145.000 γυναίκες πρόσφυγες από τη Συρία δίνουν μόνες μάχη για την επιβίωση των οικογενειών τους

Το ένα τέταρτο των γυναικών προσφύγων από τη Συρία έχουν παγιδευτεί σε μια δίνη φτώχειας, απομόνωσης και φόβου

Περισσότερες από 145.000 οικογένειες Σύρων προσφύγων στην Αίγυπτο, τον Λίβανο, το Ιράκ και την Ιορδανία – ή αλλιώς μία στις τέσσερις οικογένειες – έχουν επικεφαλής γυναίκες, οι οποίες αγωνίζονται μόνες για την επιβίωσή τους, σύμφωνα με νέα έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.).

Η έκθεση φέρνει στην επιφάνεια τον καθημερινό αγώνα των γυναικών να τα βγάλουν πέρα καθώς παλεύουν να διατηρήσουν την αξιοπρέπειά τους και παράλληλα να φροντίσουν τις οικογένειές τους που συνωστίζονται σε ετοιμόρροπα σπίτια, μη ασφαλή αυτοσχέδια καταφύγια και σκηνές. Πολλές ζουν υπό την απειλή βίας και εκμετάλλευσης ενώ τα παιδιά τους αντιμετωπίζουν ολοένα και περισσότερες τραυματικές εμπειρίες και βιώνουν την απόγνωση.

Η έκθεση «Γυναίκα Μόνη – ο Αγώνας για Επιβίωση των Γυναικών Προσφύγων από τη Συρία» βασίζεται στις προσωπικές μαρτυρίες 135 γυναικών, οι οποίες συγκεντρώθηκαν με συνεντεύξεις σε διάστημα τριών μηνών στις αρχές του 2014. Αναγκασμένες να αναλάβουν μόνες τους την ευθύνη των οικογενειών τους όταν οι άντρες τους σκοτώθηκαν, αιχμαλωτίστηκαν ή αποχωρίστηκαν με άλλο τρόπο, έχουν παγιδευτεί σε μια δίνη ταλαιπωρίας, απομόνωσης και αγωνίας.

Η υπ’αριθμόν ένα δυσκολία που ανέφεραν οι γυναίκες είναι η έλλειψη πόρων. Οι περισσότερες γυναίκες παλεύουν να πληρώσουν το ενοίκιο, να ταΐσουν τις οικογένειές τους και να αγοράσουν βασικά είδη οικιακής χρήσης. Πολλές έχουν εξαντλήσει τις οικονομίες τους – πουλώντας ακόμη και τις βέρες τους. Μόλις το ένα πέμπτο από αυτές εργάζεται επ’αμοιβή, πολλές δυσκολεύονται να βρουν δουλειά ή έχουν πάρα πολλά άλλα θέματα που χρειάζεται να διαχειριστούν. Μόνο το ένα πέμπτο επίσης δέχεται υποστήριξη από άλλους ενήλικες συγγενείς. Ορισμένες επωφελούνται από τη γενναιοδωρία της τοπικής κοινωνίας – όπως αυτής κάποιων ιδιοκτητών σπιτιών που τους επιτρέπουν να μένουν χωρίς ενοίκιο ή των τζαμιών. Μερικές στέλνουν τα παιδιά τους να δουλέψουν. Το ένα τετάρτο λαμβάνει βοήθεια σε μετρητά από την Υ.Α. και άλλες ανθρωπιστικές οργανώσεις. Τα δύο τρίτα όσων λαμβάνουν τέτοια βοήθεια εξαρτώνται εξ’ολοκλήρου από αυτήν. Το ένα τρίτο των γυναικών αναφέρουν ότι δεν έχουν αρκετή τροφή να φάνε.

Η Υ.Α. απηύθυνε επείγουσα έκκληση στους δωρητές, τις κυβερνήσεις των χωρών υποδοχής και τις ανθρωπιστικές οργανώσεις να αναλάβουν νέα δράση. «Για εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες, η απόδραση από την κατεστραμμένη πατρίδα τους ήταν μόνο η αρχή μιας πορείας μέσα από καθημερινές κακουχίες», ανέφερε ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Antonio Guterres. «Έχουν μείνει χωρίς λεφτά, απειλείται καθημερινά η ασφάλειά τους και αντιμετωπίζονται ως παρίες μόνο και μόνο επειδή έχουν χάσει τους άντρες τους σε έναν άγριο πόλεμο. Είναι ντροπή. Ταπεινώνονται επειδή έχουν χάσει τα πάντα».

«Οι γυναίκες πρόσφυγες από τη Συρία είναι το συνδετικό στοιχείο που κρατά ενωμένη μία διαλυμένη κοινωνία. Η δύναμή τους είναι αξιοσημείωτη, όμως αγωνίζονται μόνες τους. Οι φωνές τους συνιστούν μία έκκληση για βοήθεια και προστασία που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε», δήλωσε η Ειδική Απεσταλμένη της Υ.Α., Angelina Jolie.

Η ζωή στην εξορία για κάθε μία από αυτές τις γυναίκες ισοδυναμεί με την ανάληψη του ρόλου του βασικού κουβαλητή και προστάτη της οικογένειας καθώς φροντίζουν τον εαυτό τους και τα παιδιά τους, μακριά από τις κοινότητες και τις παραδοσιακές πηγές στήριξής τους. Για τις περισσότερες, το βάρος αυτό είναι ασήκωτο και πολλές εξαρτώνται πλήρως από εξωτερική βοήθεια.

