Η ΑΜΚΕ MπαGάζια σε συνεργασία με την ομάδα «Αφού» παρουσιάζουν την πρωτότυπη pop up paper mechanics puppet theater performance για παιδιά «Δαίδαλος και Ίκαρος», στο πλαίσιο του προγράμματος 2021 του θεσμού «Όλη Η Ελλάδα Ένας Πολιτισμός». Η παράσταση, που συνδυάζει εμψύχωση, αφήγηση και ζωντανή μουσική, θα δοθεί στις 14 και 15 Σεπτεμβρίου 2021, στις 21.00, στο αρχαιολογικό μουσείο Θηβών. Τελεί υπό την Αιγίδα της Πρεσβείας της Ιαπωνίας στην Ελλάδα. Η σκηνοθέτιδα Δήμητρα Πεμούση μιλάει στο Τaλκ για το ιδιαίτερο αυτό εγχείρημά της.

Καλησπέρα, Δήμητρα! Θέλεις καταρχάς να συστηθείς στο κοινό του Τaλκ;

Σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία και για την ευκαιρία για αυτήν τη συζήτηση. Είμαι η Δήμητρα Πεμούση, ηθοποιός και κουκλοπαίκτρια, μέλος της ΑΜΚΕ ΜπαGάζια και καλλιτεχνική υπεύθυνη της κούκλο-θεατρικής ομάδας «Αφού». Από το 2015 δημιουργούμε  πρωτότυπες παραστάσεις κουκλοθέατρου για παιδιά με χειροποίητες κούκλες, όπως το παραμύθι του Γκαίτε «Ο Μαθητευόμενος Μάγος» και η εκπαιδευτική κουκοθεατρική παράσταση «Οδοντοχαλάστρας και η Γλυκοσυμμορία του», θεατρικές παραστάσεις με χρήση κούκλας, όπως το «5Αισώπου Μύθοι». Το βασικό εκφραστικό μέσο της ομάδας είναι το θέατρο της κούκλας και των αντικειμένων. Σε αυτά τα χρόνια πραγματοποιούμε συστηματικά ταξίδια στην Ελλάδα και το εξωτερικό με τις κουκλοθεατρικές παραγωγές μας για παιδικό και ενήλικο κοινό. Μας αρέσει ιδιαίτερα να συναντούμε κοινά με περιορισμένη πρόσβαση στις τέχνες και στόχος μας είναι όλα τα παιδιά να μπορέσουν να έρθουν σε επαφή με την τέχνη του κουκλοθεάτρου! Ειδικότερα, η παράστασή μας «Ο Μαθητευόμενος Μάγος» έχει περιοδεύσει σε όλη την Ελλάδα, από τον Έβρο έως το νοτιότερο χωριό της Κρήτης, σε σχολεία, δημοτικά θέατρα, βιβλιοθήκες, ανοιχτούς και κλειστούς χώρους πολιτισμού αλλά και στο εξωτερικό στο εξωτερικό, σε φεστιβάλ, θέατρα και σχολεία στην Ιταλία, την Αυστρία, τη Γερμανία, το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, τη Σλοβακία. Διατηρούμε επίσης συστηματική συνεργασία με δίκτυα και φορείς που προάγουν το δικαίωμα όλων των παιδιών στις τέχνες, την ελεύθερη έκφραση και τη δημιουργία και συμμετέχουμε σε ανάλογες εκδηλώσεις με παραστάσεις τους, όπως είναι το Δίκτυο για το Δικαιώματα του Παιδιού, που είναι και υποστηρικτής φορέας στην παράστασή μας «Δαίδαλος και Ίκαρος».Δαίδαλος και Ίκαρος. Τι είναι αυτό που σε συνάρπασε στον μύθο και αποφάσισες να τον κάνεις παράσταση;

Ο μύθος του Δαίδαλου και του Ίκαρου έχει στιγματίσει την παιδική μου ηλικία. Θυμάμαι τη γιαγιά μου τη Δήμητρα στο κουζινάκι της στο χωριό του Έβρου όπου μεγάλωσα, να μου αφηγείται το πρώτο πέταγμα του ανθρώπου. Από την ηλικία των τριών ετών με συνάρπαζε αυτός ο πτητικός μύθος.  Το πέταγμα στην ελευθερία, η ιδέα της ανύψωσης, η λαχτάρα του ανθρώπου να κατακτήσει νέους χώρους. Αργότερα, μεγαλώνοντας, με ενδιέφερε πολύ το πρόσωπο του Δαιδάλου, του εφευρέτη της αγαλματοποιίας, «του αρχιτέκτονα και άγρυπνου τεχνίτη», που κατά τον Παυσανία ήταν «ξακουστός σε όλον τον κόσμο, ταυτόχρονα για την τέχνη του, τις περιπλανήσεις και τις συμφορές του».  Όταν αποφασίσαμε να κάνουμε τον μύθο παράσταση και δουλεύοντας πάνω στα πρόσωπα, τις έννοιες και τους συμβολισμούς του μύθου, σταθήκαμε πολύ στην έννοια της «αειφυγίας». Σύμφωνα με τον μύθο ο Δαίδαλος καταδικάστηκε να φύγει για πάντα από τον τόπο του, την Αθήνα, καθώς θεωρήθηκε από τους Αθηναίους υπεύθυνος για τον θάνατο του ανιψιού του, του Τάλου. Υπάρχει, δηλαδή, στον μύθο μια ιστορία εξορίας και μετανάστευσης σε ξένο τόπο, την οποία θελήσαμε να αναδείξουμε. Έτσι, με τη θεατρολόγο μας Αλεξάνδρα Λιακοπούλου απευθυνθήκαμε στο Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, όπου, με αφορμή τον μύθο, κάναμε μια δράση με παιδιά που έχουν βιώσει την προσφυγιά. Με ένα εγγραφέα ήχου, καταγράψαμε τη φωνή, τις αντιδράσεις, τις απόψεις, τα συναισθήματα των παιδιών πάνω στο θέμα της μετανάστευσης. Τα παιδιά μας έδωσαν υλικό που πέρασε στη μουσική δραματουργία που συνέθεσε ο Μανώλης Μανουσάκης.

