“Σου αρέσει το μικρό σου συνθεσάιζερ;”. Με τη φράση αυτή και την αφήγηση της Μαρίας Σκουλά ανοίγει η όπερα για παιδιά “Το Αηδόνι του Αυτοκράτορα” στην  Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής και μας εισάγει από τα πρώτα δευτερόλεπτα στο μαγικό, μινιμαλιστικό σύμπαν της Λένας Πλάτωνος, ένα σύμπαν μέσα στο οποίο μεγάλωσα, χάρη στη Λιλιπούπολη αρχικά, αλλά και στις εφηβικές και μετεφηβικές μου μουσικές περιπλανήσεις στις συνθέσεις της “μητέρας” της ελληνικής electronica.

Μπορεί ένα συνθεσάιζερ να συναγωνιστεί ένα αηδόνι; “Άκου! Σαν αηδόνι τραγουδάει”. “Εσύ μπορείς να το κάνεις να τραγουδάει σαν αηδόνι. Ωστόσο δεν θα μπορέσει ποτέ να είναι ένα αληθινό αηδόνι”. Μέχρι πριν από λίγους μήνες, αν και γνώριζα μεγάλο κομμάτι της εργογραφίας της, δεν είχα ιδέα ότι το 1986, η Πλάτωνος είχε γράψει μια παιδική όπερα, ένα μουσικό παραμύθι που δεν παρουσιάστηκε ποτέ ζωντανά, λόγω τεχνικών δυσκολιών και της οπερατικής δομής του. Παρακολουθώντας το σήμερα, κατανόησα γιατί στάθηκε αδύνατον να ανέβει αυτή η παράσταση στα μέσα της δεκαετίας του ’80, αλλά και διαπίστωσα για άλλη μια φορά πόσο μπροστά μουσικά και κειμενικά ήταν η συνθέτρια και οι συνεργάτες της, πάνω από 30 χρόνια πριν. Αυτό που είδαμε ήταν μια μεταμοντέρνα παράσταση, “κατάλληλη” για μικρούς και μεγάλους, που εκτός από την ιδιαίτερη σκηνοθεσία για την οποία θα μιλήσω στη συνέχεια, είχε δυνατό λιμπρέτο -του ποιητή και βιολόγου Γιώργου Βολουδάκη-, αλλά και εντυπωσιακά τραγούδια, που σχηματοποιούσαν μια σειρά από προσεκτικά σκηνοθετημένα ηχοτοπία, βγαλμένα μέσα από την ευφυία, την αφοπλιστική αμεσότητα και την ειλικρίνεια της underground και mainstream ταυτόχρονα συνθέτριας.

Η Πλάτωνος έγραψε Το Αηδόνι του Αυτοκράτορα το 1986 ικανοποιώντας μια επιθυμία του φίλου της κόντρα τενόρου Άρη Χριστοφέλλη, τον οποίον μπορείτε να ακούσετε να ερμηνεύει εξαιρετικά τον ρόλο του αηδονιού στο ομώνυμο CD της Lyra (υπάρχει online). Η προηγούμενη ενασχόλησή της συνθέτριας με τη Λιλιπούπολη έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη μελοποίησή του, πράγμα ξεκάθαρο εξαρχής στον θεατή-ακροατή, με τα συνθεσάιζερ να είναι και πάλι στην πρώτη γραμμή και τη φωνή να παίζει κεντρικό ρόλο. Η Πλάτωνος και ο Βολουδάκης παίρνουν το γνωστό παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, το διασκευάζουν και το μεταμορφώνουν σε μια παραβολή για τη σχέση φύσης, τέχνης και τεχνολογίας, η οποία στις μέρες μας είναι πιο επίκαιρη παρά ποτέ. Με άλλα λόγια, το έργο σαν διασκευή βασίζεται στην πρέπουσα αποφυγή της μονοκρατορίας της τεχνολογίας και των μηχανών απάνω στον άνθρωπο και υπερθεματίζει την επαφή του ανθρώπου με τη φύση.

