H φράση «καλύτερα πρόληψη παρά θεραπεία» μπορεί να ακούγεται κλισέ αλλά είναι απολύτως εύστοχη όταν πρόκειται για την οφθαλμολογική εξέταση και τον προληπτικό οφθαλμολογικό έλεγχο στα παιδιά. Άλλωστε αυτή είναι και μία από τις συνηθισμένες ερωτήσεις των γονέων στον οφθαλμίατρο ή τον παιδίατρο: Πότε πρέπει να εξεταστεί ένα παιδί οφθαλμολογικά για πρώτη φορά στη ζωή του και με τι συχνότητα πρέπει να επαναλαμβάνεται μία οφθαλμολογική εξέταση στα παιδιά;
Πριν απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς ότι το 5-10% των παιδιών προσχολικής ηλικίας και το 25% των παιδιών σχολικής ηλικίας αντιμετωπίζουν κάποιο διαθλαστικό πρόβλημα (π.χ. υπερμετρωπία, μυωπία, αστιγματισμός). Είναι μείζονος σημασίας να ανακαλυφθεί τυχόν πρόβλημα οράσεως του παιδιού το νωρίτερο δυνατό, γιατί είναι πολύ μεγαλύτερη η ανταπόκριση στη θεραπεία σε αυτήν την περίπτωση.
Η όραση ως αίσθηση αναπτύσσεται μέσα στα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου. Μαθαίνουμε να βλέπουμε σχεδόν όπως μαθαίνουμε και να μιλάμε. Η οφθαλμική λειτουργία λοιπόν εξελίσσεται από τη γέννηση και είναι εξαιρετικά εύπλαστη μέχρι περίπου τα 8 με 9 έτη της ζωής. Αυτό σημαίνει ότι ένα οφθαλμολογικό πρόβλημα που είναι απλό για έναν ενήλικα, π.χ. μυωπία ή αστιγματισμός στο ένα μάτι, στραβισμός ή ακόμα και ένας καταρράκτης, μπορεί να έχει μία καθοριστική και μόνιμη επίδραση στην όραση ενός παιδιού.
Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ακαδημία Οφθαλμιάτρων, καθώς και το Βασιλικό Κολέγιο Οφθαλμολογίας του Ηνωμένου Βασιλείου, ο πρώτος προληπτικός παιδοφθαλμολογικός έλεγχος πρέπει να πραγματοποιείται με τη γέννηση. Καλό είναι πριν την έναρξη του σχολείου να πραγματοποιούνται δύο ακόμη έλεγχοι, ένας στα πρώτα και ένας στα τρίτα γενέθλια του παιδιού. Φυσικά, επίσκεψη στον οφθαλμίατρο και οφθαλμολογική εξέταση στα παιδιά πρέπει να προηγηθεί της έναρξης του σχολείου (γύρω στα 5-6 έτη). Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της σχολικής ζωής χρειάζεται ετήσιος οφθαλμολογικός έλεγχος, εκτός και αν υπάρχει πρόβλημα στην όραση, οπότε οι έλεγχοι μπορούν να πραγματοποιούνται ακόμα και κάθε 2-3 μήνες.
Τι μπορεί λοιπόν να προσφέρει ο προληπτικός έλεγχος και η οφθαλμολογική εξέταση στα παιδιά σε κάθε μια από αυτές τις ηλικίες; Η απάντηση είναι πρώιμη διάγνωση και άμεση θεραπεία σε παθήσεις, όπως: ο συγγενής καταρράκτης, ο συγγενής στραβισμός, συγγενείς ανατομικές ανωμαλίες και οφθαλμολογικά σύνδρομα, αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας, νεογνική επιπεφυκίτιδα, η συγγενής απόφραξη του ρινοδακρυϊκού πόρου κ.α. Σε έναν οφθαλμολογικό έλεγχο στα τρία έτη, πλέον μπορούν να αναγνωριστούν εκτός από τις προηγούμενες παθήσεις και η αμβλυωπία ή αλλιώς το «τεμπέλικο μάτι», όπως συνηθίζεται να λέγεται. Είναι μία κατάσταση στην οποία υπάρχει ελάττωση της όρασης ενός εκ των δύο ματιών, επειδή δεν υπάρχει σωστή συνεργασία του συγκεκριμένου ματιού με τον εγκέφαλο. Η αμβλυωπία είναι η πιο κοινή αιτία μονόφθαλμης ελάττωσης της όρασης μεταξύ νέων και μέσης ηλικίας ατόμων. Μάλιστα στα παιδιά η αμβλυωπία έχει επίπτωση 2-3 %. Αν δεν θεραπευθεί επιτυχώς μέχρι την ηλικία των 8-9 ετών, τότε το αμβλυωπικό μάτι δεν θα μπορεί να δει καλά ποτέ και αυτό δεν αντιστρέφεται ούτε με γυαλιά ούτε με επέμβαση.
Η όραση είναι το «α» και το «ω», για τη μάθηση και την ομαλή ένταξη ενός παιδιού στη μαθησιακή διαδικασία στο σχολείο. Δεξιότητες που είναι βασικές στη μαθησιακή διαδικασία είναι η κοντινή όραση, η μακρινή όραση, η σωστή διόφθαλμη όραση-συντονισμός των δύο ματιών, η φυσιολογική οφθαλμοκινητικότητα, η δυνατότητα συγκέντρωσης και ο συντονισμός χεριών-ματιών. Ένα παιδί που δεν μπορεί να δει καλά, δεν μπορεί να παρακολουθήσει σωστά το μάθημα στο σχολείο, απογοητεύεται και αυτό μπορεί να το οδηγήσει σε χαμηλές επιδόσεις και μαθησιακές ελλείψεις και δυσκολίες. Επομένως ο προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος και η οφθαλμολογική εξέταση στα παιδιά είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για την έγκαιρη διάγνωση και την αντιμετώπιση οφθαλμολογικών προβλημάτων στην προσχολική και σχολική ηλικία. Χρειάζεται ενημέρωση των γονιών ώστε να βρίσκονται σε εγρήγορση για τυχόν οφθαλμολογικά προβλήματα των παιδιών τους, έτσι ώστε να απευθυνθούν στον οφθαλμίατρο εγκαίρως. Επίσης είναι αναγκαία η εκπαίδευση των παιδιάτρων σε κάποιες βασικές γνώσεις παιδοφθαλμολογίας έτσι ώστε να παραπέμψουν για περαιτέρω έλεγχο στον οφθαλμίατρο ένα παιδί με ύποπτα ευρήματα. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να αντιμετωπιστούν εγκαίρως οφθαλμολογικά προβλήματα και να αποφευχθούν οι συνέπειες αυτών, που μπορεί να είναι καταλυτικές για τη μαθησιακή εξέλιξη ενός παιδιού στη σχολική του ηλικία και στη μετέπειτα ζωή του.
Ράμζα Διαμαντή MD, MRCOphth, FEBO
Χειρουργός Οφθαλμίατρος
Λυκούργου 2 & Κηφισίας 234 Χαλάνδρι
Τηλ.2106711901
E-mail: info@ramza.gr
