Φέτος το Χειμερινό Ηλιοστάσιο θα συμβεί στις 00:22 του Σαββάτου, 22 Δεκεμβρίου οπότε αρχίζει επίσημα η εποχή του χειμώνα. Την ημέρα του Χειμερινού Ηλιοστάσιου έχουμε την μεγαλύτερη νύχτα του έτους, αλλά φέτος θα έχουμε και Πανσέληνο μερικές ώρες αργότερα! Μία τέτοια σύμπτωση δεν σημαίνει απολύτως τίποτα αλλά είναι ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι εκτός της φετινής είχαμε το ίδιο και το 2010, αν και για την επόμενη θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι το 2094!
Η διάρκειά της νύχτας του Χειμερινού Ηλιοστάσιου είναι 5 ώρες και 16 λεπτά μεγαλύτερη από ό,τι η νύχτα του Θερινού Ηλιοστάσιου! Ημερολογιακά το χειμερινό ηλιοστάσιο κυμαίνεται σήμερα μεταξύ της 20ής και της 23ής Δεκεμβρίου, αν και η τελευταία φορά που είχαμε το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 23 Δεκεμβρίου ήταν το 1903 και η επόμενη θα είναι το 2303. Ακόμη πιο σπάνια είναι η 20ή Δεκεμβρίου, με την επόμενη να συμβαίνει το 2080. Οι διαφοροποιήσεις αυτές οφείλονται στο Γρηγοριανό ημερολόγιο του οποίου κάθε έτος έχει 365 ημέρες εκτός από τα δίσεκτα έτη με τις 366 ημέρες τους.
Όπως είναι γνωστό η περιφορά της Γης γύρω από τον Ήλιο, και η κλίση των 23,5 μοιρών του άξονά της, είναι η αιτία της κυκλικής εναλλαγής των εποχών. Οι εποχικές αυτές αλλαγές είχαν για τους αρχαίους τεράστια σημασία, ιδιαίτερα μάλιστα μετά την εμφάνιση της γεωργίας πριν από 10.000 περίπου χρόνια. Γι’ αυτό, και επειδή η σπορά, η συγκομιδή και οι άλλες γεωργικές ασχολίες εξαρτιόνταν από τις αλλαγές των εποχών, η διάρκεια ενός ηλιακού έτους έπρεπε να μετρηθεί επακριβώς. Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο που ο Ήλιος λατρεύτηκε από τους αρχαίους σαν θεός.
Όλοι ανεξαιρέτως οι λαοί καθιέρωσαν προς τιμή του Ήλιου, περίφημες και πολλές γιορτές, ιδιαίτερα στις περιόδους των εναλλαγών από τη μια εποχή στην άλλη. Οι μεγαλύτερες από τις γιορτές αυτές γίνονταν σε όλες τις χώρες και τις φυλές στην εποχή του χειμερινού ηλιοστάσιου, που τότε έφτανε στις 25 Δεκεμβρίου. Ήταν η γιορτή της γέννησης του Ήλιου, κι όχι αδικαιολόγητα. Γιατί το χειμώνα ο Ήλιος του μεσημεριού φαινόταν όλο και πιο χαμηλά στον ορίζοντα, τόσο και οι μέρες μίκραιναν και το κρύο αύξανε. Ήταν η σκληρή εποχή για τον άνθρωπο με τις πολύ μικρές ημέρες και τις ατέλειωτες νύχτες. Οι φροντίδες πολλαπλασιάζονταν, οι ανησυχίες αυξάνονταν κι ένα αόριστο συναίσθημα φόβου καταλάμβανε τον αρχαίο άνθρωπο με τα ανύπαρκτα σχεδόν αμυντικά του μέσα και τις περιορισμένες πηγές διατροφής.
Γι’ αυτό αναπέμπονταν προσευχές και ιερές παρακλήσεις, ανάβονταν φωτιές και προσφέρονταν θυσίες προς το θεό Ήλιο για να μη χαθεί οριστικά από τον ορίζοντα. Και πράγματι: μετά από μικρό δισταγμό ο θεός… ενέδιδε! Στο κατώτατο σημείο του “άλλαζε” απόφαση, άρχιζε να σκαρφαλώνει και πάλι προς τα πάνω, και οι μέρες μεγάλωναν. Μια νέα τάξη πραγμάτων έμπαινε και πάλι, ωραία όπως και στα προηγούμενα χρόνια, οπότε η Γη θα ανθοφορούσε ξανά χάρη στις ζωογόνες ακτίνες του Ήλιου. Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο το γεγονός ότι οι αρχαίοι λαοί γιόρταζαν ιδιαίτερα τις μέρες αυτές του χειμερινού ηλιοστασίου. Κι αυτή την παράδοση των αρχαίων λαών συνέχισαν οι Έλληνες με τα Κρόνια, και ιδιαίτερα οι Ρωμαίοι με τα Σατουρνάλια και τα Βρουμάλια και την κεντρική γιορτή της 25ης Δεκεμβρίου “Dies Natalis Invicti Solis”, δηλαδή την “Ημέρα της Γέννησης του Αήττητου θεού Ήλιου”.
Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος Διευθυντής Ευγενιδείου Πλανηταρίου
Photo Loukas Hapsis
