Φαντάσου μια μέρα να ξυπνάς και να νιώθεις κάπως… Να μπαίνεις στο μπάνιο να πλυθείς και να βλέπεις κάτι τριχούλες στο πρόσωπό σου, κάτι σπυράκια ενοχλητικά και απαράδεκτα να έχουν καβαλήσει τη μύτη σου και τα ‒μέχρι πρότινος‒ απαλά μαγουλάκια σου, να αισθάνεσαι το δέρμα σου κάπως βουτυρώδες, ενώ τα μαλλιά σου να γυαλίζουν… από λιπαρότητα. Οι δε μασχάλες σου; Κι αυτές με τρίχες και ιδρώτα δύσοσμο!

Παίρνεις ανάσα, λες «δεν είναι τίποτα» και προχωράς. Κατεβάζεις τις πιζάμες και διαπιστώνεις πως έχουν φυτρώσει μαύρες κατσαρές τρίχες ανάμεσα στα πόδια σου και πάνω από τα γεννητικά σου όργανα. Και εκεί που σου έρχεται πλέον να φωνάξεις από τον πανικό είναι όταν βλέπεις και το εσώρουχο σου μούσκεμα, από κάτι κολλώδες, σαν βλέννη λευκωπή… Κι ενώ στο βάθος θες να μοιραστείς το γεγονός αυτό με κάποιον στο σπίτι, το αφήνεις για τους φίλους σου. Είναι οι μόνοι που εμπιστεύεσαι πλέον. Πας για πρωινό στην κουζίνα και βαριέσαι τους πάντες. Έχεις νεύρα, χωρίς να ξέρεις ακριβώς για ποιον λόγο, αν και, βέβαια, δεν είναι λίγες οι αλλαγές που μόλις αντίκρισες στο σώμα σου. Σου έρχεται να επιτεθείς σε οποιονδήποτε μεγαλύτερό σου, γιατί ξάφνου σου φαίνονται τόσο παρωχημένοι και γραφικοί για τη δική σου εποχή. Ναι, μπαίνεις σε μια νέα εποχή.

Φαντάσου, επίσης, ξαφνικά να κάνεις σκέψεις για τον κόσμο που σε περιβάλλει. Να ακούς στην τηλεόραση λέξεις όπως «δικαιώματα», «δημοκρατία», «ελευθερία», «έρωτας» και άλλα τέτοια αφηρημένα και να προσπαθείς να τα επεξεργαστείς. Μα να μην τα καταφέρνεις τελικά κι ενώ δεν μπορείς να κατανοήσεις το νόημα των λέξεων αυτών, να τις χρησιμοποιείς τόσο συχνά, με τόση ευκολία, όση χρησιμοποιούσες και ως παιδί λέξεις όπως ποδήλατο, Playmobil και LEGO. Και να σου αρέσει να τις ξεστομίζεις με στόμφο, με νεύρο, με θυμό. Ναι, έχεις έναν θυμό έναντι όλων των δικών σου και μια απότομη προσκόλληση στους φίλους σου. Αυτοί είναι οι μόνοι που σε καταλαβαίνουν. Όχι οι άλλοι στο σπίτι.

Φαντάσου τα πάντα να αλλάζουν με τη σειρά τους, όχι μόνο το σώμα σου, όχι μόνο οι σκέψεις και το θυμικό σου, μα ακόμη και ο τρόπος που ντύνεσαι. Προτιμάς τα σκισμένα, τα ασιδέρωτα, τα βρώμικα ρούχα ή καμιά φορά γίνεσαι σχολαστικός και θες να φοράς ό,τι πιο πρόσφατο επιβάλλει η κουλτούρα των συνομηλίκων φίλων και το διαδίκτυο. Φαντάσου να ζεις μια αδυσώπητη αντίφαση. Από τη μια να θες να είσαι εμφανίσιμος, να αρέσεις. Και από την άλλη να απαξιώνεις την καθαριότητα και το συχνό λούσιμο. Φαντάσου να ζεις μια ανελέητη αμφιθυμία. Από τη μια να νιώθεις άγχος, θλίψη, αίσθημα αδικίας για ό,τι σε περιτριγυρίζει και από την άλλη να υπάρχουν στιγμές που γελάς αναίτια και βροντερά για να σε ακούσουν όλοι. Φαντάσου να είσαι στην κοσμάρα σου, λες και βρίσκεσαι στο φάσμα του αυτισμού, και η συμπεριφορά σου να είναι τόσο απρόβλεπτη λες και πάσχεις από σχιζοφρένεια.

Φαντάσου, παράλληλα με όλα αυτά, να αρχίσεις να νιώθεις μια παράξενα ευχάριστη αναστάτωση σαν κοιτάς κάποιον/α συνομήλικό/ή σου ή όταν εκείνος/η σου μιλά η καρδιά σου να τραυλίζει άρρυθμα. Φαντάσου να μη σε παίρνει ο ύπνος εύκολα τα βράδια, γιατί σκέφτεσαι όλα αυτά που συμβαίνουν στον παλιόκοσμο που σε γέννησαν δίχως να σε ρωτήσουν ή γιατί αναρωτιέσαι τι σήμαινε εκείνο το βλέμμα του άλλου ή της άλλης.

