Ο Άτλας του χρόνου

Αλήθεια, έχετε ποτέ αναρωτηθεί τι είναι η Ιστορία; Έχετε επιδιώξει να την ορίσετε; Να της δώσετε μια συγκεκριμένη θέση μέσα στο μυαλό σας; Την αντιμετωπίζετε ως βαθιά γνώση του παρελθόντος και εργαλείο πρόβλεψης του μέλλοντος; Ή μήπως ακόμα τη θεωρείτε ένα κακοδιδαγμένο σχολικό μάθημα, συνώνυμο της παπαγαλίας που όλοι μισήσαμε και δυστυχώς συνεχίζει να ταλαιπωρεί τα παιδιά μας, ως δημοφιλής μέθοδος διδασκαλίας.

Η ιστορία σάς ενδιαφέρει; Διαβάζετε, τώρα που έχετε πια τελειώσει το σχολείο, ιστορικά βιβλία; Βλέπετε ιστορικά ντοκιμαντέρ; Ή απλώς τη φοβάστε και την αγνοείτε; Και το κυριότερο. Πώς προσεγγίζετε την ιστορία ως γονείς ή εκπαιδευτικοί; Πώς μαθαίνετε ή διδάσκετε στα παιδιά σας ιστορία; Κουβαλάτε τις δικές σας, καλές ή κακές (τις περισσότερες φορές κακές) αναμνήσεις και τις προβάλλετε στους μικρούς μαθητές; Αναζητάτε τρόπους αποφυγής της στείρας αποστήθισης ή βολεύεστε στην αντιπαιδαγωγική σιγουριά της; Έχετε καταφέρει να τους περάσετε το μήνυμα ότι η ιστορία είναι ένα πεδίο συναρπαστικό και πως αν μάθουμε όσα έχουν συμβεί στην ανθρωπότητα, όχι μόνο γινόμαστε σοφότεροι, αλλά και ικανότεροι;

Τι απαντάτε στα ερωτήματα “Και τι θα μου χρησιμεύσει εμένα στη ζωή μου να μάθω το πότε έγινε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος/μέχρι πού έφτασε ο Μέγας Αλέξανδρος/πότε ανακαλύφθηκε η Αμερική/πώς έπεσε η Κωνσταντινούπολη/τι συνέβαινε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας/τι είναι ο Διαφωτισμός/πότε έγινε η αμερικανική ή η γαλλική επανάσταση/πότε ανακηρύχθηκε η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος/πώς χάσαμε τη Σμύρνη/τι οδήγησε την ανθρωπότητα σε δυο παγκόσμιους πολέμους;” και πολλά ακόμα; Αν κουνάτε το κεφάλι σας, μάλλον σας χρειάζεται Ο Άτλας του χρόνου…

Ο Άτλας του χρόνου

Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσω ότι δεν γράφω αυτό το κείμενο για να σας δώσω απαντήσεις στα παραπάνω, αν και πιστεύω ότι σίγουρα σας προβλημάτισα λίγο (εδώ προβληματίστηκα εγώ που έχω άριστη σχέση με το αντικείμενο και που, ευτυχώς και παραδόξως, έχω δυο παιδιά που αγαπούν την Ιστορία). Το γράφω με αφορμή σκέψεις που ξεπήδησαν στο κεφάλι μου μετά την ανάγνωση ενός ξεχωριστού βιβλίου, που μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά από την εξαιρετική Στέλλα Πεκιαρίδη, για λογαριασμό των Εκδόσεων Διόπτρα. Ο Άτλας του χρόνου, του Tommaso Maiorelli, είναι μια πολυτελής, εικονογραφημένη έκδοση για παιδιά 12+ (σίγουρα και για μικρότερα, σε κάποια τουλάχιστον κεφάλαια, με τη βοήθεια του φροντιστή τους), που παρουσιάζει τα πιο σημαντικά γεγονότα της παγκόσμιας Ιστορίας, από τη γένεση του Σύμπαντος μέχρι σήμερα, χρησιμοποιώντας το οπτικό εργαλείο των χρονολογικών γραμμών και μεγάλες σελίδες που ξεδιπλώνουν.

