Χαρτζιλίκι και παιδιά
-Μπαμπά, θέλω να μου αγοράσεις ένα καινούργιο ποδήλατο.
-Αγόρι μου, δεν γίνεται. Πρέπει να πληρώσουμε τον λογαριασμό του νερού και του τηλεφώνου.
– Να πάμε να μας δώσει η τράπεζα, στο μηχάνημα που βγάζει λεφτά!
Τα χρήματα συναρπάζουν τα παιδιά, καθώς πιστεύουν ότι μ’ αυτά μπορούν να αποκτήσουν τα πάντα και χωρίς όριο! Και μάλιστα προέρχονται από μια μυστηριώδη και ανεξάντλητη πηγή: την τράπεζα. Σίγουρα μας έχουν δει να κάνουμε ανάληψη από ένα ΑΤΜ ή να αγοράζουμε μέσω διαδικτύου χρησιμοποιώντας πιστωτική κάρτα. Ευθύνη δική μας είναι να τους μάθουμε τι σημαίνουν τα χρήματα, πώς τα επενδύουμε και πώς τα αποταμιεύουμε. Πάμε, λοιπόν, να εξετάσουμε τη σχέση “χαρτζιλίκι και παιδιά”.
Γιατί είναι καλό να δίνουμε χαρτζιλίκι στα παιδιά;
Το να δίνουμε στο παιδί μας ένα ποσό το οποίο καλείται να διαχειριστεί μόνο του αποτελεί μια πρώτη εμπειρία διαχείρισης του προσωπικού του κουμπαρά. Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα: μαθαίνει πώς να διαχειρίζεται έναν μικρό προϋπολογισμό, του επιτρέπει να αναλάβει την ευθύνη των χρημάτων, να αυτονομηθεί και να κοινωνικοποιηθεί. Η διαχείριση ενός συγκεκριμένου και περιορισμένου στις ανάγκες και την ηλικία του παιδιού χρηματικού ποσού διευρύνει τις εμπειρίες του, προετοιμάζοντάς το για το μέλλον, καθώς έτσι θα αποκτά σταδιακά μια αίσθηση της πραγματικότητας.
Από ποια ηλικία μπορούμε να δίνουμε χαρτζιλίκι;
Το να δώσουμε χαρτζιλίκι σε ένα παιδί που δεν μπορεί να μετρήσει δεν έχει νόημα. Στην ηλικία των 4 ετών, μπορούμε να δώσουμε ένα νόμισμα για την αγορά ενός και μόνο αντικειμένου. Στην ηλικία των 6, όταν πια μπορούν να αγοράσουν από το κυλικείο του σχολείου, μπορούμε να δώσουμε ακριβώς το ποσό που θα χρειαστεί μέσα στην ημέρα. Είναι προφανές, λοιπόν, ότι μέχρι την ηλικία αυτή δεν μπορούμε να μιλάμε για χαρτζιλίκι. Καθώς μεγαλώνει και κατακτά τις έννοιες των μαθηματικών, μπορούμε να δίνουμε ένα μεγαλύτερο ποσό και να ζητάμε να πάρει τα ρέστα. Έτσι ελέγχουμε και τη σχέση του με τα μεγέθη και τα όρια. Είναι άλλωστε και η ηλικία που θα πουν τα κάλαντα τα Χριστούγεννα, θα λάβουν ένα χρηματικό ποσό από τους συγγενείς και τους γείτονες. Για τον λόγο αυτό αφήστε το να επιλέξει το πορτοφόλι που του αρέσει για να αποθηκεύει τα χρήματα του καθώς κι ένα κουμπαρά. Αναφερθείτε στην αποταμίευση και δείξτε του πώς εσείς οι ίδιοι κάνετε κάτι ανάλογο μιλώντας του για τον τραπεζικό σας λογαριασμό.
Πόσα χρήματα μπορούμε να δίνουμε;
Το ποσό μπορεί να καθορίζεται ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και το εισόδημα της οικογένειας. Φυσικά, αναπροσαρμόζεται καθώς το παιδί μεγαλώνει. Στην πραγματικότητα, το χαρτζιλίκι είναι το ποσό που μπορεί το παιδί να διαθέσει για ένα όχι και τόσο απαραίτητο ή ακριβό αντικείμενο για την αγορά του οποίου έχει κάνει αποταμίευση. Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε στον νου μας ότι, όταν ένα παιδί δεν έχει χαρτζιλίκι και ως εκ τούτου δεν αγοράζει άμεσα αυτό που επιθυμεί, μπαίνει στη διαδικασία να αναβάλει την ικανοποίηση της επιθυμίας του και να προσπαθήσει να εξοικονομήσει το ποσό που χρειάζεται για την αγορά. Έτσι, εκπαιδεύεται στην αποταμίευση και τη λογική διάθεση των χρημάτων του. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, κατά μέσο όρο, οι γονείς μπορούν να δίνουν από 2 έως 5 ευρώ την εβδομάδα σε παιδιά από 7 έως 10 ετών, 10 περίπου ευρώ στα παιδιά 11-12 ετών.
