Αυτό το άρθρο θέλω να το γράψω εδώ και δέκα χρόνια, από τότε δηλαδή που ξεκίνησα να παρακολουθώ παιδικό θέατρο ως μαμά. Από το 2009 μέχρι και σήμερα, έχω παρακολουθήσει ‒όχι δεν είναι υπερβολή‒ εκατοντάδες παραστάσεις και πολλές φορές έχω βγει απαυδισμένη από την αίθουσα, μην έχοντας καταφέρει να απολαύσω (ούτε φυσικά οι μικροί συνοδοί μου) το θέαμα. Γιατί; Διότι η συμπεριφορά μερίδας γονέων και παιδιών εντός του θεάτρου είναι επιεικώς απαράδεκτη, μια και δε μοιάζουν να ξέρουν ότι υπάρχουν άγραφοι μεν, απαραίτητοι δε θεατρικοί κανόνες.

Φαγητό

Καταρχάς, τρώνε. Τρώνε διαρκώς, κυρίως πατατάκια, των οποίων τα σακουλάκια κάνουν τσίκι τσίκι και τα οποία μέσα στο στόμα κάνουν κρίτσι κρίτσι. Γιατί φυσικά μασούν και δυνατά, ώστε να το καταλάβεις καλά εσύ, ο μπροστινός, ο πισινός, ο διπλανός, ο γκαντέμης, ότι απολαμβάνουν το σνακ τους. Βέβαια, στη Μαρκέλλα έχει τύχει το αδιανόητο. Εν μέσω μουσικοθεατρικής παράστασης στο Μέγαρο, Ελληνίδα μάνα τάισε το παιδί της ψάρι από τάπερ και μύρισε η πλατεία και η σκηνή ολάκερη ψαρίλας. Ναι, καλά διαβάσετε, μάνα τάισε το παιδί ψάρι από τάπερ την ώρα που οι ηθοποιοί έπαιζαν και το κοινό παρακολουθούσε. Εγώ, πρόσφατα κιόλας, στη φετινή θεατρική σεζόν, πέτυχα ένα απλό τάισμα κοτοσουπίτσας, αποθηκευμένης σε ειδικό ανοξείδωτο μπολάκι, με ξεχωριστή θέση για τη φέτα, αλλά ευτυχώς ο γέγονε, γέγονε στο φουαγιέ, και εν ώρα διαλείμματος. Και αναρωτιέμαι, αγαπητοί γονείς που τα παιδιά σας ροκανίζουν ασταμάτητα, δεν μπορούν να φάνε κάτι πριν από την παράσταση, στο διάλειμμά της ή μετά το τέλος της; Δεν συγκεντρώνονται αν δεν μασουλούν κάτι;  Ή μήπως σας απειλούν ότι θα φύγουν, όπως είχε κάνει μπροστά στα μάτια μου μια πιτσιρίκα που είπε με τσαμπουκά στη μάνα της «Αν δεν μου πάρεις σοκολάτα, δεν πρόκειται να δω την παράσταση» κι η μάνα όχι μόνο σοκολάτα της πήρε, αλλά πρόσθεσε στο θεατρικό μενού και ένα αναψυκτικό με το οποίο, με τη βοήθεια ενός καλαμακίου, η μικρή έκανε μπουρμπουλήθρες επί ένα δίωρο.