Η παράσταση είναι paper pop up mechanic Puppet Theater. Θα μας εξηγήσεις τι σημαίνει αυτό και πώς δημιούργησες τα υπέροχα σκηνικά που βλέπουμε στις φωτογραφίες;Γιατί και με ποιους τρόπους συνεργαστήκατε με την Πρεσβεία της Ιαπωνίας στην Ελλάδα;

Η παράστασή μας είναι πρακτικά ένα τρισδιάστατο χάρτινο κουκλοθέατρο με κούκλες και αντικείμενα φτιαγμένα από χαρτί. Η σκηνή του θυμίζει το pop-up book αλλά φυσικά σε μεγαλύτερα μεγέθη. Η ιδέα να δημιουργήσουμε ένα χάρτινο τρισδιάστατο κουκλοθέατρο υπήρχε από τον Μάρτιο του 2020, κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown. Τότε ξεκινήσαμε να ερευνούμε το χαρτί ως πλαστικό μέσο, καθώς επίσης και τις τεχνικές παραγωγής εικαστικού και σκηνογραφικού αποτελέσματος αποκλειστικά με χαρτί στο κουκλοθέατρο και το θέατρο των αντικειμένων.  Για τη δημιουργία της παράστασης η ομάδα μας μελέτησε την παράδοση του ιαπωνικού λαού στο χαρτί, και με τις παραδοσιακές τεχνικές Origami και Kirigami δημιούργησε μια χάρτινη παράσταση κουκλοθέατρου με τρισδιάστατες χάρτινες κούκλες και αντικείμενα σε αναδυόμενες και εναλλασσόμενες σκηνές. Η συμβολή του εικαστικού Παύλου Νικολακόπουλου στην αισθητική κατεύθυνση είναι μεγάλη καθώς επίσης και της Ευριδίκης Πεμούση, της μητέρας μου, η οποία είναι χειροτέχνις και κατασκευάζει τις κούκλες και τα αντικείμενα που θα δείτε. Επίσης, οι ιδιαίτεροι φωτισμοί του Κώστα Κωστόπουλου, δημιουργούν έναν χώρο ονειρικό, ώστε ο νους να ταξιδέψει σε κόσμους και ιστορίες μυθολογικές. Στις πολύωρες συζητήσεις μας με την Αλεξάνδρα Λιακοπούλου, που είχε την ευθύνη της επιμέλειας της πρότασης, μου πρότεινε να απευθυνθούμε στην Πρεσβεία της Ιαπωνίας στην Ελλάδα και να τους ζητήσουμε την υποστήριξη και τη συνεργασία τους. Και όντως η Πρεσβεία αγκάλιασε το project και παρέχει την αιγίδα της στην παράσταση που θα δείτε στο αρχαιολογικό μουσείο Θηβών στις 14 και 15 Σεπτεμβρίου στο πλαίσιο του προγράμματος «Όλη η Ελλάδα Ένας Πολιτισμός».Αλήθεια, πώς είχατε την αρχική ιδέα για αυτή την παράσταση, πώς τη στήσατε και τι είναι αυτό που θα δουν όσοι τυχεροί βρεθούν στη Θήβα την επόμενη εβδομάδα; Έχει υπάρξει κάτι παρόμοιο στην Ελλάδα στο παρελθόν;