Ποιοι κανόνες πρέπει να θεσπιστούν;
Είναι σημαντικό να μιλάμε για μια μεταξύ μας συμφωνία που θα αφορά ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό. Η σύμβαση αυτή θα έχει κανόνες οι οποίοι θα πρέπει να τηρούνται σταθερά και από τα δύο μέρη. Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο και συχνά δυσκολευόμαστε με τα όρια.
Συναποφασίστε την περιοδικότητα και το ακριβές ποσό. Στα μικρότερα παιδιά μπορείτε να ορίσετε την Κυριακή για να δώστε το ποσό που συμφωνήσατε, ενώ στα μεγαλύτερα μπορείτε να δίνετε το ποσό κάθε 15 μέρες, ώστε να αποκτήσουν την αίσθηση της ελευθερίας και τήρησης των ορίων. Αργότερα, ανάλογα με την ωριμότητα του παιδιού και μετά από συζήτηση μαζί του, θα μπορούσατε να δίνετε το ποσό μηνιαία. Μόλις επιλεγεί το ποσό, μην το αλλάξετε. Τονώστε το παιδί σας λέγοντας ότι μπορεί να τα βγάλει πέρα με το ποσό αυτό. Εάν ωστόσο μέσα στην εβδομάδα ή στο δεκαπενθήμερο ζητήσει περισσότερα χρήματα, προσπαθήστε να παραμείνετε σταθεροί στη συμφωνία σας χωρίς να δώσετε επιπλέον. Το ίδιο εφαρμόστε αν χάσει τα χρήματα του. Εξηγήστε του όμως ότι με τον τρόπο αυτόν μαθαίνει να βάζει όρια στις δαπάνες του και να προσέχει το πορτοφόλι του.
Μπορούμε να ανταμείψουμε το παιδί μας με χρήματα;
«Τακτοποίησε το δωμάτιο σου κι εγώ θα σου δώσω 5 ευρώ» ή «εάν με βοηθήσεις στο σουπερμάρκετ θα διπλασιάσω το εβδομαδιαίο χαρτζιλίκι σου». Καλό θα ήταν να μην ανταμείβουμε με χρήματα μια πράξη ή μια βοήθεια από τη μεριά του παιδιού γιατί αυτό καθιερώνει ένα είδος συναισθηματικού εκβιασμού, όπου το παιδί θα εργάζεται μόνο για να κερδίσει χρήματα. Τονίστε του τη σημασία της ατομικής ευθύνης και της συνεισφοράς του στο οικογενειακό πλαίσιο. Από την άλλη, εάν το παιδί αποτύχει σε ένα διαγώνισμα, μη στερήσετε τιμωρητικά το χαρτζιλίκι του. Μιλήστε μαζί του και αναζητήστε τους λόγους της αποτυχίας.
Κρίνουμε τις αγορές που κάνει με το χαρτζιλίκι του;
«Η κόρη μου μόλις αγόρασε με τα χρήματά της ένα μπλουζάκι που δεν βλέπεται» ή «έδωσε όλα τα χρήματά του σ’ ένα πανάκριβο βιντεοπαιχνίδι»! Ας αποφύγουμε να κρίνουμε την επιλογή του παιδιού κι ας αφήσουμε το παιδί να πειραματιστεί. Φυσικά, μπορούμε να εκφράσουμε την άποψή μας και να συζητήσουμε για την αξία του χρήματος, το κόστος ζωής και την αποταμίευση. Και, πρωτίστως ας γίνουμε εμείς το παράδειγμα για αυτά.
Συμπερασματικά, το χαρτζιλίκι είναι μία εξαιρετική ευκαιρία εκπαίδευσης του παιδιού σε έναν τομέα –την οικονομική διαχείριση– που μεγαλώνοντας τα λάθη είναι πιο… ακριβά από ό,τι στις μικρές ηλικίες. Συνεπώς, αξιοποιήστε την ευκαιρία αυτήν ώστε να μάθετε στο παιδί σας την αξία του χρήματος και τη λογική της διαχείρισής του.
Η κ. Κατερίνα Χοτζόγλου είναι Κλινική Ψυχολόγος ΜΑ – Παιδοψυχολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια και Ψυχολόγος των Εκπαιδευτηρίων Καίσαρη.
