Ψιτ, παιδάκι, θα γίνουμε φίλοι; Το ξέρατε ότι οι πρώτες φιλίες γεννιούνται κυριολεκτικά από κούνια, σε ηλικία έξι μηνών; Κολλητοί με πιπίλα, παιδικές φιλίες στιλ Stand by me αλλά και τοξικές σαν δηλητηριώδη μανιτάρια. Α, Β, Γ, Δ, διαβάζουμε την αλφαβήτα της παιδικής φιλίας, αυτής που ξεκινά εξ απαλών ονύχων.

Αυτοεκτίμηση Μέσα από τα μάτια των φίλων τους τα παιδιά μαθαίνουν να εκτιμούν τον εαυτό τους, σύμφωνα με έρευνα ψυχολόγων του Πανεπιστημίου Πρίνστον. Τουτέστιν, «ο Κωστάκης είναι φίλος μου, άρα… μ’ αρέσω αφού είμαι και στους άλλους αρεστός!»

Βάσει ηλικίας; O Αμερικανός καθηγητής ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, δρ Ρόμπερτ Σέλμαν, περιγράφει τα πέντε επίπεδα παιδικής φιλίας. Επίπεδο 0 (3-6 ετών) – Φίλοι της στιγμής: τα παιδιά παίζουν μαζί, αλλά η φιλοσοφία τους είναι «θέλω να περάσει το δικό μου». Μια μέρα π.χ. ο Μανωλάκης μπορεί να πει στον «κολλητό» του «δεν σε έχω φίλο» επειδή δεν του δίνει το κουβαδάκι του. Επίπεδο 1 (5-9 ετών). Εδώ κυριαρχεί η φιλοσοφία τού «τι καλό κάνει ο φίλος μου για μένα», π.χ. μου χαρίζει κάρτες με αυτοκόλλητα. Συχνά χρησιμοποιούν τη φιλία για «παζάρι», π.χ. «δεν θα είσαι φίλος μου αν δεν κάνεις αυτό που σου ζητώ». Επίπεδο 2 (7-12 ετών). Τώρα μπαίνουν κανόνες στη φιλία και οι φίλοι κρίνονται πολύ αυστηρά αν δεν ανταποδώσουν μια χάρη. Υπάρχει ζήλια αλλά και ανασφάλεια. Επίπεδο 3 (8-15 ετών). Είναι η φάση τού «Νοιάζομαι και μοιράζομαι». Εδώ αναπτύσσονται σχέσης εμπιστοσύνης και χτίζονται στενές φιλίες. Επίπεδο 4 (12 ετών και πάνω). Στη φάση της ώριμης φιλίας τα παιδιά παύουν να είναι τόσο κτητικά και δεν νιώθουν ότι απειλούνται αν ο κολλητός τους έχει κι άλλους φίλους. Σημειωτέον, λέει ο Αμερικανός ψυχολόγος, τα παιδιά δείχνουν τα πρώτα δείγματα της τάσης να κάνουν φίλους από την ηλικία των έξι μηνών, όταν ένα μωράκι προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή του άλλου με χαμόγελα και φωνές.

Γίνομαι καλύτερος άνθρωπος Η συναναστροφή εξ απαλών ονύχων με παιδιά από διαφορετικές φυλές και χώρες καταγωγής διδάσκει την ανοχή στη διαφορετικότητα, το καλύτερο αντίδοτο στον ρατσισμό, σύμφωνα με διεθνείς επιστημονικές έρευνες.

Δημοφιλή παιδιά Συνήθως θέλουν όλοι να τα κάνουν παρέα στο σχολείο λόγω εμφάνισης, στιλ ή γιατί έχουν λεφτά για το κυλικείο. Έχουν πολλές παρέες, όχι όμως απαραίτητα και αρκετούς αληθινούς φίλους καθώς, σύμφωνα με έρευνα, «μόλις το 9% των παιδιών συμπαθεί πραγματικά τα δημοφιλή παιδιά της τάξης».

Ευγένεια Ουσιαστική για να ξεκινήσει μια παιδική φιλία, από το να δανείσει ένα παιδάκι το μολύβι του στον συμμαθητή του ή να του κρατήσει μια θέση στο λεωφορείο για την εκδρομή.

