Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τον Διαβήτη (14/11) το Τaλκ αποκωδικοποιεί όλα όσα αφορούν τoν παιδικό διαβήτη μέσα από 12 ερωταπαντήσεις.
1. Τι είναι ο παιδικός διαβήτης και ποια η διαφορά του με τον διαβήτη των ενηλίκων;
Υπάρχει ο σακχαρώδης διαβήτης, η ασθένεια που χαρακτηρίζεται από υπεργλυκαιμία (αυξημένο σάκχαρο αίματος). Όταν η υπεργλυκαιμία προκαλείται από ολική έλλειψη ινσουλίνης, δηλαδή της ορμόνης που ελέγχει το σάκχαρο του αίματος, τότε μιλάμε για τον διαβήτη τύπου 1. Παλαιότερα ονομαζόταν παιδικός ή νεανικός σακχαρώδης διαβήτης ή ινσουλινοεξαρτώμενος. Όπως κι αν ονομάζεται αυτός ο τύπος διαβήτη, συνεπάγεται πάντα τη χορήγηση ινσουλίνης. Όταν υπάρχει δυσκολία ή αδυναμία δράσης της ινσουλίνης σε κυτταρικό επίπεδο, τότε μιλάμε για τον διαβήτη τύπου 2, που μέχρι πρότινος λεγόταν διαβήτης των ενηλίκων.
2. Σε ποια ηλικία ο διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί στα παιδιά;
Ο ηλικιακός πήχης της εμφάνισης του διαβήτη τύπου 1 στα παιδιά πλέον ολοένα χαμηλώνει – η ασθένεια εμφανίζεται όλο και περισσότερο σε μικρότερα παιδιά, κάτω των 5 ετών. Γενικότερα η συχνότητα του διαβήτη τύπου 1 αυξάνεται, άγνωστο γιατί. Ενώ στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι ο διαβήτης τύπου 1 εμφανίζεται κυρίως σε ηλικίες 10-13 ετών, τώρα εμφανίζεται σε νεαρότερες ηλικίες (κάτω των 5) αλλά και σε μεγαλύτερες (άνω των 20).
3. Υπάρχουν κάποια συμπτώματα που προειδοποιούν για την εμφάνισή του; Κι αν ναι, ποια είναι αυτά;
Τα συμπτώματα που συνήθως συνυπάρχουν με τον σακχαρώδη διαβήτη θα μπορούσαν και να χαρακτηριστούν εκ πρώτης όψεως ασήμαντα και, σε πιο προσεκτική ανάγνωση, αντιφατικά μεταξύ τους. Τα πιο συχνά είναι η συχνουρία (κυρίως στη διάρκεια της νύχτας), η υπερβολική δίψα, η ξηροστομία, η πείνα, η ανησυχητική απώλεια βάρους, η αυξημένη κόπωση και η ευερεθιστότητα. Αν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας παρουσιάζει τέτοια συμπτώματα, θα πρέπει να συμβουλευτείτε παιδίατρο.
4. Τι τον προκαλεί; Συσχετίζεται με το πάχος στα παιδιά ή με την κληρονομικότητα;
Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 δεν συσχετίζεται με κάποιον γνωστό τύπο κληρονομικότητας. Έχει σαφώς γενετικό υπόβαθρο και για αυτό τον λόγο τα παιδιά διαβητικών ατόμων έχουν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν και αυτά διαβήτη (πιθανότητα έως 5% έναντι της πιθανότητας 0,8 – 1% που υπάρχει στον γενικό πληθυσμό). Ωστόσο, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 έχει ξεκάθαρη κληρονομική συσχέτιση καθώς και σχέση με το αυξημένο σωματικό βάρος.
5. Πώς διαγιγνώσκεται ο διαβήτης;
Διαγιγνώσκεται με μια απλή μέτρηση σακχάρου αίματος: τυχαία μέτρηση πάνω από 200 mg/dL και συμπτώματα διαβήτη. Επίσης, για τον διαβήτη τύπου 1 μπορεί να γίνει μέτρηση αντισωμάτων που θα είναι θετικά (αντι-GAD, αντι-ινσουλινικά και αντινησιδιακά αντισώματα).
