Με το όρο «μετάβαση» περιγράφουμε το «πέρασμα» από μία οικία κατάσταση σε μία άλλη, άγνωστη. Το πέρασμα από το δημοτικό στο γυμνάσιο είναι μία αλλαγή που αφορά τη ζωή όχι μόνο του παιδιού αλλά ολόκληρης της οικογένειας. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία (Galton, Gray & Ruddock, 2000), η θετική ή η αρνητική προσαρμογή του μαθητή στο γυμνάσιο εξαρτάται από τις κοινωνικές του δεξιότητες, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και διαχείρισης «κρίσεων» καθώς και από το υποστηρικτικό πλαίσιο (σχολικό, κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον) που πλαισιώνει το άτομο.
H μετάβαση πραγματοποιείται σε τέσσερις φάσεις: την προετοιμασία, τη μεταφορά, την επαγωγή και την ενσωμάτωση.
| Φάση | Ερμηνεία – Περιγραφή |
| Προετοιμασία | Η προετοιμασία πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια της φοίτησης του μαθητή στο Δημοτικό σχολείο. Ο προέφηβος πλέον, πρέπει να έχει αποκτήσει κοινωνικές, συναισθηματικές αλλά και γνωστικές δεξιότητες που να μπορεί να ανταπεξέλθει στη διαδικασία της αλλαγής του σχολικού περιβάλλοντος αλλά και των μαθητικών του υποχρεώσεων. |
| Μεταφορά & Επαγωγή | Η ανάδειξη των κοινών χαρακτηριστικών των δύο σχολικών βαθμίδων καθώς και η συνειδητοποίηση από τον μαθητή πως διαθέτει τα περισσότερα από τα εφόδια (κοινωνικές και γνωστικές δεξιότητες) που απαιτούνται για να τα καταφέρει. |
| Ενσωμάτωση | Η φάση της Μεταφοράς και της Επαγωγής οδηγούν τελικά στην Ενσωμάτωση. Στη φάση όπου τελικά οι μαθητές αισθάνονται ασφαλείς, οικειοποιούνται σταδιακά το νέο περιβάλλον και καρπώνονται τις πρώτες μικρές επιτυχίες. |
Από τη θεωρία στην πράξη…
Ξεκινώντας από τη φάση της προετοιμασίας, η ειλικρινής ενημέρωση του μαθητή από την οικογένεια και το σχολείο για τις επερχόμενες αλλαγές είναι ένα πρώτο, και ταυτόχρονα πολύ σημαντικό βήμα, που μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά τον βαθμό προσαρμογής του μαθητή. Ο προέφηβος πρέπει να βρει τον χώρο να εκφράσει όλες τις απορίες και τις ανησυχίες του, να έχει τον χρόνο που χρειάζεται για να τις επεξεργαστεί και να μπορεί να επανέλθει στο θέμα όσες φορές χρειαστεί.
Οι επερχόμενες αλλαγές πρέπει να παρουσιαστούν στον μαθητή ως «φυσικό ακόλουθο» που σχετίζεται με το μεγάλωμά του. Χρειάζεται να επισημαίνουμε διαρκώς πως μπορεί να τα καταφέρει διότι έχει μεγαλώσει καθώς, το γυμνάσιο είναι μία σχολική βαθμίδα οργανωμένη με βάση τα χαρακτηριστικά της ηλικίας του. Βοηθάει πολύ να θυμίσουμε στον προέφηβο πια μαθητή όλες τις μεταβάσεις που έχει ήδη κάνει με τεράστια επιτυχία: από το σπίτι στον παιδικό σταθμό, από το νηπιαγωγείο στην πρώτη, από τις καλοκαιρινές διακοπές στην κάθε επόμενη τάξη και λοιπά. Συζητώντας για την επερχόμενη αλλαγή χρειάζεται να αναδείξουμε πως η μετάβαση είναι μία διαδικασία πολύ σύντομη, θα χρειαστούν μόνο κάποιες ημέρες για να νιώσει πως το γυμνάσιο είναι το «σχολείο του». Επιπλέον, μπορεί να λειτουργήσει πολύ ανακουφιστικά η διαπίστωση από πως αυτή η μετάβαση γίνεται από το παιδί μας αλλά και από όλους του τους συμμαθητές μαζί. Κλείνοντας, η ανάδειξη της «ομορφιάς» του νέου βήματος και η ταύτιση της αλλαγής της σχολικής βαθμίδας με μία πολύ θετική εξέλιξη: τη σταδιακή πορεία του μαθητή προς την αυτονομία, μπορούν να αλλάξουν την οπτική του παιδιού για την επερχόμενη αλλαγή.
Οι πιο συνήθεις αγωνίες των μαθητών της έκτης τάξης είναι:
- Το μέγεθος και ο τρόπος οργάνωσης του νέου σχολείου
- Οι νέοι κανόνες πειθαρχίας και οι συνέπειες
- Τα νέα – άγνωστα μαθήματα (αρχαία, Όμηρος, λογοτεχνία, Χημεία, οικιακή οικονομία κλπ)
- Ο τρόπος αξιολόγησης
- Η συνύπαρξη με τα μεγαλύτερα παιδιά
- Η αλλαγή της σύνθεσης των τμημάτων και το ενδεχόμενο της «απώλειας» των φίλων
Με λίγα λόγια, ο βασικός μας στόχος είναι η μετάβαση να γίνει με τρόπο θετικό, να συνοδευτεί από αισιόδοξα συναισθήματα και ο μαθητής να αισθανθεί ασφάλεια. Σε αυτή τη μετάβαση, η θερμή υποδοχή των μαθητών στο γυμνάσιο μπορεί να λειτουργήσει πολύ ενισχυτικά και να αμβλύνει πολλές από τις αγωνίες και τα άγχη που συνοδεύουν το κάθε νέο ξεκίνημα. Η θερμή υποστήριξη που προέρχεται από το σχολικό περιβάλλον λειτουργεί επικουρικά σε αυτή τη δύσκολη περίοδο, σε αυτό το νέο ξεκίνημα.
«Τίποτα και κανείς δεν παραμένει ίδιος. Αν σταθείς κάπου για πολύ, το ταξίδι σου θα φθάσει στο τέλος. Μείνε και διασκέδασε αλλά όμως να ξέρεις ότι σε περιμένουν πολλά και διαφορετικά πράγματα ακόμα… και εάν δεν είσαι έτοιμος να διακόψεις το τωρινό σου ταξίδι, μπορείς να πετάξεις… Είναι ένας τρόπος να συνεχίσεις! Να θυμάσαι, η φύση απεχθάνεται τη στασιμότητα!»-Barrie Hopson (διασκευή)
Η Μαρία Κοκκινιώτη είναι εκπαιδευτικός – ειδική παιδαγωγός. Θα τη βρείτε στο Mindset: Fulfill the Potential. Υποστήριξη Μαθητών και Γονέων, www.mindset.edu.gr