Όλα αρχίζουν και μεγαλώνουν σε μια αγκαλιά. Από ένα αγκάλιασμα ξεκινά η ζωή μας, μέσα σε μια αγκαλιά-μήτρα μεγαλώνουμε, και μετά, με τη γέννηση, σε μια αγκαλιά μας ακουμπάνε απαλά.

Η αφή αποτελεί την πρώτη αισθητηριακή δεξιότητα που αποκτά το βρέφος, πολύ πριν την ακοή και την όραση. Μέσα στη μήτρα το μωρό έχει τη δυνατότητα να ανακαλύψει την αφή ακουμπώντας τα χέρια του στα τοιχώματα του αμνιακού σάκου, κολυμπώντας στο αμνιακό υγρό, παίζοντας με τον ομφάλιο λώρο ή τα πόδια του. Με λίγα λόγια, όλα είναι επαφή.  Μετά τη γέννηση, το μωρό χάνει τη ζέστη αυτής της αγκαλιάς και την αποζητά στην αγκαλιά των γονιών του.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το μωρό αποκτά αίσθηση εαυτού μέσα από τις σωματικές απαντήσεις του περιβάλλοντος του, αρχικά της μητέρας που θα το αγκαλιάσει, θα ικανοποιήσει τις ανάγκες του για τροφή, λίκνισμα, νανούρισμα. Μόνο έτσι μοιάζει να απαρτιώνεται σωματικά (να έχει αίσθηση ταυτότητας) καθώς, χωρίς αυτές τις προσλαμβάνουσες, νιώθει ότι δεν είναι ξεχωριστό άτομο από τη μητέρα.

Η αγκαλιά είναι παρούσα σε όλη τη ζωή του παιδιού. Από απαλό άγγιγμα και μασάζ στην πλάτη του ή στο μέτωπο για να ηρεμήσει από το κλάμα ως βρέφος γίνεται αγκαλιά σφιχτή στην πρώτη του προσπάθεια να ζωγραφίσει τη χαρά του, εξελίσσεται σε απαλό χτύπημα στον ώμο που λέει «θα τα καταφέρεις, είμαι σίγουρος για σένα», κυλάει σαν δάκρυ στα μάτια για την επιτυχία του παιδιού στις εξετάσεις ή στο πτυχίο. Όλα είναι αγκαλιές είτε κυριολεκτικές είτε συμβολικές όμως, όποια μορφή κι αν έχει, είναι ένας τρόπος επικοινωνίας της ενεργής παρουσίας μας.  

Αγκαλιά και υγεία

Όταν αγκαλιάζουμε ή μας αγκαλιάζουν υπέροχα πράγματα συμβαίνουν στον οργανισμό μας: στην υπόφυση του εγκεφάλου μας εκκρίνεται μια «μαγική» ορμόνη, η ωκυτοκίνη, η οποία συνδέεται με την αγάπη, την ενσυναίσθηση, την προσκόλληση, τη μείωση του άγχους. Μελέτες έχουν αποδείξει επίσης ότι ο καρδιακός παλμός ρυθμίζεται, η αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα κορτιζόλης σταθεροποιούνται με αποτέλεσμα να νιώθουμε πιο ήρεμοι και συναισθηματικά συνδεδεμένοι με το περιβάλλον μας. Σε αυτά προστίθεται η συμβολή της ντοπαμίνης, ένας νευροδιαβιβαστής ο οποίος συνδέεται με την αίσθηση της ικανοποίησης και σωματικής και ψυχικής ισορροπίας. Η γνωστή μας σεροτονίνη, ακόμα ένας σημαντικός νευροδιαβιβαστής που απελευθερώνεται με την αγκαλιά και το χάδι, ενισχύει την ευεξία και την εμπιστοσύνη, ενώ ταυτόχρονα ενδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Οι νευροεπιστήμες μελετούν τον τρόπο που ο δεσμός προσκόλλησης επηρεάζει την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Ένα παιδί που δέχεται αγάπη μέσα από εκδηλώσεις όπως μια αγκαλιά, ένα απαλό άγγιγμα και μια ήρεμη φωνή «εκπαιδεύεται» καθώς αναπτύσσεται η περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη μνήμη, τη μάθηση, τον έλεγχο και την απόκριση στα συναισθήματα, την εμπιστοσύνη, την ανθεκτικότητα σε καταστάσεις στρες και την προσαρμοστικότητα του σε νέες καταστάσεις.