6. Πόσο συχνά χρειάζονται οι εξετάσεις για τον έλεγχο της ασθένειας;
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια νόσος που χρειάζεται παρακολούθηση από έμπειρη ομάδα: ιατρός, διαιτολόγος, ψυχολόγος, νοσηλεύτρια εξειδικευμένη στον διαβήτη θα πλαισιώνουν τον μικρό ασθενή. Οι ασθενείς με παιδικό διαβήτη συνήθως χρειάζεται να παρακολουθούν καθημερινά τις τιμές του σακχάρου τους στο σπίτι. Κάθε τρεις μήνες χρειάζεται να υποβάλλονται σε εξέταση για τη μέτρηση της γλυκοζιωμένης αιμοσφαιρίνης καθώς και εξετάσεις θυρεοειδούς, χοληστερίνης, ούρων σε ετήσια βάση. Επίσης, σημαντική είναι η παρακολούθηση από έμπειρο οφθαλμίατρο για τον έλεγχο τυχόν επιπλοκών στην όραση.
7. Ποια είναι η θεραπεία; Κάνουν όλα τα παιδιά ινσουλίνη;
Η θεραπεία του διαβήτη τύπου 1 είναι αποκλειστικά και μόνο η ινσουλίνη. Η ινσουλίνη μπορεί να χορηγηθεί με σύριγγες, στυλό ή αντλία ινσουλίνης. Για τον παιδικό διαβήτη τύπου 2, καθώς είναι δύσκολο να μπορέσουμε να τον ξεχωρίσουμε από τον τύπου 1, ξεκινάμε πάλι με ινσουλίνη. Καθώς η κατάσταση προχωράει, και ανάλογα με την πρόοδο της νόσου, μπορεί να γίνει μετάβαση σε θεραπεία από το στόμα. Αν το παιδί καταφέρει να χάσει βάρος, τότε η θεραπεία θα πετύχει.
8. Ποιος είναι ο ρόλος της διατροφής στον παιδικό διαβήτη;
Είναι κομβικής σημασίας. Η θεραπεία στον παιδικό διαβήτη τύπου 1 είναι μια ισορροπία μεταξύ ινσουλίνης, άσκησης και διατροφής. Το παιδί πρέπει να μάθει να προσαρμόζει την ινσουλίνη στη διατροφή του και στη δραστηριότητά του. Στον διαβήτη τύπου 2 ο ρόλος της διατροφής είναι ακόμη πιο σημαντικός: ο ασθενής εκτός του ότι θα πρέπει να διατηρεί τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα του, θα πρέπει να χάσει και βάρος.
9. Πώς βιώνουν συνήθως αυτήν την κατάσταση τα παιδιά;
Η διάγνωση του διαβήτη είναι ένα σοκ για τα παιδιά και την οικογένεια. Ο ρόλος της ομάδας εκπαίδευσης του διαβήτη είναι κομβικός ώστε η οικογένεια να προσαρμοστεί και να αποδεχτεί τις οποιεσδήποτε αλλαγές στην καθημερινή ρουτίνα. Πάντως, φαίνεται ότι τα μικρότερα παιδιά αποδέχονται τη νέα κατάσταση πιο εύκολα. Όμως και οι νεότερες θεραπευτικές προσεγγίσεις κάνουν τη ζωή των παιδιών πιο ευέλικτη από ό,τι παλιότερα. Οι επαγγελματίες υγείας που ασχολούνται με τα διαβητικά παιδιά διαπιστώνουν ότι η σωστή και επαρκής εκπαίδευση του παιδιού βοηθάει πολύ στη διαχείριση της ασθένειας. Έρευνες έχουν δείξει ότι όταν το παιδί αυτοδιαχειρίζεται την πάθηση, το σάκχαρο ρυθμίζεται καλύτερα – νιώθει σίγουρο και ανεξάρτητο καθώς ξέρει πόσο και τι να τρώει, πόσο και πώς να ασκείται, κάθε πότε να μετράει το σάκχαρό του, πώς και πότε να παίρνει την αγωγή του.