Ζάχαρη, περνάμε ζάχαρη με τη Ρηνούλα! Το κλειδί για να γεννηθεί και να δέσει μια παιδική φιλία είναι τα παιδιά να περνάνε καλά μαζί, σύμφωνα με μελέτη του Αμερικανού ψυχολόγου δρα Τζον Γκότμαν, σε παιδιά ηλικίας 3-9 ετών. Δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται: οι επίδοξοι φίλοι πρέπει να έχουν πάνω-κάτω τα ίδια γούστα  και, αν διαφωνήσουν σε κάτι, να βρουν τις ισορροπίες μεταξύ τους χωρίς τσακωμούς.

Ηρεμία, παιδιά! Οι φίλοι προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας τσακώνονται τουλάχιστον τρεις φορές την ώρα, σύμφωνα με έρευνα, καθώς κάνουν περισσότερη παρέα. Στα παιδιά προσχολικής ηλικίας συνήθως μήλον της έριδος είναι κάποιο παιχνίδι, ενώ στα χρόνια του δημοτικού διαφωνούν κυρίως για θέματα κοινωνικής συμπεριφοράς, όπως «γίνεσαι ενοχλητικός» ή «δεν είσαι καλός φίλος».

Θα γίνουμε φίλοι ξανά; Ο τρόπος που οι παιδικοί φίλοι λύνουν τις διαφωνίες τους διαφέρει ανάλογα με την ηλικία, σύμφωνα με έρευνα μελετητών του Πανεπιστημίου Φλόριντα Ατλάντικ. Τα παιδιά ηλικίας 2-10 ετών συνήθως υποχωρούν για να λήξει το ζήτημα. Όμως, τα παιδιά ηλικίας 11-18 ετών αποτραβιούνται για λίγο πικραμένα από τον φίλο τους, μέχρι να τα ξαναβρούν με τον καιρό.

Ίσως μια συγνώμη; Οι γονείς δεν μπορούν και δεν πρέπει να λύνουν τις διαφωνίες μεταξύ των φίλων των παιδιών τους, σύμφωνα με την ψυχολόγο του Πανεπιστημίου Πρίνστον, δρα Κένεντι-Μουρ. Μπορούν, όμως, κάπου να λειτουργήσουν πυροσβεστικά. Να παρακινήσουν το παιδί τους να ζητήσει συγγνώμη, αν έχει φταίξει, ή να το ενθαρρύνουν να συγχωρήσει τον φίλο του και να δώσει άλλη μια ευκαιρία στη φιλία τους.

Καλύτερος φίλος, ναι ή όχι. Σύμφωνα με μια νεότερη θεωρία, το παιδί είναι προτιμότερο να μην έχει «κολλητό» αλλά πολλούς καλούς φίλους, καθώς η αποκλειστικότητα στη φιλία ενθαρρύνει τις κλίκες και το bulling. Από την άλλη, όμως, υπάρχει η άποψη ότι ο καλύτερος φίλος θα σου σταθεί αν πάνε να σε απομονώσουν.

Λύση προβλημάτων. Μέσα από τη φιλία, τα παιδιά μαθαίνουν να λύνουν τα προβλήματα που ανακύπτουν στη σχέση τους με τους φίλους τους και εξασκούνται στις τεχνικές της διαπραγμάτευσης, του συμβιβασμού, της αποδοχής, σύμφωνα με έρευνα επιστημόνων του Πανεπιστημίου του Μισούρι.

Μοναχοπαίδι. Είναι μύθος ότι τα μοναχοπαίδια δυσκολεύονται να κάνουν φίλους. Στις μέρες μας, που τα παιδιά κοινωνικοποιούνται από μωρά, σε παιδότοπους, παιδικούς σταθμούς, ένα παιδάκι μπορεί να κάνει άνετα φίλους, άσχετα με το αν έχει αδέλφια ή όχι, σύμφωνα με την κοινωνική ψυχολόγο, δρα Σούζαν Νιούμαν.