Ο Αυτοκράτορας της Κίνας ζει σ’ ένα από τα ομορφότερα παλάτια του κόσμου, όπου όλα λειτουργούν στην εντέλεια χάρη σ’ ένα υπερσύγχρονο ηλεκτρονικό σύστημα. Ωστόσο είναι μελαγχολικός… Όταν μαθαίνει πως στον κήπο του παλατιού του, κοντά στην ακροθαλασσιά, ζει ένα αηδόνι που τραγουδάει με μαγευτική φωνή, στέλνει αμέσως τους αυλικούς του να το βρουν και να το φέρουν μπροστά του. Ο Αυτοκράτορας δακρύζει μαγεμένος από τη φωνή του αηδονιού και προσπαθεί να το κρατήσει κοντά του. Το Αηδόνι, όμως, παρά τις τιμές που του προσφέρουν δεν μπορεί να παραμείνει φυλακισμένο. Μέχρι που μια μέρα φτάνει στο παλάτι ένα ασυνήθιστο δώρο από (την ανέκαθεν πρωτοπόρα στην Τεχνολογία) Ιαπωνία: ένα ηλεκτρονικό αηδόνι. Όλοι εντυπωσιάζονται από αυτό το τεχνολογικό θαύμα, μολονότι το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να λέει το ίδιο τραγούδι ξανά και ξανά, χωρίς ψυχή. Όταν διοργανώνεται μια άτυπη συναυλία μεταξύ τους, όπου η ανεπάρκεια του ηλεκτρονικού αηδονιού είναι πασιφανής, το αληθινό αηδόνι εγκαταλείπει το παλάτι. Πλέον, μέρα νύχτα ακούγεται μονάχα το τραγούδι του ηλεκτρονικού πουλιού και οι κάτοικοι του Βασιλείου, όπως και ο Αυτοκράτορας, εθίζονται στον ψεύτικο ήχο του. Κάποια στιγμή όμως το ηλεκτρονικό αηδόνι χαλάει κι όσο και να προσπαθούν οι γκουρού της τεχνολογίας που επιστρατεύονται, είναι αδύνατον να φτιαχτεί ξανά. Μπορεί να παίζει μόνο μια φορά τον χρόνο. Μετά από μερικά χρόνια ο μελαγχολικός Αυτοκράτορας αρρωσταίνει βαριά και έρχεται αντιμέτωπος με τις πράξεις του και με τον Θάνατο. Ζητά τη βοήθεια του ηλεκτρονικού του φίλου, όμως το ψεύτικο πουλί δεν μπορεί να παρηγορήσει τον ετοιμοθάνατο άρχοντά του, που ξεκινά σιγά σιγά για τον άλλο κόσμο. Όμως την τελευταία στιγμή εμφανίζεται το αληθινό, εξόριστο ως τότε, αηδόνι και με την τέχνη του, με την ξεχωριστή φυσική φωνή του, καταφέρνει να συγκινήσει ακόμη και τον Θάνατο και εν τέλει να τον διώξει. Ο Αυτοκράτορας το ευχαριστεί που τον συγχώρεσε και που τον έσωσε και κάνει να πετάξει το ηλεκτρονικό αηδόνι. Όμως, το αληθινό αηδόνι δεν τον αφήνει. “Όσα μπορεί η ψυχή να κάνει, μια μηχανή ηλεκτρονική δεν φτάνει”, τονίζει, αλλά συνεχίζει “Όμως, μην το υποτιμάς, έκανε ό,τι μπορούσε. Αυτό που προγραμμάτισαν στην ηλεκτρονική καρδιά του τραγουδούσε”. Ο Αυτοκράτορας υπακούσει, αλλά παρακαλεί για άλλη μια φορά το αηδόνι να μείνει μαζί του στο παλάτι. Μάταια, όμως. “Μην επιμένεις δεν μπορώ, εγώ στο δάσος κατοικώ, θέλω να ζω μονάχα εκεί, όλα τ’ άλλα είναι για μένα φυλακή”. Γίνεται να περιορίσει τη φύση και την τέχνη που βγαίνει μέσα από την ψυχή; “Πέτα, λοιπόν, και δίνε τη χαρά, ελπίζω σύντομα να ξαναιδωθούμε, γεια χαρά”. Και το Αηδόνι του Αυτοκράτορα πέταξε μακριά, ελεύθερο. “Είδες, λοιπόν; Αυτό που δίνει τη ζωή στα ηλεκτρονικά όργανα, σαν το δικό σου μικρό συνθεσάιζερ, είναι η τέχνη που βγαίνει από την ψυχή. Κι αυτή η τέχνη είναι που σώζει τους ανθρώπους”. 