10. Μπορούν τα παιδιά με διαβήτη να ζήσουν φυσιολογική ζωή;
Ο στόχος είναι να ζήσουν τα παιδιά μια όσο το δυνατόν πιο κοντά στο φυσιολογικό ζωή. Και αυτό επιτυγχάνεται! Θα πρέπει να συμπεριλάβουν μερικές συνήθειες και ρουτίνες στην καθημερινότητά τους, αλλά και ποιος δεν το κάνει;
11. Ποιες είναι αυτές οι κομβικές συνήθειες;
Τα παιδιά με διαβήτη τύπου 1 μπορούν να ζουν μια φυσιολογική ζωή χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς και απαγορεύσεις, αλλά επιφορτίζονται με κάποιες υποχρεώσεις, περισσότερες από τα άλλα υγιή παιδιά της ηλικίας τους. Πρώτον, είναι αναγκαίο να παίρνουν καθημερινά ινσουλίνη, που μπορεί να προσλαμβάνεται σε διάφορες μορφές. Υποχρεούνται εκ της ασθένειάς τους να επισκέπτονται πιο συχνά τον γιατρό, τον παιδοδιαβητολόγο τους. Πρέπει να μετρούν όσο συχνά χρειάζεται το σάκχαρό τους, ώστε να προσαρμόζουν ανάλογα τη δόση της ινσουλίνης και να αποφεύγουν τόσο την υπεργλυκαιμία όσο και την υπογλυκαιμία. Πρέπει να τρώνε υγιεινά, ακολουθώντας τις αρχές της μεσογειακής διατροφής, και να διατηρούν το βάρος τους στα ενδεδειγμένα επίπεδα. Οι ειδικοί δεν απαγορεύουν την κατανάλωση γλυκών στα άτομα με διαβήτη, χρειάζεται ωστόσο το γλυκό να εντάσσεται με προσοχή στο διαιτολόγιο. Επίσης, πρέπει να ασκούνται όσο το δυνατόν πιο συχνά (τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα), επειδή η άσκηση αποτελεί σημαντικό κομμάτι της θεραπείας του διαβήτη, μειώνοντας τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα και βελτιώνοντας τη δράση της ινσουλίνης.
12. Μπορεί να αντιμετωπιστεί ο διαβήτης ριζικά, π.χ. με μεταμόσχευση ή άλλον τρόπο;
Στόχος της θεραπείας του διαβήτη είναι η αναπλήρωση της ινσουλίνης. Αυτό γίνεται κυρίως με τις ενέσεις. Μπορεί να γίνει και με μια αντλία ινσουλίνης: ένα μικρό ηλεκτρονικό μηχάνημα, που δίνει ινσουλίνη στον ασθενή, όντας συνδεδεμένο συνεχώς με το σώμα του. Ωστόσο, η αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 1 είναι ένα από τα πεδία στα οποία εργάζονται πυρετωδώς οι επιστήμονες ώστε να βρουν καινούργια φάρμακα και μεθόδους που θα βοηθήσουν στη θεραπεία του. Κάποιες από τις εξελίξεις αυτές μπορούμε να περιμένουμε ότι θα τις δούμε στο μέλλον να εφαρμόζονται. Στο πλαίσιο αυτό οι ειδικοί προσπαθούν να αντικαταστήσουν τα ήδη καταστραμμένα κύτταρα με β κύτταρα (με μεταμόσχευση) ή και με β κύτταρα που θα έχουν προκύψει από βλαστοκύτταρα. Όμως, και οι δύο αυτές προσεγγίσεις έχουν αρκετές δυσκολίες από το να γίνουν ακόμη θεραπείες ρουτίνας. Τα παγκρεατικά κύτταρα χρειάζονται ανοσοκαταστολή, που δεν είναι εύκολο να δοθεί σε παιδιά, ενώ η θεραπεία με βλαστοκύτταρα εμφανίζει δυσκολίες με την απόρριψη των κυττάρων.
Με τη συνεργασία του παιδιάτρου – ενδοκρινολόγου Νίκου Κεφαλά
