Μπορεί να είναι ακόμη θέμα-ταμπού, ένα τοπίο άγνωστο για πολλούς, στην πραγματικότητα όμως η παρένθετη μητρότητα αποτελεί μονόδρομο στην προσπάθεια πολλών ζευγαριών να φέρουν στη ζωή δικούς τους βιολογικούς απογόνους.

Σε μια χώρα που η πιθανότητα υιοθεσίας ενός παιδιού εξακολουθεί, ακόμα και σήμερα, να εισάγει τους υποψήφιους γονείς σε έναν κυκεώνα γραφειοκρατίας, ο οποίος μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια χωρίς επιτυχή κατάληξη, η λύση της παρένθετης μητέρας συνιστά μια όαση για αρκετά ζευγάρια. Σήμερα λοιπόν, η παρένθετη μητρότητα προσφέρεται σαν δυνατότητα στα περισσότερα κέντρα γονιμοποίησης σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, ενώ υπάρχουν επίδοξοι γονείς που έρχονται από το εξωτερικό, ακολουθώντας τις μεγάλες εισροές από χώρες της Ευρώπης για εξωσωματικές γονιμοποιήσεις στη χώρα μας.

Παρόλαυτα, ο αριθμός των τοκετών που έχουν προέλθει από παρένθετη μητρότητα ακόμα και σήμερα δεν ξεπερνά ετησίως τους 15, έχοντας, ωστόσο, αυξητική τάση σε σχέση με το παρελθόν.

Η παρένθετη μητρότητα ως επιλογή

Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιλογή του δρόμου της παρένθετης μητρότητας είναι η γυναίκα που επιθυμεί να γίνει μητέρα να έχει σοβαρό πρόβλημα υγείας, όπως π.χ. καρδιάς, νεφρού ή και γεννητικών οργάνων, το οποίο δεν της επιτρέπει να φέρει στον κόσμο ένα παιδί στο δικό της σώμα, είτε φυσιολογικά, είτε με εξωσωματική γονιμοποίηση.

Από τη στιγμή που αυτό το σοβαρό πρόβλημα υγείας διαπιστωθεί από τον γιατρό και επικυρωθεί νομικά, τότε η γυναίκα, εφόσον το επιθυμεί, νομιμοποιείται να απευθυνθεί σε ένα εξειδικευμένο κέντρο γονιμότητας, προκειμένου να αρχίσει τη διαδικασία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα η παρένθετη μητρότητα με νόμο επιτρέπεται μόνο σε περιπτώσεις σοβαρών ιατρικών προβλημάτων που μπορεί να έχει η γυναίκα που επιθυμεί να τεκνοποιήσει και όχι π.χ. επειδή μια γυναίκα αποφασίσει ότι δεν θέλει να χαλάσει το σώμα της, όπως μπορεί να συμβεί σε σταρ του Χόλιγουντ. Αν θέλετε να το κάνετε όπως… η Κιμ Καρντάσιαν, μάλλον θα πρέπει να μεταναστεύσετε σε άλλη χώρα.