Αγκαλιά, αυτοεκτίμηση και κοινωνικές δεξιότητες

Το παιδί μέσα στην αγκαλιά νιώθει πολύτιμο, αγαπημένο, καθρεφτίζεται θετικά στα μάτια των γονιών του και με τον τρόπο αυτό νιώθει ασφαλές να απομακρυνθεί από αυτούς ώστε να εξερευνήσει τον κόσμο και τις σχέσεις του. Ξέρει ότι η αγκαλιά θα το περιμένει για να το παρηγορήσει, να το ενθαρρύνει, να το επιβραβεύσει. Επίσης, με την αγκαλιά ενδυναμώνονται οι σχέσεις μας με την ευρύτερη οικογένεια. Άλλωστε, η φυσική εγγύτητα ενισχύει την ικανότητα λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας με τους γύρω μας. Ξεκινώντας, λοιπόν, από το οικογενειακό περιβάλλον το παιδί «προπονείται» για τις μετέπειτα ενήλικες σχέσεις του, για το άνοιγμα του στον κόσμο.

Όμως ας μην ξεχνάμε και μια άλλη παράμετρο που σαν γονείς δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε: τι γίνεται όταν το παιδί δεν θέλει πολλές αγκαλιές; Έχει την ελευθερία να επιλέξει τη στιγμή που θα μπει ή να βγει από μια αγκαλιά; Ξέρουμε να αναγνωρίζουμε και τα δικά του όρια;

Αγκαλιά και ελευθερία

Δεν έχουν όλα τα παιδιά την ίδια ανάγκη για αγκαλιά. Με το να «πνίξουμε» το παιδί μας για να ικανοποιήσουμε μια δική μας ανάγκη ή επειδή το προτείνουν οι ειδικοί, αφαιρούμε από το παιδί την ελευθερία του να εκφράσει τα θέλω του και κατά συνέπεια να ακουστεί η φωνή του. Ακούγοντας αυτήν του την ανάγκη και σεβόμενοι την επιθυμία του είναι άλλωστε κι ένας άλλος τρόπος να το αγκαλιάσουμε.  Αντίστοιχα, υπάρχουν γονείς που δεν νιώθουν άνετα να δίνουν αγκαλιές, ενδεχομένως επειδή μεγάλωσαν σε οικογένειες που η έκφραση της αγκαλιάς ήταν μέσα από άλλα κανάλια όπως το χιούμορ, το παιχνίδι, το τραγούδι, την παρουσία και τη διαθεσιμότητα. Και σε αυτή την περίπτωση, ο γονιός καλό θα ήταν να ελευθερωθεί από τα «πρέπει» και ακολουθήσει το ένστικτο του.

Ακούμε το παιδί και τις ανάγκες του ανάλογα με την ηλικία και την προσωπικότητα, σεβόμαστε τα όρια του και έτσι μαθαίνει να οριοθετεί και τα ενήλικα χάδια, μαθαίνει να ζητά αλλά και να λέει όχι, να σέβεται πρωτίστως το ίδιο την ιδιωτικότητα του.

Στην ίδια γραμμή με τον Abraham Maslow, που περιγράφει την αίσθηση της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης ως μια βασική ανάγκη επιβίωσης στην πυραμίδα ιεράρχησης των αναγκών μας, η Virginia Satir, ψυχολόγος που μελέτησε την οικογένεια και τις δυναμικές της, υποστηρίζει ότι χρειαζόμαστε τέσσερις αγκαλιές την ημέρα για να επιβιώσουμε, οκτώ για να διατηρηθούμε στη ζωή και δώδεκα για να εξελιχθούμε.

Η κ. Κατερίνα Χοτζόγλου είναι Κλινική Ψυχολόγος ΜΑ– Παιδοψυχολόγος MSc–Ψυχοθεραπεύτρια και Ψυχολόγος των Εκπαιδευτηρίων Καίσαρη.