική και παρεμβατική) παρουσία της μητέρας του στη ζωή του: «Τριγυρίζει συνεχώς από πάνω μου σαν ελικόπτερο…». To 2011, όρος helicopter parent γίνεται λήμμα στο λεξικό της Οξφόρδης συνοψίζοντας σε δύο λέξεις μια «σχολή» γονεϊκής συμπεριφοράς που φαίνεται να παίρνει διαστάσεις κοινωνικής επιδημίας.

Όχι πως δεν υπήρχαν υπερπροστατευτικοί γονείς στο παρελθόν. Απλώς, παλιά, συνήθως συναντούσε κανείς μεμονωμένες και συχνά γραφικές περιπτώσεις, όπως της αθάνατης Ελληνίδας μάνας που κυνηγάει τον μοσχοθρεμμένο κανακάρη της με το τάπερ στην παραλία, ή λέει στο παιδί της «φόρεσε το μπουφάν σου γιατί… κρυώνω».

Όμως, από τις δεκαετίες του ’80-’90, και ιδίως με την ιλιγγιώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας και την υπερπληροφόρηση στις μέρες μας, οι ελικοπτερο-γονείς αυξάνονται και πληθύνονται συναγωνιζόμενοι σε πτητικές ώρες τους άσους των μαχητικών αεροσκαφών. Τηλεόραση και social media ενημερώνουν με τους πλέον δραματικούς τόνους για τους πιθανούς κινδύνους που διατρέχουν τα παιδιά να πέσουν θύματα απαγωγέων, κυκλώματος μεταμόσχευσης οργάνων, παιδόφιλων κ.ά. ενώ παίζουν αμέριμνα στην παιδική χαρά. Κάνοντας μια πρόχειρη έρευνα online θα βρεις ατελείωτη λίστα από μικρόβια, ασθένειες και απειλές για την υγεία του παιδιού σου ώστε αρκετοί γονείς φτάνουν στο άλλο άκρο, της ασφυκτικής φροντίδας και υπερπροστατευτικότητας. Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια, δρα Ρίτσαρντ Μάλεντορ, ένας από τους καθοριστικότερους παράγοντες για την έκρηξη του φαινομένου του γονιού-ελικόπτερο είναι «ο μακρύτερος ομφάλιος λώρος στον κόσμο», που δεν είναι άλλος από το κινητό τηλέφωνο!

Γονείς σε χαμηλές πτήσεις Σχολική εκδρομή Ε΄ δημοτικού στο Ναύπλιο. Η δασκάλα ξεναγεί την τάξη στο Παλαμήδι με υπόκρουση τον ήχο (απανωτών) κλήσεων που φτάνουν στο smartphone της 10χρονης Σωτηρούλας από τη μαμά της. «Φτάσατε; /Χαμήλωσες τον κλιματισμό στο πούλμαν;/μάσησες την τσίκλα για τη ναυτία μη ζαλιστείς;/Αν πάρεις παγωτό χύμα, μην ξεχάσεις να τους ρωτήσεις αν έχει μέσα ξηρούς καρπούς και σε πιάσει η αλλεργία σου./Μην είσαι αφηρημένη και ξεχάσεις πουθενά την τσάντα σου./Να με πάρεις ξανά όταν καθίσετε να φάτε στο Ναύπλιο, όταν ξεκινήσετε για Αθήνα, κάνε μου μια αναπάντητη στα διόδια να ξέρω πού είστε, ρώτησε τη δασκάλα τι ώρα φτάνετε, να είμαι στο σχολείο να σε πάρω μην περιμένεις που θα είσαι και πτώμα…»

