Ζούμε μια πρωτόγνωρη πραγματικότητα, δεν έχουμε ανάλογη εμπειρία στην οποία μπορούμε να ανατρέξουμε, ούτε να ανασύρουμε από την φαρέτρα μας τα κατάλληλα όπλα ώστε να αντεπεξέλθουμε. Στις μέρες που διανύουμε, η έλλειψη γνώσης είναι συνώνυμη της έλλειψης ελέγχου. Κι όλο αυτό βιώνεται ως απειλή. Και η απειλή γεννά τον φόβο. Καλούμαστε, ωστόσο, ως γονείς να σταθούμε δίπλα στα παιδιά μας και να αναλογιστούμε πώς αυτός ο φόβος μετακυλά σε αυτά.
Πώς μιλάμε στα παιδιά μας σε περιόδους κρίσης σαν αυτή που διανύουμε;
- Αντιμετωπίζουμε πρωτίστως τους δικούς μας φόβους, δεν τους αρνούμαστε και προσπαθούμε να ελέγξουμε τις αντιδράσεις μας – τουλάχιστον μπροστά στα παιδιά. Επικοινωνούμε την ανησυχία μας σε άτομα που εμπιστευόμαστε, κάτι που τονώνει τη συντροφικότητα και άρα το αίσθημα της ασφάλειας.
- Παρότι πρέπει να ενημερωνόμαστε, καλό θα ήταν να ελαχιστοποιήσουμε την έκθεση τη δική μας και των παιδιών μας σε μέσα μαζικής ενημέρωσης ή σε κοινωνικά δίκτυα που θα μπορούσαν να προωθήσουν τον φόβο ή τον πανικό.
- Επιλέγουμε να μιλήσουμε με ειλικρίνεια και σοβαρότητα εμείς, οι γονείς, στα παιδιά μας ανάλογα με το αναπτυξιακό τους στάδιο. Είναι προτιμότερο να δώσουμε λιγότερη αλλά πιο έγκυρη πληροφόρηση εμείς οι ίδιοι, ώστε να έχουμε φιλτράρει το περιεχόμενο, παρά να ενημερωθούν αποσπασματικά από μη έγκυρα μέσα. Το γεγονός ότι εμείς θα μιλήσουμε και θα ηρεμήσουμε τους φόβους τους, ενδυναμώνει τη σχέση, την εμπιστοσύνη και τον δεσμό μας.
- Απαντάμε στα ερωτήματα τους ανάλογα με την ηλικία. Δεν δίνουμε περισσότερη πληροφορία από αυτή που μπορεί να αφομοιώσει. Ξεκινάμε ρωτώντας τι ήδη γνωρίζουν και, στην περίπτωση που κάτι δεν το γνωρίζουν σωστά, το εξηγούμε με υπομονή. Ζητάμε από τα παιδιά να μας μιλήσουν για τα συναισθήματα τους.
- Είμαστε καθησυχαστικοί και ψύχραιμοι, τονίζοντας πως, αν πάρουμε τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης και προστασίας, οι πιθανότητες να προσβληθούμε είναι μικρές και πως, σε κάθε περίπτωση, η κατάσταση είναι υπό έλεγχο. Είναι σημαντικό να γίνουμε εμείς οι ίδιοι το παράδειγμα με την τήρηση των κανόνων υγιεινής.
- Αφουγκραζόμαστε πιθανές αλλαγές στη συμπεριφορά τους, όπως για παράδειγμα δυσκολία στον ύπνο, αλλαγή στη διατροφή, ξεσπάσματα και κλάμα, νευρικότητα, πλήξη, φόβοι ότι αρρωσταίνουν, κ.ά. Προσπαθούμε με υπομονή να τα ηρεμήσουμε, καθώς, ασυνείδητα, περνάμε στα παιδιά μας τους δικούς μας φόβους.
- Στα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν είναι σαφής η διάκριση μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας κι έτσι πολύ συχνά τα ερεθίσματα της πραγματικότητας δίνουν τροφή στην υπέρμετρη φαντασία τους. Μπορείτε μέσα από το παιχνίδι ρόλων με τις κούκλες ή τους αγαπημένους ήρωες να «ακούσετε» και να εξηγήσετε την κατάσταση αλλά και να μιλήσετε για την προστασία και την πρόληψη. Στην ηλικία αυτή χρειάζεται να νιώθουν πως ο μπαμπάς και η μαμά είναι σταθερά δίπλα τους και δυνατοί.
- Στη σχολική ηλικία θέλουν να τα μάθουν όλα. Αν προσπαθήσετε να αποκρύψετε την αλήθεια, τότε θα ψάξουν την πληροφορία σε άλλο μέσο, το οποίο ενδέχεται να μην είναι αξιόπιστο, κάτι που θέτει σε κίνδυνο τη σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί σας. Σε αυτήν την ηλικία αφήστε τα να ζωγραφίσουν ή να γράψουν για το συναίσθημά τους. Στις ώρες που θα είστε μαζί τους, δουλέψτε τη σχέση σας περνώντας μηνύματα όπως η πρόληψη, η ανθεκτικότητα, η αξία της σωστής και ψύχραιμης ενημέρωσης.
- Στα μεγαλύτερα παιδιά, μπορούμε να μιλήσουμε πιο ανοιχτά, να διαβάσουμε μαζί τους από επιστημονικές ιστοσελίδες την αλήθεια για τον ιό. Μάλιστα στην εφηβεία, καθώς αναδύονται περισσότερο υπαρξιακά ερωτήματα, θα μπορούσατε να συζητήσετε την έννοια της προσωπικής ευθύνης, των κρίσεων και της μετάβασης από μια πιο ασφαλή ζώνη σε μια λιγότερο ασφαλή που, ωστόσο, μας προ(σ)καλεί να μετρήσουμε τις δυνάμεις μας.
Οι μέρες του COVID-19 είναι σίγουρο πως θα μας αλλάξουν και σαν άτομα αλλά και σαν κοινωνίες. Όσα ζούμε τώρα θα γίνουν αντικείμενο μελέτης για τις επόμενες γενιές. Σήμερα, όμως, με την επιλογή της ορθής στάσης απέναντι στην κρίση, αυτή αξίζει να δώσουμε ένα μήνυμα στα παιδιά μας και στα παιδιά των παιδιών μας: οι δυνατές υγιείς και ειλικρινείς ανθρώπινες σχέσεις είναι ό,τι μας σώζει από τον φόβο της απώλειας.
Η κα. Κατερίνα Χοτζόγλου είναι Κλινική Ψυχολόγος ΜΑ – Παιδοψυχολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια και Ψυχολόγος των Εκπαιδευτηρίων Καίσαρη.