Ομιλίες

Κατά δεύτερον, μιλάνε. Μιλάνε διαρκώς, καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης. Μιλάνε μεταξύ τους, μιλάνε στο κινητό, μιλάνε μόνοι τους, μιλάνε σε κάθε πιθανό συνδυασμό, τα παιδιά με τα παιδιά, τα παιδιά με τους γονείς, οι γονείς με τα παιδιά, οι γονείς με τους γονείς… Τι λένε; Διάφορα. Από τα του έργου, μέχρι το τι θα μαγειρέψουν το βράδυ ή τι θα φορέσουν αύριο ή τι καιρό θα κάνει τα Χριστούγεννα στην Καλαμπάκα ή τι μας μετέφερε χτες από τη Ρώμη ο ανταποκριτής μας Θεόδωρος Ανδρεάδης-Συγγελάκης. Κι αν χτυπήσει κινητό, που φυσικά δεν θα είναι στο αθόρυβο, παρά τις ηχογραφημένες παραινέσεις πριν ανέβει η αυλαία, και θα έχει και κλιμακούμενο εκνευριστικότατο ήχο, ο ομιλών θα ενημερώσει τον συνομιλητή του δυνατοψυθιριστά, σε αυτόν τον ιδιαίτερο τόνο, δηλαδή, που μόνο στο θέατρο και στο σινεμά τον πετυχαίνουμε: «Έλα, δεν μπορώ να μιλήσω τώρα, είμαι στο θέατρο. Θα σε πάρω μετά, όταν τελειώσει. Ναι, είμαστε όλοι μαζί. Όχι, μετά θα πάμε στην πεθερά μου για φαγητό. Δεν ξέρω, νομίζω ψητό της κατσαρόλας. Μπα, θα είμαι κομμάτια το βράδυ. Ας το αφήσουμε. Σε κλείνω. Είπα δεν μπορώ να μιλήσω. Η θεία είναι, Νεφέλη μου, σουτ». Αφού, βρε γονιέ, δεν μπορείς να μιλήσεις τώρα και είσαι στο θέατρο, γιατί το σηκώνεις το ρημάδι το κινητό; Γιατί δεν το κλείνεις; Δεν το χαμηλώνεις; Δεν το παραχώνεις βαθιά μέσα στην τσάντα σου; Γιατί να ακούμε εσένα κι όχι τους ηθοποιούς και γιατί να βλέπουμε την οθόνη σου να φωσφορίζει πάνω στην παράσταση και να αποσυντονιζόμαστε;

Κινητά

Μια και πιάσαμε τα κινητά, έχουμε νέα μόδα: Τους γονείς που έρχονται γιατί είναι μαστ να πάνε το παιδί ένα θέατρο τη σεζόν και που βαριούνται και που παίζουν στο κινητό και μαζί τους τα παιδιά που ήρθαν γιατί είναι μαστ να πάνε ένα θέατρο τη σεζόν και που βαριούνται και που παίζουν στο κινητό. Υπάρχουν σκηνές με ταξιθέτες και λέιζερ που σε σημαδεύουν αν έχεις φωτισμένη οθόνη, ενώ σε επόμενο στάδιο σε πλησιάζουν και σε ξεφτιλίζουν (άλλο κι αν εσύ δεν το καταλαβαίνεις), αλλά υπάρχουν και σκηνές όπου δεν υπάρχει κανείς με θεσμικό ρόλο να σε επαναφέρει στη θεατρική τάξη, κι αν δεχτείς παρατήρηση ότι η οθόνη σου ενοχλεί, ξινίζεις κιόλας. Αγαπητέ γονιέ, αν θες να παίξεις στο κινητό εν ώρα παράστασης κι έχεις μεταδώσει την αυτή επιθυμία και στο παιδί σου, συγγνώμη, αλλά είσαι αξιολύπητος, pathetic είναι η πρώτη λέξη που μου ήρθε στο νου για την ακρίβεια· τα megabyte σου και σ’ άλλη παραλία… Ας μη συζητήσουμε τα περί φωτογραφιών. ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ να φωτογραφίζουμε την ώρα της παράστασης. Κάνε insta story στο χειροκρότημα.

Καταλληλότητα

Κι αν, αγαπητέ γονιέ (το γύρισα σε ανοιχτή επιστολή, τελικά), το παιδί σου δεν καταλαβαίνει γρυ από όσα βλέπει, είτε γιατί η παράσταση είναι από έξι ετών και πάνω, αλλά εσύ το έφερες κι ας είναι δυόμιση, γιατί «είναι πανέξυπνο» και «σίγουρα κάτι θα καταλάβει», είτε γιατί, για διάφορους λόγους δεν είναι σε θέση να καταλάβει, τότε πάρ’ το και φύγε και βρες ένα έργο ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ, κατά προτίμηση διαδραστικό και εύληπτο (τόσα υπάρχουν), στο οποίο δεν θα χρειαστεί να του εξηγείς τίποτα και στο οποίο θα επιτρέπεται ίσως η ομιλία, αλλά και η κίνηση. Γιατί η κίνηση, η διαρκής κίνηση, είναι το επόμενο στο οποίο θα ήθελα να αναφερθώ, αγαπητέ γονιέ.