Φαντάσου να σε λένε ξαφνικά αγενή, αντιδραστικό, μα να σου αρέσει που είσαι απείθαρχος απέναντι στα συντηρητικά τους καθωσπρέπει. Φαντάσου να σου περνούν από το νου ιδέες ακόμη και να αυτοκτονήσεις, μια και δε βρίσκεις λόγους να υπάρχεις στον σάπιο τούτο ντουνιά και πόσο πιο εύκολα θα σκεφτείς να το κάνεις αν διαπίστωσες ότι τελικά εκείνο το βλέμμα για το οποίο έχασες τον ύπνο σου δεν σήμαινε τίποτα. Ή αν οι υπόλοιποι στο σπίτι σε έχουν αφήσει μόνο σε αυτή τη φουρτούνα, ή σου την πέφτουν άγρια με καταστολή και αποδοκιμασία. Πόσο πιο εύκολα θα λυγίσεις αν νιώσεις πως δεν είσαι ο αρεστός, δεν είσαι σαν τους άλλους που τους θαυμάζουν οι περισσότεροι, σαν εκείνους τους μοδάτους, τους δυνατούς τους ωραίους. Φαντάσου να ήσουν έφηβος…

Η φανταστική εφηβεία

Και τώρα που το φαντάστηκες νιώσε φανταστικά. Γιατί η εφηβεία είναι μια και δεν ξαναγυρνά. Και είναι κάτι που όλοι θα ζήσουν, και καλά θα κάνουν, γιατί είναι ο μόνος τρόπος να εκτονωθεί η ενέργεια των ορμονικών μεταβολών, ο μόνος βηματισμός προς το ασφαλές βάδισμα, η μόνη γέφυρα για την ενηλικίωση και την πολυπόθητη ανεξαρτησία.

Και πες το και στους δικούς σου, εκείνους που μέχρι τώρα ένιωθαν ικανοποίηση που ήταν οι προστάτες σου, αλλά τώρα πρέπει να μάθουν πως αν θέλουν να είναι σε περίοπτη θέση στην καρδιά σου, πρέπει να σε αφήσουν να φτερουγίσεις. Και τι να κάνουμε, τα φτερά κάνουν φασαρία και σηκώνουν σκόνη όταν ανοίγουν και χτυπιούνται στον αέρα.

Στο συναίσθημα έφηβος, στον αυτοέλεγχο παιδί

Οι έφηβοι φυσιολογικά διέπονται από μια νευροβιολογική αντίφαση. Ενώ ωριμάζει το σύστημα επιβράβευσης του εγκεφάλου και οι δομές που είναι υπεύθυνες για το συναίσθημα, τα σημεία εκείνα που είναι υπεύθυνα για τον έλεγχο των παρορμήσεων και της λήψης αποφάσεων ωριμάζουν με πιο βραδείς ρυθμούς. Δηλαδή με απλά λόγια, ενώ κάποιος/α στο συναίσθημα είναι έφηβος/η, στον αυτοέλεγχο είναι ακόμα παιδί.

Οι έφηβοι θυμώνουν, γιατί παλινδρομούν στις κρίσεις θυμού της νηπιακής ηλικίας τότε που ήθελαν να αποδείξουν ότι δεν είναι πια βρεφάκια. Οι έφηβοι εξιδανικεύουν ηθοποιούς, τραγουδιστές και αστέρες των σπορ, ως μια παλινδρόμηση στην εξιδανίκευση της μαμάς και του μπαμπά, από τους οποίους όμως τώρα θέλουν να αποκοπούν.

Οι έφηβοι νιώθουν την κοιμισμένη σεξουαλικότητα της παιδικής ηλικίας να ξυπνά και να τους προκαλεί ενοχές που κάποτε ως νήπια, δέσμια του οιδιπόδειου συμπλέγματος, ένιωσαν πιθανόν κάτι για τον γονέα του αντίθετου φύλου. Και αυτή η ενοχή αναδύεται ως θυμός και στέκεται ως ένας λόγος καλός για συγκρούσεις και με τους δύο γονείς. Οι έφηβοι θέλουν βοήθεια, χωρίς να νιώσουν, όμως, ότι τους βοηθάμε…

Αν ξεχάσατε πώς είναι να είστε έφηβοι, τότε σκεφτείτε να περνούσατε την καταιγίδα όλων αυτών των αλλαγών ξανά. Μάλλον δεν θα θέλατε. Τα όρια και οι κανόνες του σπιτιού δεν χρειάζεται να αλλάξουν. Χρειάζεται, όμως, να δείξετε σεβασμό στις σκέψεις των εφήβων και να δώσετε χώρο στις επιλογές τους. Για να μη χάσετε την επικοινωνία και χάσετε κάτι σημαντικό από τη ζωή τους. Δεν πειράζει να φορέσει σκισμένο τζιν ο γιος ή μίνι φούστα η κόρη… Πειράζει να τους παρενοχλήσουν και να μη νιώθουν ότι είστε εκεί για να σας το πουν.

Ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος MD, PhD, είναι Επιμελητής Β΄ Παιδιατρικής ΓΝ Σύρου. iordanispapado@hotmail.com