Πόσο διαρκεί η διαδικασία 

Σε αντίθεση με ό, τι μπορεί να πιστεύουν οι περισσότεροι, η διαδικασία της παρένθετης μητρότητας αρχίζει από τη στιγμή που το δικαστήριο δίνει την συγκατάθεσή του για την έναρξη των προσπαθειών, εφόσον βέβαια νωρίτερα έχει προσκομιστεί το απαραίτητο ιατρικό έγγραφο ότι μια γυναίκα δεν πληροί τις προϋποθέσεις για τοκετό. Οι μελλοντικοί γονείς έχοντας αυτό το χαρτί στα χέριά τους μπορούν να απευθυνθούν στο κέντρο γονιμότητας, όπου θα ζητήσουν να γίνει η εξωσωματική γονιμοποίηση σε παρένθετη μητέρα την οποία υποδεικνύουν είτε οι ίδιοι, είτε το κέντρο, από την δεξαμενή των δοτριών με τις οποίες συνεργάζεται συνήθως. Το νομικό κομμάτι της διαδικασίας διαρκεί το πολύ έξι μήνες, ενώ στην συνέχεια αρχίζουν οι προσπάθειες της εξωσωματικής στην παρένθετη μητέρα, κάτι που μπορεί να διαρκέσει μήνες, καθώς μπορεί οι απόπειρες να μην αποδώσουν με την πρώτη.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η παρένθετη μητέρα γονιμοποιείται αυστηρά και μόνο με ωάριο της τεκμαιρόμενης μητέρας και σπερματοζωάρια από τον πατέρα του ζευγαριού που αρχίζει τη διαδικασία, ενώ αν λόγω ιατρικών θεμάτων δεν υπάρχουν ωάρια από τη μητέρα, τα ωάρια που χρησιμοποιούνται δεν προέρχονται από την παρένθετη, αλλά από διαφορετική δότρια. Ενδιαφέρον έχει το κομμάτι της ηλικίας της παρένθετης μητέρας, αφού συνήθως είναι μέχρι τα 45 ή και λίγο περισσότερο, αν το επιθυμεί το ζευγάρι, καθώς μπορεί να υπάρχει κάποιο συγγενικό πρόσωπο εμπιστοσύνης, το οποίο να θέλει να αναλάβει να βοηθήσει. Πολύ μικρότερης ηλικίας, ωστόσο, θα πρέπει να είναι η δότρια – αν μιλάμε για περίπτωση που η γυναίκα δεν είναι σε θέση ούτε να παράσχει ωάρια- καθώς η νομοθεσία επιβάλλει να είναι μέχρι 30 ετών.

Το νομικό πλαίσιο 

Στη χώρα μας το νομικό πλαίσιο είναι πάρα πολύ αυστηρό για το ζευγάρι, η για τον μόνο γονέα, που επιθυμεί να κάνει οικογένεια μέσω παρένθετης μητρότητας, μην αφήνοντας κανένα ανοιχτό ”παράθυρο” για την παρένθετη μητέρα να διεκδικήσει το παιδί που κυοφορούσε για εννέα μήνες. Είναι χαρακτηριστικό ότι από την πρώτη στιγμή που έρχεται το παιδί στον κόσμο, στο πρώτο επίσημο χαρτί το οποίο αναφέρει την γέννησή του, αυτό του Ληξιαρχείου, δηλώνεται ως μητέρα του η βιολογική του μητέρα και όχι η παρένθετη. Κάτι τέτοιο για παράδειγμα δεν συμβαίνει στην περίπτωση της υιοθεσίας, όπου στα αρχικά έγγραφα αναφέρεται το όνομα της βιολογικής του μητέρας, το οποίο αλλάζει στη συνέχεια, όταν ολοκληρώνεται η διαδικασία της υιοθεσίας. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι δεν έχουν διαπιστωθεί – πολύ σπάνια βέβαια- περιπτώσεις που η παρένθετη διατυπώνει πρόθεση να πάρει το παιδί ή περιπτώσεις που ενώ αρχικά δίνει την συγκατάθεσή της να προχωρήσει σε όσες προσπάθειες χρειάζεται για να μείνει έγκυος, μόλις γίνεται η πρώτη απόπειρα και αποτυγχάνει, στην συνέχεια να εξαφανίζεται. Γενικότερα, το ζήτημα της εμπιστοσύνης σε αυτή την τόσο ιδιαίτερη ”συναλλαγή” είναι το πιο ευαίσθητο από όλα που μπορεί να προκύψουν, καθώς δεν είναι τόσο εύκολο να βρεθεί παρένθετη μητέρα, η οποία να φέρει σε πέρας μέχρι το τέλος αυτή τη διαδικασία. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι περισσότερες παρένθετες μητέρες στη χώρα μας είναι αλλοδαπές και μπαίνουν σε αυτή την συναλλαγή με την υπόσχεση και κάποιου πρόσθετου ”αντίτιμου” πέρα από τα ιατρικά έξοδα, τα οποία προβλέπονται από το νόμο.