Το 60 τοις εκατό των γυναικών που έδωσαν συνέντευξη δήλωσαν ότι νιώθουν ανασφάλεια, ενώ μία στις τρεις δήλωσε φοβισμένη ή εξαιρετικά πιεσμένη με αποτέλεσμα να διστάζει ακόμη και να βγει από το σπίτι της. Η Nuha ήρθε στο Κάιρο με τον άντρα της, τον οποίο όμως πυροβόλησαν και σκότωσαν την ώρα που εργαζόταν. «Δεν θέλω να βγω από το σπίτι λόγω της θλίψης που έχω στην καρδιά μου», αναφέρει. «Αφήσαμε πίσω μας τον θάνατο στη Συρία μόνο και μόνο για να τον βρούμε να μας περιμένει εδώ στην Αίγυπτο».

Πολλές γυναίκες παραπονέθηκαν για συστηματική λεκτική παρενόχληση – από οδηγούς ταξί και λεωφορείων, σπιτονοικοκύρηδες και παρόχους υπηρεσιών καθώς επίσης και από άντρες στα μαγαζιά, στις αγορές, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, ακόμη και κατά τις διανομές ανθρωπιστικής βοήθειας.

«Μία γυναίκα μόνη στην Αίγυπτο συνιστά θήραμα για όλους τους άντρες», τονίζει η Diala που ζει στην Αλεξάνδρεια. Η Zahwa, στην Ιορδανία, αναφέρει ότι παρενοχλήθηκε ακόμη και από πρόσφυγες καθώς περίμενε για να πάρει κουπόνια τροφίμων. «Ζούσα με αξιοπρέπεια αλλά τώρα κανείς δεν με σέβεται γιατί δεν έχω άντρα», λέει.

Μία γυναίκα ανέφερε ότι βιάστηκε, αλλά πολλές δεν ήταν έτοιμες να συζητήσουν για  θέματα σεξουαλικής ή έμφυλης βίας. «Δεν θα στρεφόμουν ποτέ σε μία οργάνωση για βοήθεια» δήλωσε η Noor από τον Λίβανο. «Θα έριχνα αλάτι στην πληγή και θα κρατούσα το στόμα μου κλειστό, δεν θα έλεγα ποτέ τίποτα σε κανέναν».

Οι περισσότερες γυναίκες ανησυχούν για την επίπτωση που έχει αυτή η κατάσταση στα παιδιά τους. «Πρέπει να φροντίζω για τα οικονομικά και το σχολείο. Πρέπει να τα προστατεύω, να τους παρέχω ό,τι χρειάζονται και να τους προσφέρω μητρική αγάπη, όλα την ίδια στιγμή. Νιώθω ότι βάλλομαι από παντού», εξηγεί η Dina στην Αίγυπτο.

Περισσότερες από 150 οργανώσεις παρέχουν υπηρεσίες ή υποστήριξη στις γυναίκες πρόσφυγες από τη Συρία και τις οικογένειές τους. Η έρευνα κατέδειξε πολλά παραδείγματα γυναικών προσφύγων που αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, υποστηρίζοντας η μία την άλλη και προσπαθώντας να βρουν λύσεις στον καθημερινό τους αγώνα. Επισήμανε επίσης πολλές πράξεις καλοσύνης και γενναιωδορίας εκ μέρους των χωρών και κοινοτήτων υποδοχής.

Ωστόσο, σύμφωνα με την έρευνα, αυτή η βοήθεια υπολείπεται των πραγματικών αναγκών, γι αυτό και γίνεται έκκληση στους δωρητές να κάνουν περισσότερα προκειμένου να βοηθήσουν τις γυναίκες πρόσφυγες από τη Συρία να ορθοποδήσουν και να κερδίζουν αρκετά χρήματα για να ζήσουν. Δεδομένου ότι η έλλειψη θεώρησης εισόδου (visa) ή άλλοι περιορισμοί χωρίζουν μία στις πέντε γυναίκες από τους άντρες ή τις οικογένειές τους, απευθύνεται επίσης έκκληση στις κυβερνήσεις των χωρών υποδοχής να βρουν λύσεις για την επανένωσή τους με τις οικογένειές τους. Οι κοινότητες υποδοχής επίσης χρειάζονται τεράστια υποστήριξη. Πολλές από τις δυσκολίες αυτών των γυναικών – και οι αυξανόμενες εντάσεις – αντανακλούν γενικότερες ανησυχίες στις κοινότητες που τις περιβάλλουν.

Με 2,8 εκατομμύρια πρόσφυγες και εκατομμύρια ακόμη εσωτερικά εκτοπισμένους, η Συρία αποτελεί πλέον τη μεγαλύτερη κρίση εκτοπισμού στον κόσμο. Από την αρχή του 2014, περισσότεροι από 100.000 Σύροι πρόσφυγες καταγράφονται στις γειτονικές χώρες κάθε μήνα. Ο συνολικός αριθμός των προσφύγων αναμένεται να φτάσει τα 3,6 εκατομμύρια μέχρι το τέλος του χρόνου.