Οι ιδιότητες του χαρτιού, η ευαίσθητη και εύθραυστη φύση του, η περιορισμένη αντοχή του στον χρόνο, στην υγρασία και τη ζέστη, όπως ακριβώς τα ευαίσθητα υλικά που χρησιμοποίησε ο Δαίδαλος για να φτιάξει φτερά, αποτέλεσαν το έναυσμα για την πρωτότυπη μεταφορά του μύθου «Δαίδαλος και Ίκαρος» σε χάρτινο τρισδιάστατο κουκλοθέατρο. Στην Ελλάδα το paper pop up mechanic Puppet Theater σαν είδος, από όσο γνωρίζω, παρουσιάζεται για πρώτη φορά. Στο αρχαιολογικό μουσείο Θηβών οι θεατές θα παρακολουθήσουν τον μύθο του Δαίδαλου και του Ίκαρου μέσα από μία ολοκληρωμένη παράσταση που συνδυάζει το κουκλοθέατρο, την εμψύχωση, την αφήγηση και τη ζωντανή μουσική. Θα έχουν την ευκαιρία να «μπουν» στο εργαστήριο του Δαιδάλου στην Αθήνα και στο παλάτι του Μίνωα στην Κρήτη. Χώροι εξωτερικοί, η θάλασσα και ο ουρανός, η θέα πάνω από το Ικάριο Πέλαγος όπου κάνουν ο Ίκαρος και ο Δαίδαλος τη μοιραία πτήση, όλα εικονοποιούνται. Κατασκευάζονται με ακρίβεια και λεπτομέρειες και ζωντανεύουν σε εναλλασσόμενες σκηνές τριών διαστάσεων. Θα έρθουν σε επαφή με τεχνικές όπως το crankie scroll (κινούμενο πανόραμα), ιδιαίτερους φωτισμούς και πρωτότυπη μουσική.

Μετά τη Θήβα, η παράσταση θα ταξιδέψει και αλλού; Θα μπορέσουμε να τη δούμε και όσοι γονείς και παιδιά τρέχουμε εκείνες τις ημέρες με το άνοιγμα των σχολείων; Ίσως φτάσει και μέχρι την Ιαπωνία;

Αυτή τη στιγμή είμαστε σε αναζήτηση κατάλληλων χώρων στην Αττική, ώστε ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος να συνεχίσει το ταξίδι του και να συναντήσει γονείς, παιδιά και σχολεία. Επίσης, σχεδιάζουμε να παρουσιαστεί σε διεθνή φεστιβάλ και σίγουρα στις προτεραιότητές μας είναι η Ιαπωνία!

Ποιες οι ιδιαιτερότητες του κουκλοθεάτρου ως τέχνης;

Το κουκλοθέατρο είναι μια τέχνη με μεγάλη ιστορία και παράδοση, η οποία απευθύνεται όχι μόνο στο παιδικό αλλά και στο ενήλικο κοινό. Μέσα από το κουκλοθέατρο δημιουργείς κόσμους αλληγορικούς και συμβολικούς. Μέσα από το κουκλοθέατρο δημιουργείς παραστάσεις με ιδιαίτερο εικαστικό στίγμα. Η τέχνη του κουκλοθεάτρου είναι μοναδική καθώς η κούκλα μπορεί να κινητοποιήσει εσωτερικούς, ψυχικούς μηχανισμούς ή να εκφράσει βαθύτερες επιθυμίες. Το κουκλοθέατρο, επίσης, χρησιμοποιείται ως μέσο για την εκπαίδευση ειδικά στην προσχολική και την πρώτη σχολική ζωή του παιδιού. Μια καλή κουκλοθεατρική παράσταση δεν είναι μια φθηνή παραγωγή.  Απαιτεί χρόνο για έρευνα, κατασκευές, εξειδικευμένους συνεργάτες, χρήματα, κόπο. Προσωπικά για να δημιουργήσω μια καινούρια κουκλοθεατρική παραγωγή για παιδιά χρειάζομαι κατά μέσο όρο ενάμιση χρόνο. Το κουκλοθέατρο χρειάζεται γνώση, εμπειρία, διαρκή μαθητεία.Πώς βλέπεις το μέλλον των θεαμάτων φέτος, τρίτη σεζόν με πανδημία; Είσαι λίγο πιο αισιόδοξη; Υπάρχει κάτι που ετοιμάζεις;

Η πανδημία έπληξε το σύνολο του καλλιτεχνικού κόσμου. Ιδιαίτερα οι ομάδες που δημιουργούν επαγγελματικές παραστάσεις για παιδιά έχασαν την επαφή τους με το παιδικό κοινό. Πιστεύω πως με το άνοιγμα των θεάτρων, των σχολείων και των δραστηριοτήτων γενικότερα, τηρώντας ταυτόχρονα όλους τους κανόνες προστασίας από τον COVID-19, θα κάνουμε τη σχέση μας με το παιδικό κοινό που τόσο μας  έχει λείψει, να ανθήσει ξανά. Διότι το ζωντανό θέαμα δεν μπορεί να υποκατασταθεί με το live streaming. Φέτος, εφόσον οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις στον χώρο των σχολείων επιτραπούν, ανυπομονούμε να συναντήσουμε παιδιά και εκπαιδευτικούς με τις παραστάσεις μας: «Ο Μαθητευόμενος  Μάγος», «Ο Οδοντοχαλάστρας και η Γλυκοσυμμορία του» και «5 Αισώπου Μύθοι». Ταυτόχρονα, είμαστε σε αναζήτηση χώρου για τον «Δαίδαλο και Ίκαρο» ενώ παράλληλα σχεδιάζουμε να υλοποιήσουμε νέα εργαστήρια κουκλοθεάτρου και κατασκευής.

Δείτε περισσότερα για την παράσταση εδώ.