Καθώς ο αναγνώστης ξετυλίγει το νήμα του χρόνου, παρακολουθεί τις μεγάλες κατακτήσεις της ανθρωπότητας, την άνοδο και την πτώση αυτοκρατοριών, ξακουστές μάχες και βέβαια τα θαύματα της τέχνης, της επιστήμης και της λογοτεχνίας. Το βιβλίο αυτό είναι ουσιαστικά ένα ιστορικό ταξίδι, μια ευθεία περιήγηση στον χρόνο, από το Big Bang και την εποχή των δεινοσαύρων, δηλαδή από την ιστορία του σύμπαντος, την ιστορία της δημιουργίας της Γης και την προ-Ιστορία, ως τη δημιουργία πολιτισμών, την ανακάλυψη της γραφής και τα αμιγώς ιστορικά χρόνια: Από την Αρχαία Ελλάδα ή τους αρχαίους λαούς της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, της Κίνας, της Αιγύπτου, της Μεσοποταμίας κ.ά, από τα μεσαιωνικά κάστρα, τις Σταυροφορίες, τις μεγάλες ανακαλύψεις, την αποικιοκρατία, την Αναγέννηση, τον Διαφωτισμό και τις  επαναστάσεις των εθνών, μέχρι τα στρατόπεδα των δύο παγκόσμιων πολέμων, την Ενωμένη Ευρώπη, τον Ψυχρό Πόλεμο, την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, την ψηφιακή επανάσταση και βέβαια την πανδημία που έμελλε να αλλάξει τις ζωές όλων μας.

Πότε, πού, ποιος, γιατί, πώς;

Οι απαντήσεις στις παραπάνω λέξεις έρχονται να εμπεδωθούν πιο εύκολα μέσα από τη γραμμική τεχνική που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, συνδυασμένη με τις εντυπωσιακές εικόνες της Carla Manea. Με τον τρόπο αυτό, φτάνουμε στο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα: Καταρχάς, να μάθουμε τι είναι ο χρόνος και πώς μετριέται. Κι έπειτα, να κατανοήσουμε ότι το παρόν είναι αποτέλεσμα του παρελθόντος, ότι το μέλλον μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο αν διδαχτούμε από το παρελθόν και τα λάθη του, ότι το παρελθόν μπορεί να αντιμετωπιστεί ως πολλές, σχεδόν παραμυθένιες, ενδιαφέρουσες αφηγήσεις που όχι μόνο δεν δυσκολεύουν, αλλά χρωματίζουν τη ζωή μας! Καταφέρνουμε να ανοιχτούμε προς το μέλλον, να δούμε λιγάκι πιο πέρα, χάρη στα κατορθώματα, στις προσπάθειες, στις αποτυχίες εκείνων που υπήρξαν πριν από εμάς. Οι ιστορίες τους είναι συντροφιά μας, γνωστική και διασκεδαστική.Φυσικά, Ιστορία δεν είναι μόνο τα γεγονότα. Είναι και η λογοτεχνία, ο αθλητισμός, οι μετακινήσεις, οι εφευρέσεις, οι καλές τέχνες, η επιστήμη. Είναι όλη η ζωή. Και ο Maiorelli μάς το εξηγεί με έναν ιδιαίτερα δελεαστικό τρόπο.

Ο Άτλας του χρόνου είναι ταυτόχρονα ένα πρωτοποριακό μαθησιακό εργαλείο, ένα ψυχαγωγικό ανάγνωσμα και ένας τόμος “βιβλιοθήκης”. Προσωπικά, διάβασα μονοκοπανιά τις 112 σελίδες του. Με τα παιδιά, είπαμε πως θα το δουλεύουμε ανάλογα με το σχολικό μάθημα, ως επιπλέον και πιο ελκυστικό υλικό. Δεν είναι απαραίτητο, πάντως, ούτε να το πάρετε σερί ούτε να το συνδέσετε με το σχολείο. Μπορείτε να ανατρέχετε στις σελίδες του πού και πού, να βρίσκετε αφορμές για συζήτηση ή για περαιτέρω αναγνώσεις ή θεάσεις (ταινίες, ντοκιμαντέρ, θέατρο) ή ακροάσεις (podcasts, ραδιοφωνικά ντοκιμαντέρ)… Και όλο και κάτι καινούργιο και άξιο μελέτης θα ανακαλύπτετε. Το ότι μεγαλώνουμε ή εκπαιδεύουμε παιδιά σημαίνει πως είμαστε –θέλουμε δεν θέλουμε–αεί διδασκόμενοι. Ώρα να παραφράσουμε τη σολώνια ρήση: Αεί διδασκόμενοι, δεν θα γεράσουμε ποτέ, τουλάχιστον πνευματικά. Καλή ανάγνωση!