Τα παιδιά από πολύ νωρίς, όντας βρέφη ακόμα, αντιλαμβάνονται το συναισθηματικό κλίμα της οικογένειας και απορροφούν τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώνουν. Όταν πρόκειται για την σχέση των γονιών τους, τίποτα δεν περνάει απαρατήρητο. Επιδεικνύουν ιδιαίτερη ευαισθησία στις ενδείξεις δυσλειτουργίας στην οικογένεια και επηρεάζονται άμεσα από τον τρόπο που οι γονείς συναλλάσσονται. Η ποιότητα της σχέσης του γονικού ζευγαριού έχει βαθιά επίδραση στην ψυχική ευημερία και στη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, στη συμπεριφορά τους και στον τρόπο λειτουργίας τους στις μελλοντικές τους σχέσεις.

Οι δυσλειτουργίες στη σχέση του ζευγαριού μπορεί να πάρουν διάφορες μορφές:

Η επιθετικότητα μεταξύ των συζύγων μπορεί να εκδηλώνεται με συχνές και έντονες συγκρούσεις, με μακρόχρονα τεταμένες σχέσεις που βρίθουν από αρνητικά συναισθήματα, απόρριψη, υποτίμηση και ματαίωση, αλλά χωρίς έντονες εξάρσεις, ή και με σιωπή, αδιαφορία και ψυχρότητα. Επιπλέον, μία σχέση που δεν ικανοποιεί τις συναισθηματικές ανάγκες των δύο συντρόφων, ακόμα και όταν δεν είναι συγκρουσιακή, επηρεάζει το συναισθηματικό κλίμα και τους ρόλους των μελών μέσα στην οικογένεια.

Αν και η αντιπαράθεση είναι παρούσα σε όλες σχεδόν τις σχέσεις, αυτό που καθορίζει την επίδραση των γονικών συγκρούσεων στα παιδιά είναι τα χαρακτηριστικά και ο τρόπος διαχείρισης τους. Έρευνες αποδεικνύουν ότι οι γονικές διαμάχες είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς για τα παιδιά όταν είναι συχνές ή/και έντονες, όταν περιλαμβάνουν φωνές, εχθρότητα και προσβολές, σωματική βία, όταν το παιδί καλείται να εμπλακεί, όταν η αντιπαράθεση φαίνεται να απειλεί τη συνοχή της οικογένειας και όταν αφορούν στο παιδί. Αντιθέτως, όταν οι διαφωνίες επιλύονται με διάλογο και σεβασμό και οι γονείς με την μετέπειτα συμπεριφορά τους δείχνουν ότι το πρόβλημα έχει ξεπεραστεί, τα παιδιά δεν επηρεάζονται αρνητικά.

Πρόσθετα, οι γονείς που βιώνουν έντονα συγκρουσιακές ή συναισθηματικά κακοποιητικές σχέσεις, τείνουν να είναι και λιγότερο επαρκείς στον γονεϊκό τους ρόλο – είναι πιο επικριτικοί, αγχωμένοι, ψυχικά εξουθενωμένοι και επιθετικοί, και δυσκολεύονται να δώσουν στα παιδιά τους την προσοχή, τη φροντίδα και το ενδιαφέρον που χρειάζονται.

Τι αισθάνονται τα παιδιά

Από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά βιώνουν έντονη δυσφορία όταν οι γονείς τους διαπληκτίζονται ή είναι συναισθηματικά κακοποιητικοί μεταξύ τους (απορρίπτουν, μειώνουν, ταπεινώνουν ο ένας τον άλλο). Αισθάνονται φόβο, άγχος, θλίψη και θυμό και, με την πάροδο του χρόνου, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αντιμετωπίσουν προβλήματα υγείας, να εκδηλώσουν διαταραχές στην ανάπτυξη, στον ύπνο και στη διατροφή τους και δυσκολία στη συγκέντρωση και την επιτυχία στο σχολείο.

Όταν γίνονται μάρτυρες συγκρούσεων με φωνές, προσβολές και κατηγορίες, τα παιδιά συχνά νιώθουν ότι είναι «αόρατα», ανάξια και  ασήμαντα, αφού η παρουσία τους δεν είναι αρκετή για να κάνει τους γονείς τους να μην τσακώνονται. Πληγώνονται, αγωνιούν ότι μπορεί να διαλυθεί η οικογένεια τους, αισθάνονται άγχος και ανασφάλεια, η οποία συχνά μπορεί να οδηγήσει σε ασυνήθιστη προσκόλληση προς την μητέρα ή τον πατέρα.