Κινητικότητα

Μην μου πείτε ότι δεν έχετε συναντήσει στο θέατρο παιδιά που δεν μπορούν ή/και δεν θέλουν να καθίσουν στην καρέκλα τους, με αποτέλεσμα να σηκώνονται, να περπατούν, να σκαρφαλώνουν στα καθίσματα, να σκαρφαλώνουν στους γονείς τους, να πηδάνε πάνω από τους διπλανούς τους, που πάντα, νόμος του Μέρφι, τυχαίνει να είμαστε εμείς… Α, τυχαίνει συχνά να είμαστε και οι μπροστινοί τους, αυτοί που δεχόμαστε σωρηδόν κλοτσιές στο κάθισμά μας. «Μην με κλοτσάς, αγάπη μου, σε παρακαλώ», γυρνάς και λες ευγενικά του μικρού για τον οποίο η φράση Πυξ Λαξ δεν είναι συγκρότημα αλλά τρόπος ζωής, απευθυνόμενος ουσιαστικά στον γονιό του. Αλλά η «αγάπη σου» καταλαβαίνει «Χτύπα κι άλλο, θα τ΄αντέξω, δεν πεθαίνω έτσι απλά, θα παλέψω». Και παραδίπλα στα αεικίνητα παιδιά, υπάρχουν οι ακίνητοι γονείς που τα κοιτούν σφυρίζοντας κλέφτικα, ανίσχυροι, ανίκανοι, άβουλοι, χωρίς να μπορούν να τα ηρεμήσουν, να τα νουθετήσουν, έστω να τα πάρουν να φύγουν. 35 «κάτσε κάτω, Ορφέα-Νέστορα» (γιατί συνήθως αυτά τα παιδιά είναι Ορφείς-Νέστορες, αν με πιάνετε) μέτρησα στην τελευταία παράσταση που παρακολούθησα, πριν από λίγες ημέρες. Δεν χρειάζεται να τον κάνετε Στανισλάβσκι τον Ορφέα-Νέστορα από τα πέντε του. Μπορεί να μην τα καταφέρετε και ποτέ. Προς το παρόν, το παιδί σας μοιάζει με Μίλτο Τεντόγλου, που από το παρκούρ ξεκίνησε πριν γίνει σπουδαίος μηκίστας· μόνο που αντί για τοίχους και ταράτσες χρησιμοποιεί τα κεφάλια μας ή ακόμα χειρότερα το σκηνικό της παράστασης. Και δεν μοιάζει να μπορεί ‒χωρίς φυσικά να φταίει‒ να ανταποκριθεί αναπτυξιακά σε μια παράσταση που απαιτεί ησυχία, ακινησία και συγκέντρωση. Επομένως, βρείτε μιαν άλλη παράσταση ή ένα άλλο χόμπι.

Φόβος και κλάμα

Έπειτα, έχουμε τα παιδιά που φοβούνται το σκοτάδι/τις δυνατές φωνές/ την υπόθεση/ την όλη φάση και κλαίνε. Αυτό είναι απολύτως θεμιτό και κατά πάσα πιθανότητα θα συμβεί στους περισσότερους μικρούς θεατές στην αρχή της… καριέρας τους. Όμως, μαμά ή μπαμπά, παρ’ το και φύγε το παιδάκι σου αν κλαίει με λυγμούς, γιατί προφανώς δεν είναι έτοιμο ακόμα να παρακολουθήσει την παράσταση· γιατί επέλεξες λάθος παράσταση, είτε ακατάλληλη για την ηλικία του, είτε ακατάλληλη για την ιδιοσυγκρασία του, είτε ακατάλληλη για τη φάση στην οποία βρίσκεται (π.χ. είναι άυπνο). Δεν θα το πείσεις τη στιγμή εκείνη να μη φοβάται, ούτε θα το ηρεμήσεις λέγοντάς του δυνατά «Τριάντα ευρώ πληρώσαμε για την παράσταση αυτή, Ιοκάστη, πάψε σε παρακαλώ, μη φοβάσαι, τίποτα δεν θα γίνει». Φυσικά και θα γίνει. Και καταστρέφεις τη θεατρική εμπειρία για την Ιοκάστη, η οποία προφανώς βιώνει κάτι δυσάρεστο εκείνη τη στιγμή για δεκάδες πιθανούς λόγους και ταυτόχρονα καταστρέφεις τη θεατρική εμπειρία και για το υπόλοιπο κοινό που πλήρωσε επίσης τριάντα ευρώ, μην πω και παραπάνω, αν πρόκειται για πολυμελείς οικογένειες.