Το ιατρικό κομμάτι

Όταν επιλυθούν όλα τα νομικά ζητήματα και επιτύχει και η προσπάθεια γονιμοποίησης, τότε ουσιαστικά βρίσκεται σε ισχύ η διαδικασία παρένθετης μητρότητας. Η παρένθετη μητέρα παρακολουθείται κανονικά από τον γυναικολόγο, κάνει όλες τις εξετάσεις της, παρουσία και του τεκμαιρόμενου ζευγαριού και φυσικά βρίσκεται σε στενή σχέση μαζί του, καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, ο νόμος δεν ορίζει αμοιβή στην παρένθετη μητέρα πέρα από την διατροφή της και τα ιατρικά έξοδα, ωστόσο, τις περισσότερες φορές υπάρχει και ένα ποσό ως δέλεαρ για τις γυναίκες που μπαίνουν σε αυτή τη διαδικασία, ειδικά αν είναι αλλοδαπές και δεν είναι κάποιο συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο.

Οι εξελίξεις στα δικαιώματα των γυναικών που αποκτούν παιδί με παρένθετη μητέρα

Ακριβώς όπως συνέβη στις γυναίκες που γίνονται μητέρες μέσω υιοθεσίας, έτσι και στην περίπτωση των γυναικών που αποκτούν παιδί μέσω παρένθετης μητέρας και δεν μπαίνουν σωματικά στη διαδικασία, ο νόμος αργεί αλλά τελικά κατοχυρώνει αρκετά δικαιώματα. Ειδικότερα, ο νόμος 4488/2017 με το άρθρο 44 τον προηγούμενο Δεκέμβριο επέφερε σημαντικές αλλαγές στα δικαιώματα των τεκμαιρόμενων μητέρων από παρένθετη μητρότητα. Συγκεκριμένα, όπως ορίζει και η σχετική εγκύκλιος, πλέον το επίδομα μητρότητας που χορηγείται στις αυτοαπασχολούμενες εργαζόμενες γυναίκες επιτρέποντας την προσωρινή διακοπή του επαγγέλματός τους, λόγω εγκυμοσύνης ή μητρότητας, για χρονικό διάστημα 14 εβδομάδων, επεκτείνεται στις κυοφορούσες αυτοαπασχολούμενες γυναίκες και στις τεκμαιρόμενες αυτοαπασχολούμενες μητέρες του άρθρου 1464 του Αστικού Κώδικα,  καθώς και στις αυτοαπασχολούμενες γυναίκες που υιοθετούν τέκνο ηλικίας έως δύο ετών.

Επίσης, παρέχεται πλέον στην τεκμαιρόμενη μητέρα που αποκτά τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας, το δικαίωμα του μεταγενέθλιου τμήματος της άδειας μητρότητας (δηλαδή εννέα (9) εβδομάδες άδεια λοχείας).

Την ίδια στιγμή, ορίζεται ότι η τεκμαιρόμενη μητέρα κατά το μεταγενέθλιο τμήμα της άδειας μητρότητας δικαιούται τις πάσης φύσεως αποδοχές και επιδόματα που συνδέονται με τη μητρότητα, εφόσον πληροί τις προϋποθέσεις που ορίζονται στις επιμέρους καταστατικές διατάξεις του φορέα ασφάλισής της, όπως και οι φυσικές μητέρες.

Τέλος, δίνεται πλέον το δικαίωμα της ειδικής παροχής προστασίας μητρότητας στην τεκμαιρόμενη μητέρα και αυτή η παροχή χορηγείται ακριβώς όπως ισχύει για τις φυσικές μητέρες.

Με την συνεργασία του καθηγητή μαιευτικής του ΑΠΘ Νίκου Πράπα και της δικηγόρου, ειδικευμένης στο Οικογενειακό Δίκαιο Ευγενίας Φωτοπούλου.