Τα τελευταία χρόνια, παιδιά και ενήλικες βομβαρδίζονται, μέσω των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, από πληροφορίες για την αυτοπεποίθηση. Ειδήμονες, και όχι μόνο, μας στέλνουν το μήνυμα ότι δεν έχουμε αρκετή αυτοπεποίθηση και ότι τα παιδιά μας δεν έχουν αρκετή αυτοπεποίθηση και μας “διδάσκουν” πώς να την αυξήσουμε με δέκα απλά βήματα, γιατί αλλιώς η ζωή μας ή η ζωή των παιδιών μας δεν θα έχει την έκβαση που θα μπορούσε να έχει. Η αλήθεια, όμως, είναι οτι όλο αυτό το κίνημα της αυτοπεποίθησης δεν έχει κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Αυτό ήταν σοκ για αρκετούς επιστήμονες που ασχολήθηκαν εκτεταμένα με το θέμα και αναρωτιούνται πού έκαναν λάθος.

Το λάθος
Οι “επιστήμονες της αυτοπεποίθησης”, έχοντας στον μυαλό τους εύκολες λύσεις, είπαν σε κάθε παιδί ότι είναι ξεχωριστό, όμορφο και έξυπνο, ότι μπορεί να πάρει ό,τι θέλει από τη ζωή. Δασκάλεψαν τους δασκάλους να επαναλαμβάνουν το μήνυμα “είσαι ξεχωριστός” σε κάθε παιδί. Να επαινούν την προσπάθεια ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Η αυτοπεποίθηση έγινε η νέα θρησκεία, η λύση και η πανάκεια παντός προβλήματος. Και η παιδική και εφηβική κατάθλιψη έφτασε σε νέα, δυσθεώρητα ύψη, άνευ προηγουμένου. Με τον τρόπο αυτό, τα παιδιά αδικήθηκαν, καθώς οι ειδήμονες, υποβιβάζοντας τη νοημοσύνη τους, δεν έλαβαν υπόψη τους ότι  το μήνυμα “είσαι ξεχωριστός, η ζωή σου ανήκει” , που τους έστελναν, στην πράξη ακυρώνεται αυτομάτως. Θεώρησαν ότι και αυτό θα είναι ένα μάθημα που θα απορροφηθεί ως έχει, όπως και τα υπόλοιπα. Μία άλλη μορφή παπαγαλίας. Υπέθεσαν ότι, γυρνώντας τα παιδιά απ?το σχολείο, θα επαναλαμβάνουν στον εαυτό τους “είμαι ξεχωριστός, έξυπνος, η ζωή μου ανήκει” μέχρι να το πιστέψουν. Όμως, δε σκέφτηκαν ούτε για ένα λεπτό την δύσκολη στιγμή της αποτυχίας του παιδιού (σπουδαία και σκληρή στιγμή μάθησης). Με την πρώτη αποτυχία, η διογκωμένη και επίθετη αυτοπεποίθηση που πακέταραν και του έβαλαν μες στην τσάντα μαζί με το κολατσιό του να την πάρει στο σχολείο ξεφούσκωσε σαν μπαλόνι και του έφυγε από τα χέρια πριν προλάβει να το δέσει, αφήνοντάς το πιο εκτεθειμένο στην ανασφάλεια από ποτέ. Ούτε σκέφτηκαν ότι θα το παιδί, όταν θα γυρίσει να κοιτάξει το συμμαθητή του στο διπλανό θρανίο που του έβαλε τρικλοποδιά στον διάδρομο και κάθησε από πάνω του γελώντας, θα μονολογήσει “εάν η ζωή ανήκει και σε αυτόν, κάτι δεν πάει καθόλου καλά”…

Εκμάθηση δεξιοτήτων
Η μεγάλη παρεξήγηση έγκειται στο εξής: Φυσικά και θέλουμε πιο δυνατά παιδιά, που πιστεύουν στον εαυτό τους, που αντιμετωπίζουν τη ζωή με θάρρος, που δεν παραιτούνται, που ξέρουν να λένε “όχι”, που δεν υποφέρουν από κατάθλιψη. Φυσικά και θέλουμε αυτοπεποίθηση. Αλλά καταλάβαμε την εξίσωση λάθος. Η αυτοπεποίθηση δεν προϋπάρχει των καλών επιδόσεων και αποτελεσμάτων. Με άλλα λόγια, το παιδί μας (ή εμείς) δεν έχει μία χαρούμενη ζωή με επιτυχίες, επειδή έχει αυτοπεποίθηση. Η πολυπόθητη πίστη στον εαυτό είναι αποτέλεσμα και όχι αφετηρία. Είναι το υπέροχο επακόλουθο της συνεχούς μάθησης και εκπαίδευσης των παιδιών μας (και ημών) στο πώς να επιτυγχάνουν τους σκοπούς τους. Το παιδί μας έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του γιατί ξέρει π?ς να χειριστεί συγκεκριμένες καταστάσεις. Επειδή γνωρίζει ότι οι επιδόσεις του στο σχολείο είναι αποτέλεσμα των προσπαθειών του στο σπίτι. Επειδή αισθάνεται ότι η συμπαράστασή του βοήθησε σημαντικά τη φίλη του προχθές, σε εκείνο το περιστατικό στο προαύλιο. Επειδή νιώθει ότι μπορεί να ελέγξει τα συναισθήματά του. Επειδή αντιλαμβάνεται ότι είναι σημαντικό στο σπίτι του. Η αυτοπεποίθηση δεν είναι επιφώτιση και δεν υπάρχει από μόνη της. Μαθαίνεται; Διδάσκεται; Φυσικά. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο σκοπός μας. Απλά, όχι με παπαγαλία. Δεν μπορούμε να ξεγελάσουμε ένα παιδί σχετικά με τις δεξιότητες που (δεν) διαθέτει. Αλλά σαφώς μπορούμε να του διδάξουμε πράγματα.
Πολλές φορές ακούω γονείς να εκφράζουν τις ανησυχίες τους σχετικά με τα παιδιά τους: “δυστυχώς δεν έχει αυτοπεποίθηση” ἠ “η μικρή μου είναι γεμάτη ανασφάλειες και φοβίες”. Η εμπιστοσύνη στον εαυτό μαθαίνεται. Όπως, προαναφέρθηκε, η αυτοπεποίθηση είναι θέμα δεξιοτήτων και οι δεξιότητες διδάσκονται. Τα παιδιά μπορούν να εκπαιδευτούν και να κάνουν άλματα και σε αυτόν τον τομέα. Μπορούμε, δηλαδή, να επέμβουμε στον τροπο που ένα παιδί βλέπει τον εαυτό του και τον κόσμο, είτε κατά την διάρκεια της παιδικής ηλικίας είτε στην εφηβεία. Όλες οι έρευνες δείχνουν αυτό που καταθέτω και εγώ μέσα από την επαγγελματική μου εμπειρία, ότι, δηλαδή, η παρέμβαση για την εκμάθηση των δεξιοτήτων που οδηγούν στην άνθηση της αυτοπεποίθησης σε κάθε ηλικία είναι το μεγαλύτερο εφόδιο που μπορεί κανείς να πάρει για τη ζωή.

Η Ζωή Ειρήνη Κωτσή είναι ψυχολόγος-Pcychology Center for the International Community of Athens