Αντίστοιχα, η ψυχρότητα, η έλλειψη τρυφερότητας, φροντίδας και επικοινωνίας ανάμεσα στο ζευγάρι, ακόμα και χωρίς έκδηλη επιθετικότητα, επίσης πληγώνει τα παιδιά, τους δημιουργεί άγχος, αίσθημα μοναξιάς και ανασφάλειας και επηρεάζει τον τρόπο που και τα ίδια θα λειτουργήσουν αργότερα στις προσωπικές τους σχέσεις.

Εξωτερίκευση ή εσωτερίκευση

Ορισμένα παιδιά εξωτερικεύουν τη δυσφορία τους βιώνοντας εκρήξεις θυμού και επιδεικνύοντας έλλειψη συμμόρφωσης και επιθετικότητα μέσα στην οικογένεια ή/και στο σχολείο, εχθρότητα ή ακόμα, σε μεγαλύτερες ηλικίες, και παραβατικότητα ή χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών.

Σε άλλες περιπτώσεις, τα παιδιά εσωτερικεύουν την αγωνία τους και εκδηλώνουν συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους και απόσυρσης. Όταν η ένταση των αρνητικών συναισθημάτων τα καθιστά μη διαχειρίσιμα, τα παιδιά μπορεί ασυνείδητα να προσπαθήσουν να «νεκρώσουν» το συναίσθημα τους με συμπεριφορές όπως η υπερφαγία ή με τον εθισμό στα βιντεοπαιχνίδια ή σε ουσίες.

Ανεξάρτητα από τον τρόπο αντίδρασης τους, ένα επιπλέον συναίσθημα που βιώνουν όλα τα παιδιά που εκτίθενται σε δυσλειτουργικές γονεϊκές σχέσεις είναι η ενοχή. Μεταφράζουν την έλλειψη αγάπης και αρμονίας μέσα στην οικογένεια ως δικό τους φταίξιμο και νιώθουν πίεση να «διορθώσουν τα πράγματα». Κάνουν σκέψεις όπως: «Αν ήμουν πιο καλό παιδί, η μαμά και ο μπαμπάς δεν θα μάλωναν», «Αν ήμουν πιο όμορφη/καλύτερη μαθήτρια, η μαμά και ο μπαμπάς θα αγαπιούνταν».

Συχνά καταλαμβάνονται από έντονη θλίψη και άγχος βλέποντας τους γονείς τους μελαγχολικούς, σκυθρωπούς ή παραιτημένους. Αναλαμβάνουν το ρόλο του ισορροπιστή στην οικογένεια  και νιώθουν υπεύθυνα για να «φροντίσουν» εκείνα τις συναισθηματικές ανάγκες των γονιών τους. Πολλές φορές και οι ίδιοι οι γονείς, όταν οι συναισθηματικές τους ανάγκες δεν ικανοποιούνται μέσα στη σχέση, ασυνείδητα, στρέφονται στα παιδιά τους για παρηγοριά και υποστήριξη, εναποθέτοντας ένα τεράστιο και αφύσικο βάρος επάνω τους.

Σε κάθε περίπτωση, το πρότυπο της σχέσης των γονιών επηρεάζει την εικόνα που θα έχουν μελλοντικά τα παιδιά για τις σχέσεις και τον γάμο, την ικανότητα τους να σχετίζονται, να δείχνουν εμπιστοσύνη και να εκφράζουν τα συναισθήματα τους, την ανοχή τους σε κακοποιητική συμπεριφορά, καθώς και τον τρόπο που και τα ίδια θα διαχειρίζονται τις συγκρούσεις.

Η Όλγα Ψωμιάδη είναι ψυχοθεραπεύτρια/ σύμβουλος οικογένειας.

www.olgapsomiadi-psychotherapy.gr

Στο πλαίσιο του κύκλου ομιλιών για τις τοξικές σχέσεις, που διοργανώνουν οι εκδόσεις Πορφύρα στη Νέα Ερυθραία, η Όλγα Ψωμιάδη θα παρουσιάσει την εισήγησή της με τίτλο: «Από την αγάπη για τον εαυτό, στην αγάπη για τον Άλλο-ένα ταξίδι εξέλιξης». Η ειδικός θα μας εξηγήσει πώς μαθαίνουμε να σχετιζόμαστε με τους άλλους. Θα αναφερθεί, ακόμη, στη σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στις δυσλειτουργίες των διαπροσωπικών μας σχέσεων με συγκεκριμένα πρότυπα δημιουργίας δεσμών που έχουμε αφομοιώσει ή στα οποία έχουμε παραμείνει στάσιμοι. Μέσα από την τοποθέτησή της, αλλά και με τη συζήτηση που θα ακολουθήσει, η κυρία Ψωμιάδη θα επιχειρήσει να δώσει απαντήσεις, μεταξύ άλλων, στα παρακάτω ερωτήματα:

• Γιατί τόσο συχνά οι διαπροσωπικές μας σχέσεις δυσλειτουργούν;
• Τι συμβαίνει και οι σχέσεις μας δεν κρατάνε;
• Γιατί, ενώ επιθυμούμε τη συντροφικότητα, κάνουμε μόνο περιστασιακές σχέσεις;
• Πού οφείλεται η αύξηση της μοναξιάς;

Οι ομιλίες είναι εμπνευσμένες από τα δύο βιβλία της Karyl Mc Bride «Υπάρχει χώρος για μένα» και «Χωρίς εσένα» που κυκλοφορούν στα Ελληνικά από τις Εκδόσεις Πορφύρα και εστιάζουν σε θέματα διαχείρισης, ανατροφής και απώλειας στο πλαίσιο ενός ναρκισσιστικού συναισθηματικού περιβάλλοντος.

Πού: Βανίλια Γλυκοπωλείο-Καφέ, Αναξαγόρα 8, Νέα Ερυθραία
Πότε: Δευτέρα, 2 Δεκεμβρίου, 17:30-19:30
Είσοδος:  6 € (με καφέ)
Κρατήσεις: Στο τηλέφωνο 210 6202900 (Βανίλια)
Πληροφορίες: 2130 291224 (Εκδόσεις Πορφύρα)

Περίληψη εισήγησης: Σ’ ολόκληρη τη ζωή μας δοκιμάζουμε να βρούμε μια ισορροπία ανάμεσα στην αγάπη για τον εαυτό μας και την αγάπη για τον Άλλο. Στους πρώτους μήνες μετά την γέννηση, «αναγνωρίζουμε» στο πρόσωπο του φροντιστή μας -συνήθως της μητέρας- την ύπαρξη του «σημαντικού άλλου». Πρόκειται για το πρώτο τραύμα στον βρεφικό ναρκισσισμό μας. Η παρουσία της μητέρας ενεργοποιεί την επιθετικότητα του βρέφους, μόνο και μόνο επειδή «τολμά» να είναι διαφορετική από εκείνο! Το μίσος για την ετερότητα προηγείται της αγάπης. Η εξελικτική πορεία μας από το μίσος στην επιθυμία και την αγάπη για τον Άλλο δημιουργεί το συναισθηματικό πεδίο, στο οποίο θα στηριχθούν όλες οι κατοπινές σχέσεις. Οι διαπροσωπικές μας σχέσεις δυσλειτουργούν όταν, καθηλωμένοι στη ναρκισσιστική φάση της παιδικής ηλικίας, αναζητούμε στον Άλλον όχι τη διαφορετικότητα αλλά το οικείο και γνώριμο ή τον ίδιο μας τον εαυτό.

Βιογραφικό εισηγήτριας: Η Όλγα Ψωμιάδη είναι ψυχοθεραπεύτρια με μεταπτυχιακό τίτλο στην Ψυχολογία (MA Psychology) από το New York University (NYU) της Νέας Υόρκης των Η.Π.Α., και εξειδίκευση στην ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία, ατομική, ομάδας, ζεύγους και οικογένειας, καθώς και στη συμβουλευτική γονέων.  Είναι Τακτικό Μέλος και Διδάσκουσα του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Ινστιτούτου Αναλυτικής Ψυχοθεραπείας Ομάδας και Οικογένειας (www.elekin.gr) και Ειδ. Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αναλυτικής Ομαδικής και Οικογενειακής Θεραπείας. Είναι, επίσης, Μέλος του International Association for Group Psychotherapy and Group Processes και πιστοποιημένη Εκπαιδεύτρια στο μοντέλο Gordon Εκπαίδευσης Αποτελεσματικού Γονέα (Certified Trainer – Gordon Parent Effectiveness Training). Περισσότερες πληροφορίες για την ίδια μπορείτε να βρείτε στο: www.olgapsomiadi-psychotherapy.gr