Θα τους συναντήσετε παντού, στο πάρκο, στην παιδική χαρά, στο πάρτι, στις εκδηλώσεις του σχολείου, απέναντί σας στον καθρέφτη. Γονείς που μπέρδεψαν το μητρικό ή το πατρικό φίλτρο με τον ρόλο του… εξολοθρευτή. Όχι, βέβαια, του παιδιού τους αλλά της παραμικρής δυσκολίας και εμποδίου που θα μπορούσε να κατεβάσει τον γιο ή την κόρη τους από το ροζ συννεφάκι ενός κόσμου αγγελικά πλασμένου και να τους προσγειώσει στην πραγματικότητα της αληθινής ζωής με τα πάνω της και τα κάτω της. Κακός βαθμός, μέτρια επίδοση, στραβοπάτημα στο παιχνίδι; Το κακό καραδοκεί και αποστολή των γονιών-ελικόπτερα είναι να προβλέψουν, να προλάβουν, να εξαλείψουν τον κίνδυνο, κρατώντας με νύχια και με δόντια το παιδί μες στο προστατευτικό τους κουκούλι.

Έχουν ξενυχτήσει ετοιμάζοντας σχολικές εργασίες αντ’ αυτού με τον ζήλο φοιτήτριας μεταπτυχιακού για να βγει ασπροπρόσωπο το παιδί στην παρουσίαση του σχολείου, έχουν συναρμολογήσει αγόγγυστα ολόκληρη πυραμίδα playmobil επειδή σκάλωσε το birthday boy τους στο πρώτο τουβλάκι, έχουν στείλει σχεδόν εξώδικο στον προπονητή του ποδοσφαίρου γιατί δεν έβαλε τον επτάχρονο στη βασική ενδεκάδα της ομάδας στο τουρνουά, έχουν κάνει παράπονα στη δασκάλα πως βάζει έξι τόνους στην ορθογραφία του Μανωλάκη ενώ οι άλλοι παίρνουν επτά, έχουν πλάνο 24/7 για το παιδί τους και κάθε ομοιότητα με πρόσωπα και πράγματα δεν είναι συμπτωματική.

Η κόλαση είναι σπαρμένη με καλές προθέσεις. Η γαλλική παροιμία φαίνεται πως ταιριάζει γάντι στα αποτελέσματα ολοένα και περισσότερων επιστημονικών ερευνών που συγκλίνουν στην εξής διαπίστωση: οι γονείς-ελικόπτερα θέλουν το καλύτερο για το παιδί τους αλλά, με την ασφυκτική φροντίδα και την υπερπροστασία τους, προβάλλοντας πάνω στο παιδί τις δικές τους ενοχές, φοβίες ή φιλοδοξίες, πετυχαίνουν τελικά τα αντίθετα αποτελέσματα.

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες καθηγητών ψυχολογίας και μελετητών της συμπεριφοράς του Πανεπιστημίου της Αριζόνα και της Ουάσινγκτον, ο υπερβολικός παρεμβατισμός, έλεγχος και τάση των γονιών να επιλύουν τα προβλήματα των βλασταριών τους (ή να τα προλαμβάνουν πριν καν εμφανιστούν) φαίνεται να συσχετίζεται με υψηλά επίπεδα άγχους στα παιδιά, εμπόδια στην αναπτυξιακή πορεία τους, ελλιπείς κοινωνικές δεξιότητες, τάσεις ναρκισσισμού (το παιδί της κουκουβάγιας), έλλειψη αυτοπεποίθησης («ο γονιός μου δεν με εμπιστεύεται να το κάνω μόνος μου, άρα δεν μπορώ να τα καταφέρω»).

Με άλλα λόγια, αγόρια και κορίτσια που μεγαλώνουν απόλυτα εξαρτημένα από τους γονείς τους, συχνά ικανά να φέρουν σπίτι το Α στα μαθηματικά, το εικοσάρι στους ελέγχους, το μετάλλιο στην κολύμβηση ή το πτυχίο που διακαώς επιθυμούσαν/είχαν απωθημένο οι γονείς τους αλλά παντελώς ανίκανα χωρίς αυτούς από το να δέσουν τα κορδόνια τους μέχρι να διαπραγματευτούν ως φοιτητές με τον σπιτονοικοκύρη τους το ενοίκιο. Αιώνιοι νεοσσοί που εγκλωβίστηκαν στο αυγό «για το καλό τους» και θα περιμένουν μια ζωή να τους ξελασπώσει από τα δύσκολα ο μπαμπάς και η μαμά. Κι αυτό όσο γυροπετά. Μετά;