Στην παραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ τη σκηνοθεσία υπογράφει η Κατερίνα Πετσατώδη, σκηνοθέτρια με σημαντική εμπειρία στον χώρο της όπερας και του μουσικού θεάτρου. Η ίδια καταφέρνει να συνδυάσει ιδανικά δύο φαινομενικά ασύνδετες, αλλά τελικά τόσο αρμονικά δεμένες μεταξύ τους τέχνες, την όπερα και το animation, με έμπνευση, φαντασία, χιούμορ και ευρηματικότητα. Το animation της παράστασης, αυτό που κατά την ταπεινή μου γνώμη την απογειώνει, γιατί “μιλάει” κατευθείαν στην καρδιά των παιδιών, έχει σχεδιάσει η animator Ειρήνη Βιανέλλη, η οποία έχει επιμεληθεί το animation στις συνεργασίες της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με το Φεστιβάλ Animasyros. Χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές που συνδυάζουν την υψηλή τεχνολογία με τη χειροποίητη αισθητική, η Βιαννέλη οπτικοποιεί και ζωντανεύει καρέ καρέ το Αηδόνι του αυτοκράτορα με έντονες αναφορές στην κινέζικη τέχνη. Για την ίδια το τελικό αποτέλεσμα, ένα πολύχρωμο, ζωντανό και διαρκώς μεταβαλλόμενο σύμπαν της Άπω Ανατολής, αποτελούμενο από δάση, παλάτια, κήπους, λουλούδια, ουρανούς, βυθούς και εργοστάσια, που αφηγείται τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και τη δημιουργία. Ο τρόπος με τον οποίον συν-εργάστηκαν η σκηνοθέτης και η animator, μαζί με την σκηνογράφο Ευαγγελία Θεριανού, δικαιώνει απόλυτα τη Λένα Πλάτωνος και τη νεοϊμπρεσιονιστική μουσική της.

Στην παράσταση συμμετέχει ένα καστ αναγνωρισμένων λυρικών πρωταγωνιστών, που υποστηρίζουν απόλυτα τη θέση τους στη σκηνή. Ο Νίκος Κοτενίδης στον ρόλο του Αυτοκράτορα, ο Δημήτρης Ναλμπάντης στους ρόλους του βιολιστή και του αρχιμουσικού, ο Γιώργος Ρούπας στους ρόλους του αυλικού και του θανάτου, η Μαριλένα Στριφτόμπολα στον ρόλο του αηδονιού, ο Γιάννης Φίλιας στους ρόλους του ψαρά, του αυλάρχη και του τεχνικού και η Νίκη Χαζιράκη, στους ρόλους της φίλης του αηδονιού και του τεχνικού. Αφηγείται, όπως προαναφέρθηκε, η Μαρία Σκουλά.

Το σύγχρονο μήνυμα του έργου, που απευθύνεται πλέον σε μια γενιά μεγαλωμένη μέσα στην τεχνολογία, η συνύπαρξη αναλογικής και ηλεκτρονικής μουσικής, φυσικού και τεχνητού ήχου, οι ακαταμάχητες μελωδικές γραμμές της Λένας Πλάτωνος, η δεξιοτεχνική φωνητική γραφή, η ίδια η τεχνολογία με το ψηφιακό φόντο που προσφέρει και βέβαια η αίθουσα εκπληκτικής ακουστικής της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ καθιστούν το Αηδόνι του αυτοκράτορα μια ιδεώδη γνωριμία των παιδιών με τον μαγικό κόσμο της λυρικής τέχνης.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες και κλείστε το εισιτήριό σας εδώ.