Νοιάζομαι. Από τα σημαντικότερα διδάγματα της παιδικής φιλίας, να παύεις να είσαι εγωιστής και να αρχίζεις να νοιάζεσαι για τα συναισθήματα του άλλου. Π.χ. αν δεν δίνω την μπάλα στον φίλο μου, θα τσατιστεί και θα με παρατήσει. Μήπως, λοιπόν, να πάψω να είμαι εγωιστής;

Ξέρω, μαμά! Ό,τι κήρυγμα και να κάνουμε οι γονείς στα παιδιά για τις αξίες της φιλίας, το σημαντικό είναι τι πρότυπα τους δίνουμε, πώς χειριζόμαστε τις δικές μας τις φιλίες. Υπάρχει ειλικρίνεια ή υποκρισία;

Όμοιος τον όμοιο φίλο κάνει. Τα παιδιά -σύμφωνα με έρευνα- έχουν την τάση να κάνουν φίλους με τους οποίους μοιάζουν, σε ηλικία, φύλο, εθνικότητα, ενδιαφέροντα, καθώς αυτό τα διευκολύνει να παίζουν πιο ταιριαστά ενώ τους δίνει συναισθηματική ασφάλεια.

Παιχνιδοραντεβού ή playdate. Το παιχνίδι ένας προς έναν στο σπίτι προάγει την καλή επικοινωνία μεταξύ φίλων.

Ρόλος μαμάς. Την ώρα του playdate, μην περιφέρεστε σαν γύπας πάνω από τα κεφάλια των παιδιών έτοιμη να επέμβετε με την παραμικρή στριγκλιά. Αν δείτε ότι τα πνεύματα οξύνονται, μπουκάρετε στο δωμάτιο με μια γαβάθα ποπ κορν.

Σύμμαχος. Ο φίλος είναι ο καλύτερος σύμμαχος, σε στηρίζει στις απογοητεύσεις, το καλύτερο γιατρικό στη στενοχώρια, ασπίδα για την παιδική κατάθλιψη.

Τοξικές φιλίες. Ο «φίλος» που παρακινεί το παιδί σας να λέει ψέματα, να σας κρατά μυστικά, μειώνει το παιδί σας ή του ασκεί καταπιεστικό έλεγχο, το εξωθεί σε παραβατική συμπεριφορά στο σχολείο με «αντάλλαγμα» τη φιλία του, είναι ένας «τοξικός», άσπονδος φίλος ή frenemy, σύμφωνα με νεολογισμό του λεξικού της Οξφόρδης.

Ύπαγε οπίσω μου, τοξικέ φίλε… Πώς θα ξεφορτωθείτε τον τοξικό φίλο του παιδιού σας; Καλέστε τον για φαγητό! Οι ειδικοί συστήνουν να τον γνωρίσετε για να τον αντιμετωπίσετε. Μην τον κατηγορήσετε στο παιδί σας, ασκείστε κριτική όχι στο πρόσωπο αλλά στη συμπεριφορά του.

Φανταστικοί φίλοι. Τα περισσότερα μικρά παιδιά παίζουν με τις κούκλες και τα αρκουδάκια τους σαν να ήταν αληθινά. Το 37% των παιδιών μέχρι 7 ετών πάνε ένα βήμα παραπέρα, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Όρεγκον, πλάθοντας φανταστικούς φίλους.

Χωρίς τον φανταστικό φίλο; Αν το παιδάκι σας έχει πλάσει έναν φανταστικό φίλο, μην ανησυχήσετε ότι έχει μοναξιές ή προβλήματα κοινωνικότητας. Δείτε το σαν δείγμα υγιούς, πλούσιας φαντασίας, λένε οι ειδικοί. Αν, όμως, ο φανταστικός φίλος «χρεώνεται» τις ζαβολιές του παιδιού σας, δείξτε αποφασιστικότητα: «Δεν με ενδιαφέρει ποιος έκανε την ακαταστασία στο δωμάτιο. Χρειάζεται να μπει μια τάξη αμέσως!»

Ψιτ, παιδάκι, παίζουμε μαζί; Ο πρώτος κανόνας για να κάνεις φίλους, ακόμα και πιτσιρίκος, είναι να είσαι ανοιχτός σε νέες γνωριμίες. Όταν ένα παιδί πει στο άλλο «γεια» και εκείνο δεν ανταποκριθεί, από αμηχανία ή ντροπή, το παιδάκι παίρνει το μήνυμα «δεν μου αρέσεις» και η παιδική φιλία ξεφουσκώνει άδοξα, πριν καν αρχίσει, σύμφωνα με την παιδοψυχολόγο του Πρίνστον, δρα Κένεντι-Μουρ.

Ωραίο το κοτσιδάκι σου! Τα κομπλιμέντα πιάνουν ακόμα και στις μινιόν ηλικίες, μια καλή κουβέντα από το ένα παιδάκι στο άλλο σημαίνει «θες να γίνουμε φίλοι;»