Αρρώστια

Τέλος, αν το παιδί σου είναι άρρωστο, μην το πας στο θέατρο (ούτε σε οποιονδήποτε άλλο κλειστό χώρο), αγαπητέ γονιέ. Και το ταλαιπωρείς και πιθανόν θέτεις σε κίνδυνο τους υπόλοιπους θεατές. Γιατί ξέρεις, αγαπητέ γονιέ, κάποια άλλα παιδιά, όχι προφανώς το δικό σου, αφού αντέχει να το σύρεις αδιάθετο στο θέατρο, περνούν τις ιώσεις βαριά. Και πολλά παιδιά, υγιή, υγιέστατα, αποφεύγουν (ή μάλλον οι γονείς τους αποφεύγουν) το θέατρο τον χειμώνα, γιατί ξέρουν ότι εκεί θα βρίσκονται αψυχολόγητοι γονείς, με άρρωστα παιδιά, που έχουν δέκατα και βήχα και μύξες και είναι έτοιμα να κολλήσουν το σύμπαν.

Θεατρικοί κανόνες

Συμπερασματικά, αγαπητέ γονιέ, το θέατρο δεν είναι παιδότοπος, δεν είναι παιδική χαρά, δεν είναι σινεμά, δεν είναι γήπεδο, δεν είναι πάρκο, δεν είναι καφετέρια. Είναι ένας χώρος στον οποίο οφείλεις να ακολουθείς κάποιους κανόνες. Τους θεατρικούς κανόνες. Επάνω στη σκηνή και πίσω από αυτή, υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που υποκρίνονται με την ψυχή τους για να διασκεδάσεις εσύ και το παιδί σου, ηθοποιοί που χάνουν τη συγκέντρωσή τους από τις ομιλίες, τα μασουλήματα, τα κινητά, τα πέρα δώθε, τη γκρίνια. Αν δεν μπορείς να τους σεβαστείς, ούτε αυτούς ούτε τους συν-θεατές σου, επίλεξε κάποια από τις παραπάνω προτάσεις διασκέδασης, που είναι πιο χαλαρές, για να περάσεις δυο ώρες από το Σάββατο ή από την Κυριακή σου. Ιδιαίτερα αν το παιδί σου είναι ακόμα μικρό ή αν έχει θέματα συγκέντρωσης, χρειάζεται να το προετοιμάσεις καλά πριν δει μια παράσταση και να σιγουρευτείς και ότι θέλει και ότι μπορεί να την παρακολουθήσει. Χρειάζεται, επίσης, να το ψάξεις καλά πριν πας στο θέατρο, να ρωτήσεις για την καταλληλότητα ή μη της παράστασης ανάλογα με την ηλικία, με τον χαρακτήρα, με τα γούστα, με την ψυχολογική φάση του παιδιού σου. Αποφάσισε μαζί του τι θα παρακολουθήσετε, συζητήστε εκ των προτέρων παρέα, εξήγησέ του την υπόθεση, προετοίμασέ το. Μίλα του για τους κανόνες μέσα στην αίθουσα, που άλλες φορές είναι αυστηροί και άλλες όχι, αλλά που πάντοτε οφείλουμε να σεβόμαστε. Δεν τρώμε, δεν μιλάμε, δεν παίζουμε με το κινητό, δεν φωτογραφίζουμε, δεν κινούμαστε ανόητα. Αν τελικά πάτε στο θέατρο και το παιδί ζορίζεται και το εκφράζει με όλα ή με κάποια από όσα προανέφερα, τότε μην το πιέσεις να μείνετε. Αποχωρίστε όσο το δυνατόν πιο διακριτικά και δοκιμάστε μιαν άλλη φορά, σε μιαν άλλη παράσταση, υπό άλλες συνθήκες. Αγαπητέ «θεατρόφιλε» γονιέ, σε παρακαλώ, μην είσαι μαλάκας…