Σημάδια ότι το απογειώνετε το ελικόπτερο. Όλες οι καθημερινές σας δραστηριότητες/συζητήσεις/ασχολίες περιστρέφονται εμμονικά και αποκλειστικά γύρω από το παιδί σας. Διαλέγετε τους φίλους, τα παιχνίδια, τις παρέες του σαν να κάνετε casting. Δεν αφήνετε τίποτα στην τύχη, κάθε πάρτι πρέπει να είναι υπερπαραγωγή, το ωρολόγιο πρόγραμμά του γεμάτο «δημιουργικά» και ρυθμισμένο από σας με ακρίβεια δευτερολέπτου, κάθε εκδρομή οργανωμένη στην εντέλεια σαν εξερευνητική αποστολή στην Ανταρκτική. Εισπράττετε τις επιτυχίες του παιδιού σας σαν να ήταν δικό σας επίτευγμα και νιώθετε υπόλογοι για την παραμικρή αποτυχία του. Γίνεστε θυσία για να τα έχει όλα έτοιμα και κολλαριστά, ακόμα και για μικροδουλειές που θα μπορούσε να καταφέρει ανάλογα με την ηλικία του. Δηλαδή, είναι εντάξει να στρώνετε το κρεβάτι της μικρής στα δύο, αλλά αν έχει πάει δώδεκα χρόνων και το συνεχίζετε, τότε έχετε βγάλει φτερά!

Μήπως να προσγειωθείτε; Αλλά πώς; Οι ειδικοί συμφωνούν πως είναι εύκολο, ανάλογα με τα βιώματα και τις φοβίες που κουβαλάει ο κάθε γονιός, να ξεπεράσει τη λεπτή διαχωριστή γραμμή που χωρίζει το ασφυκτικό πρέσινγκ στην ανατροφή των παιδιών από τη free range αδιαφορία. Αξίζει, όμως, να καταβάλετε την προσπάθεια να βρείτε τη χρυσή τομή όχι μόνο για το καλό των παιδιών σας αλλά και για το δικό σας. Σύμφωνα με ετήσια έκθεση της Αμερικανικής Επιθεώρησης Παιδικών και Οικογενειακών Μελετών, οι μητέρες-ελικόπτερα παρουσίαζαν συχνότερα τάσεις κατάθλιψης, άγχους ή προβλήματα στον γάμο τους σε σχέση με τις πιο «χαλαρές» και αποστασιοποιημένες στο μεγάλωμα των παιδιών τους μητέρες.

Αντί να υπερίπταστε του παιδιού σας και να σπεύδετε με το πρώτο «μαμά!» σαν υπερηχητικό, γιατί δεν δοκιμάζετε να καταδυθείτε διακριτικά κάπου γύρω του, σαν γονιός-υποβρύχιο, αντιπροτείνει η συγγραφέας βιβλίων παιδικής ανατροφής, Σιλβάνα Κλαρκ. Μείνετε δηλαδή κοντά του -ώστε να επέμβετε σε περίπτωση πραγματικού κινδύνου ή ανάγκης για βοήθεια- αλλά σχεδόν αθέατοι για να μην τρέξει κατευθείαν το παιδί σε σας με το πρώτο πράγμα που θα του πάει στραβά.

Δεν μπορείτε για πάντα να παριστάνετε το προστατευτικό κιγκλίδωμα ή τη ζώνη ασφαλείας ανάμεσα στο παιδί και την αληθινή ζωή, υπογραμμίζουν οι ψυχολόγοι. Μπορείτε, όμως, να δώσετε στα παιδιά την ελευθερία να πέσουν και να ξανασηκωθούν, για να μάθουν από τα λάθη και τις συνέπειες των πράξεών τους αντί να τους σερβίρετε a priori βοήθεια σαν αναμασημένη τροφή, ή να επεμβαίνετε στη ζωή τους σε ρόλο πυροσβέστη, μαστοράκου και σαμποτέρ των εμπειριών της αληθινής ζωής.